Daar zat hij dan. Een magere verschijning, smalle schouders en een beginnende kale plek op het achterhoofd. Stijn H., een jongen van 31 uit Groningen die online meerdere mensen bedreigde, een journalist stalkte en met nepaccounts op X anderen het leven zuur probeerde te maken. En ik kreeg medelijden met hem. Met de trieste omstandigheden waarin hij moet leven. Met een toekomst die waarschijnlijk niet rooskleurig zal zijn.
Het is een probleem waar (onder meer) journalisten steeds vaker tegenaan lopen: mensen die obsessief online stalken en bedreigen. Lang werd dat niet helemaal serieus genomen door politie en OM, maar mede door afspraken met PersVeilig (altijd opsporingshandelingen bij journalist die slachtoffer is als de verdachte bekend is) begint dat stevig te kantelen. Landelijk is er zeker volop aandacht voor bij de politie, op lokaal niveau dringt het nog niet altijd even goed door.
Maar er zit schot in.
Alleen al de laatste twee maanden zijn vier online toetsenbordridders (die onder meer journalisten belaagden) aangehouden en in voorarrest geplaatst.
Nog eens twee kregen stopgesprekken en werden in verhoor gezet.
De aangifte van een NPO-journalist tegen Stijn H. werd ook opgepakt en zorgde woensdag 27 augustus voor een strafzaak in Groningen. Een best wel trieste zaak waarin weer eens duidelijk werd hoe snel een obsessie kan radicaliseren op sociale media.
Tragisch
Het dossier rond Stijn H. is op heel veel manieren tragisch. Allereerst als je leest wat H. allemaal in de richting van de journalist slingerde. Grove bedreigingen, gesar, getreiter, pogingen om zijn leven en werk te beschadigen en het aanmaken van nepprofielen op sociale media om zijn slachtoffer in een kwaad daglicht te stellen.
Het begon drie jaren geleden toen H. inbelde in het nachtprogramma van de journalist en zijn vragen steeds radicaler werden. Toen hij op negeren werd gezet, ging het van kwaad tot erger. Klassieke stalkersdynamiek. Het opeisen van aandacht en als die aandacht uitblijft, dat met geweld proberen af te dwingen.
Dit is wat het slachtoffer er zelf over zegt:
Agressiever
‘Het eerste contact wat ik me kan herinneren is zo’n 3 jaar geleden. Stijn reageerde actief op mijn uitzendingen op NPO Radio 1 en stelde vragen aan de gasten, waartoe we ook oproepen. Ook online reageerde hij vaak op aankondigingen. Naarmate de tijd verstreek werd Stijn agressiever en onaardiger. Ik besloot minder te reageren, wat niet leek te werken’
Het werkte zeker niet. Stijn werd steeds radicaler. De journalist zou net als Pim Fortuyn op het Mediapark doodgeschoten moeten worden, levend verbrand en met een automatisch wapen door het hoofd geschoten. Nare bedreigingen die grote impact hebben omdat je nooit goed in kan schatten wie precies de woorden uit en hoe groot het daadwerkelijke risico is.
De meeste slachtoffers gaan zich (begrijpelijk) vanzelf gedragen naar de stortvloed aan bedreigingen, je sociale leven wordt kleiner, soms slaat de angst toe. Omdat je de dader niet kent heb je niet de luxe om je schouders op te halen.
Of zoals het slachtoffer zelf zegt:
Grafischer
‘Juist omdat Stijn grafischer werd, werd ikzelf angstiger. Dan gaat het niet slechts om Stijn zelf, maar wel om het feit dat hij veel contact zoekt met anderen om mij te belasteren, waaronder bekende complotdenkers met dubieuze verledens. Ik weet niet met wie hij wel en niet contact heeft en welke leugens hij vertelt. Ik kan me niet volledig focussen op werk of vrienden, omdat ik niet weet wat er ondertussen online gebeurt en ik mezelf moet verdedigen. Ik draag inmiddels ook een noodknop van PersVeilig. In mijn werk als cultuurjournalist is soms bekend waar ik mij bevind, bijvoorbeeld op premières. Ik wil me daar veilig kunnen voelen’
Maar dan Stijn H. Een wat muizige jongen, die tijdens zijn zaak zelf ook aangaf dat het ‘afschuwelijk’ was wat hij had gedaan.
Zoals hij in die grote zaal van de rechtbank in Groningen zat, zou je meteen medelijden met hem krijgen. De iele schouders met weinig draagkracht, de jachtige blik in zijn ogen, het draaien van het hoofd naar ieder geluid in de zaal.
