Je kunt van alles zeggen over de verschrikkelijke aanslag op Bondi Beach in Sydney. Maar je kunt ook ver weg in het koude Nederland de moord op elf onschuldige burgers aangrijpen om je kinderlijke onvrede over de NOS naar buiten te brengen. Onder meer Caroline van der Plas (BBB) en Eddy Terstall (filmmaker) zaten er van de week meteen bovenop. Onze nationale zender had het namelijk gewaagd om in het prille begin niet te spreken over een terreuraanslag op Joden. