Veel mensen wijzen tegenwoordig vaak en met grote gretigheid naar de overheid om problemen op te lossen en in de coronacrisis is dat niet anders. Alsof de overheid een alwetende kleuterjuf is die ons zelfs in een vloeibare realiteit bij de hand pakt en effectief door alle gevaren van het leven loodst. Dat is echter een illusie en nog een gevaarlijke ook.
In de afgelopen twintig jaar heb ik honderden verdachten gezien van zeer ernstige of fatale verkeersongelukken. Hoewel het beeld divers is, valt vaak op hoe slecht bestuurders de verkeersregels en vooral de gedachte achter die regels snappen. Hoezo moet ik vaart verminderen voor een zebrapad? Ik moet toch vijftig kilometer per uur rijden in de stad? Als ik moe en overspannen ben, dan moet ik toch gewoon in de auto kunnen stappen met beslagen ramen? Ik kan toch best met zes biertjes nog mijn auto besturen?
Nou, je moet dus wel vaart verminderen bij een zebrapad, je mag 50 km/u, maar moet dat niet en nee, als je moe en overspannen bent en je hebt beslagen ramen dan mag je niet zomaar wegrijden. U weet vast wel ook dat je van zes bier niet beter gaat rijden.
Corona
Wat heeft dit nu met de coronacrisis te maken? Mensen verwachten van de overheid kennelijk een leidraad in het leven. Dat wat de overheid zegt (en soms in wetten vastlegt) is het grote antwoord op de gevaren die ons dagelijks omringen. Bij een ernstig virus willen we dat de overheid ingrijpt en regelt dat wij geen (al dan niet financieel) risico meer lopen. Door de horeca te sluiten (of juist niet), door mondkapjes in te voeren (of juist niet), door ouderen te isoleren (of juist niet), door duidelijk te communiceren wat we wel en niet moeten en mogen.
Een best wel opvallende dynamiek; in Nederland kiezen we de laatste tientallen jaren voor een toch best wel liberale koers (de VVD is al sinds eind vorige eeuw doorgaans van de partij), met als vurige wens zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid.
Maar als de shit de fan raakt, willen we het liefst weer een sterke en onfeilbare overheid met duidelijke regels en een gratis zak geld. Tenzij we natuurlijk alle regels niet meer zo leuk vinden, dan #doenwenietmeermee
Maar hier is het probleem. Een sterke en 100% effectieve overheid bestaat niet en al zeker niet tijdens een crisis waar de spelregels ook voor de overheid voortdurend veranderen. Een vloeibare realiteit, waar ook wetenschappers standpunten snel bij moeten stellen, is niet 100% te managen.
Je kunt ruim voor een zebrapad een bord plaatsen waar duidelijk op aangegeven staat dat mensen een zebrapad naderen (die staan er dus) en je kunt in de wet opnemen dat automobilisten een zebrapad voorzichtig dienen te benaderen (dat staat er in), maar veel mensen doen dat niet. Ze hebben haast, ze denken niemand te zien, zien het waarschuwingsbord helemaal niet of hebben er schijt aan.
Je kunt een rijexamen invoeren, in campagnes van alles uitleggen en in de wet zetten dat bijvoorbeeld het bord met 50 km/u een verbodsbord is (niet harder dan 50) en geen gebodsbord (u moet 50 km/u rijden), maar veel mensen zien het bijna automatisch toch als een teken dat er 50 gereden mag en moet worden.
Je kunt aangeven dat je alleen in je auto mag stappen als je fysiek en mentaal sterk genoeg bent om veilig aan het verkeer deel te nemen, maar mensen doen dat niet omdat ze nu eenmaal ook bij ernstige vermoeidheid en beslagen ramen de kinderen op tijd moeten afleveren bij school.
Triest
Een en ander levert een op zich trieste constatering op; dat de overheid helemaal niet in staat is om gedrag van mensen blijvend en consequent bij te sturen. Zeker in Nederland zijn we daar te eigenwijs voor en kennen we onze rechten beter dan onze plichten. Een crisis versterkt deze dynamiek alleen nog maar.
Maar er is ook een reden dat we niet in een politiestaat leven waar burgers iedere minuut in het gareel dienen te worden gehouden door vervaarlijk uitziende ordehandhavers en het heet eigen verantwoordelijkheid. Overal, ook in het verkeer.
De overheid kan bijvoorbeeld een mondkapjesplicht invoeren – hoewel dat juridisch helemaal nog niet zo makkelijk ligt, mede dankzij de onvermoeibare vrijheidsstrijders – maar de burgers kunnen er ook voor kiezen om die kappen zelf te dragen.