Hier zat een volwassen man en een kind verenigd in dezelfde persoon. Een verdachte die al eerder in zijn leven gedwongen op moest worden genomen en niet kon worden gestopt met drie stopgesprekken en meerdere aanhoudingen.
Disharmonisch
Uit onderzoek door onder meer de Reclassering is gebleken dat de autistische Stijn, die waarschijnlijk ook last heeft van borderline, een zogenaamd disharmonisch profiel heeft. Dat wil zeggen dat zijn ontwikkeling niet gelijkmatig is verlopen en hij op sommige vaardigheden een volwassen man is, maar op andere een kind van een jaar of twaalf.
En zo kon het gebeuren dat hij in Groningen min of meer zelfstandig in een zorgflat kon wonen onder begeleiding van Zorg4Noord, maar de specifieke vaardigheden mist om dit tot een succes te maken.
Stijn is door al zijn beperkingen een angstige jongen.
De wereld overvalt hem regelmatig en tijdens de rechtszaak werd duidelijk dat hij een omgekeerd dag/nachtritme heeft. Hierdoor zwierf hij in de nachtelijke uren over straat. Niet zelden bang en angstig. Hij probeerde wanhopig aansluiting te zoeken bij radiozenders en andere mensen, maar door zijn moeilijke persoonlijkheid liep hij steeds weer tegen problemen aan.
Frustratie
Van die frustratie met de wereld om hem heen werd de NPO-medewerker slachtoffer. Stijn vond tot overmaat van ramp op een gegeven moment ook alleen nog maar aansluiting bij mensen op X die niet goed voor hem zijn. Die hem opjoegen voor persoonlijke fitties en op geen enkele manier ook maar iets deden tegen zijn gedrag.
Hij werd een speelbal, een instrument in handen van narcistische mensen die louter uit zijn op aandacht. Met hele schadelijke gevolgen voor hemzelf.
Na twee eerdere aanhoudingen was de maat vol voor Justitie. De derde aanhouding zorgde ervoor dat hij tot aan zijn strafzaak vast zou blijven zitten. Justitie had ook geen keus meer, iedere keer als Stijn in vrijheid werd gesteld onder de voorwaarde dat hij het slachtoffer niet meer lastig zou vallen, ging hij weer in de fout.
Genadekoek
Er zijn nu mensen die beweren dat Stijn veel te lang in de gevangenis zit, maar dat heeft dus te maken met het voortdurend schenden van zijn voorwaarden. Op een gegeven moment is de genadekoek op en moet je het slachtoffer beschermen tegen de dader.
De rechtszaak tegen Stijn H. maakte ook duidelijk hoe complex stalking kan zijn. Hoe moeilijk het is om via het strafrecht een manier te bedenken om het ongewenste gedrag te doen laten stoppen. Omdat er geen psychiatrisch onderzoek is verricht, kon de politierechter geen gedwongen behandeling opleggen. Alleen met een deels voorwaardelijke straf (70 dagen cel) en een proeftijd, kon de rechter het aan de Reclassering laten om een behandeling op te starten.
Dat klinkt ergens wellicht nog best verplicht, maar is het niet. Want als Stijn niet mee gaat of kan werken, gaat hij gewoon die 70 dagen zitten en is hij van alles af.
Zorgbegeleider
De zorgbegeleider van Stijn die tijdens de rechtszaak zijn zegje mocht doen zit ondertussen een beetje met de handen in het haar. Want eigenlijk is iedereen het er wel over eens dat Stijn niet zonder begeleiding in een gewoon huis kan wonen en niet moet toegeven aan zijn verslaving aan sociale media.
Dan gaat het zeker weer fout.
Sterker: hij zou in een begeleide woonvorm moeten worden geplaatst, met 24 uur toezicht. Die plekken zijn er ook wel, maar omdat Stijn over goede verbale vaardigheden beschikt, denken ze dat een begeleide woonvorm tot escalatie gaat leiden met bewoners die doorgaans niet zo verbaal begaafd zijn.
Celstraf
De rechter kon uiteindelijk niet anders dan een celstraf op te leggen van 131 dagen, waarvan 70 dagen voorwaardelijk. Daarnaast krijgt Stijn te maken met een zogenaamde 38v-maatregel. Een sanctie waarbij hij vijf jaren lang op geen enkele manier contact mag zoeken met zijn slachtoffer.
Ook niet via derden. Doet hij dat wel, dan gaat hij steeds opnieuw weer voor twee weken de bak in.
Het slachtoffer zelf legde tijdens de zaak een indrukwekkende slachtofferverklaring af. Een verklaring waarin hij hoopte nu eindelijk rust te zullen krijgen, maar waarin hij die rust ook aan Stijn gunde.
Obsessie
‘Accepteer je diagnoses zoals je autisme en zoek daar begeleiding voor. Accepteer dat je het niet alleen aankan. Ik geloof oprecht dat je het tij dan nog kan keren en een gelukkig leven kan hebben al heb je ook onomkeerbare schade gedaan. Daarvoor moet je wel aan jezelf werken. Koop een dagboek en schrijf daarin honderd keer dat je mij haat in plaats van dat je me openbaar belastert. Bel je vrienden op als je boos op iemand bent in plaats van dat je nepaccounts aanmaakt om mensen lastig te vallen. Houd je bezig met jezelf, niet met anderen. Ik gun je een normaal leven, maar ik gun het een ander ook dat jij geen obsessie jegens hen hebt. Ik gun je rust. Gun dat jezelf ook. En ik vraag je: gun dat mij en alle andere slachtoffers ook’
Aan het einde van de rechtszaak bleven er bij mij wat vraagtekens hangen. Want hoe gaat een autistische jongen die deels op het niveau van een 12-jarige opereert en vermoedelijk ook nog eens kampt met borderline, dit klusje klaren? Hoe gaat hij van zijn verslaving aan sociale media afkomen? Gaat hij het slachtoffer wel met rust laten? De herhaalde dreiging van een voorarrest en meerdere stopgesprekken weerhielden hem er immers ook niet van.
Of gaat hij gewoon op zoek naar een volgend slachtoffer?
Behandeling
Ik ben er niet gerust op.
Mede door zijn openbare gedrag op sociale media en het belagen van een journalist (de journalistiek is een kleine wereld), kan hij een loopbaan in die hoek wel vergeten. Zijn strafblad zal het er sowieso niet makkelijker op maken en het eventueel uitblijven van een behandeling doet vrezen voor het ergste, zeker omdat de combinatie autisme en borderline nauwelijks te behandelen is.
Ik heb in mijn loopbaan als rechtbankverslaggever heel wat stalkers gezien en ik heb ze zelfs in de tbs zien verdwijnen. Ik hoop dat niet voor Stijn H., maar ik vrees wel dat dit zijn voorland is.
Op sociale media zijn er ondertussen wat mensen die zich ongevraagd bemoeien met het lot van Stijn. Mensen die nooit de moeite hebben genomen om zich in hem te verdiepen en ook niet naar de zitting zijn gekomen om met eigen ogen en oren kennis te nemen van wat er speelt.
Leugens
Ze willen naar eigen zeggen ‘onderzoek doen’ en verspreiden om de haverklap kwaadaardige leugens over hoe alles is gegaan. Er wordt zelfs buitengewoon vals gesteld dat Stijn opgejut is. Een bizarre veronderstelling, aangezien de stalking al drie jaar geleden begonnen is en niets te maken had met de latere dynamiek op X.
Wat de journalist over Stijn zei – hij haalt geluk uit het leed van anderen – geldt net zo hard voor deze mensen. Mensen die zelf in bijna niets onder doen voor Stijn als het gaat om stalkgedrag.
Het lijkt mij allemaal olie op het vuur. Zoals het slachtoffer in deze zaak al wijselijk zei: Stijn heeft rust nodig. Om aan zichzelf te werken. Alleen op die manier kan hij weer een plaatsje in de samenleving bemachtigen en iets van zijn leven maken.
Al het andere is bijna een garantie voor nog meer ellende. Veroorzaakt door mensen die geen moer geven om Stijn en zich er alleen mee bemoeien om de aandacht op zichzelf te vestigen.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
Goed stuk, Chris! Ik heb tien euro gedoneerd!
Hopelijk dat dit stuk zal bijdragen aan meer rust voor Stijn en voor het slachtoffer. Maar net als jij vrees ik dat de giftige dynamiek in de groep rond Fleur, die allemaal om het hardst slachtofferschap claimen, maar dader zijn, in deze zaak gaat storen. Het OM zou minder werk hebben als ze wat sneller zouden optreden is mijn mening. Met name die Fleur van der Pols moet snel opgepakt worden. Een gevoelig en goed geschreven stuk Chris. Prachtig verwoord.
Dank Gerard! Ik zag het! Fijn dat je fan bent!
Wat zou het verdwijnen van internet een zegen zijn voor veel mensen