De overheid kan ons vertellen dat we allemaal thuis moeten werken, maar burgers die daar een mogelijkheid voor hebben, kunnen dat ook zelf regelen.
De almachtige en alwetende overheid kan ons vertellen dat we niet meer uren in de kroeg moeten hangen tot in de laatste uurtjes, maar we kunnen ook zelf besluiten om even een paar weken niet meer te gaan of wel te gaan en het bescheiden te houden.
Het kabinet kan ons vertellen dat we niet meer mogen reizen, maar we kunnen zelf die broodnodige en ongetwijfeld verdiende zonvakantie ook even uitstellen.
Premier Rutte kan ons op het hart drukken – maar niet verplichten – om niet meer dan drie mensen thuis uit te nodigen, maar we kunnen er ook voor kiezen om het zelf even gewoon niet meer te doen.
Eigen verantwoordelijkheid.
Sociale wezens
Natuurlijk, we zijn sociale wezens. We willen – juist nu –verbinding zoeken met anderen. Zeker als je jong bent. Of een stuk ouder en zo kwetsbaar dat juist nu eenzaamheid killing is.
Maar het punt is dat wat we zo graag willen, soms gewoon even niet kan. Dat we soms even zelf onze verantwoordelijkheid dienen te nemen. Of het nu gaat om even remmen bij een zebrapad, minder hard rijden als het ontzettend druk is om ons heen of als we midden in een ongekende pandemie zitten.
Je gaat er echt niet dood van om een keer een verjaardagsfeest, bezoek, tuinfeest of etentje in het overvol all you can eat-restaurant ‘Samen‘ over te slaan.
Maar we (of anderen om ons heen) lopen – als je wel gaat – wel de kans om ziek te worden of zelfs dood te gaan aan een hardnekkig virus dat ook nog eens blijvende schade kan veroorzaken aan vitale organen.
U kunt dit allemaal natuurlijk lezen als een moralistische preek. Maar dat is het niet. Ik weet als geen ander hoe moeilijk het is om je aan regels te houden die wezenlijk ingaan tegen onze aard om er op uit te trekken en andere mensen te zien.
Ik weet heel goed wat het is om even niet op bezoek te gaan bij een naaste die recent heeft gehoord dat ze ongeneeslijk ziek is en dat het maar de vraag is hoe lang ze nog te leven heeft en onder welke buitengewoon pijnlijke omstandigheden.
En ik werk ook hard, altijd 60 tot 80 uur per week, en ben ook toe aan twee weken rust elders. Ik wil er ook op uit. Ik merk ook de financiële gevolgen. Veel van mijn plannetjes staan ook in de ijskast.
En natuurlijk hou ik mij ook niet altijd aan regels en neem ik mijn verantwoordelijkheid ook best vaak niet. Maar ik erken in ieder geval dat het in deze mondiale crisis mijn eigen verantwoordelijkheid is om niet ziek te worden en om anderen niet het risico te laten lopen ziek te worden.
Feestjes
Ik doe mijn best, ga niet naar feestjes en niet naar de kroeg, ik probeer afstand te houden, vermijd drukke plekken als dat maar enigszins mogelijk is en draag een mondkapje als ik denk dat het zonder niet veilig is. Ik ga niet in een vliegtuig zitten en niet op zonvakantie, de enige vakantie die ik dit jaar had was een trip van net iets meer dan 48 uur naar een geel gebied in België, waar ik zelfs tot in de toiletblokken van een camping een mondkapje droeg.
Ook al hadden anderen daar schijt aan.
Zorgt dit er voor dat ik geen corona krijg? Ik heb geen idee. Het leven is grillig en ook ik ben afhankelijk van andere mensen die binnen en buiten in mijn nabijheid komen. Of ik dat nu wil of niet.
Maar ik loop in ieder geval niet de hele dag klagend en piepend naar de overheid te wijzen als mij iets niet zint en ‘hunnie’ niet ‘helder’ communiceren, of niet de maatregelen nemen die ik graag zou willen zien.
De overheid waar nu door sommige mensen zo veel kritiek op komt (en dat is soms ook nodig, zie de onderzoeksjournalistiek) startte in april 2020 de campagne: ‘Alleen samen krijgen we corona onder controle’.
April 2020. Als je dan toch zo nodig bij de hand gepakt wenst te worden door een almachtige kleuterjuf, dan is duidelijk dat die kleuterjuf al in april aangaf wat we moeten doen.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.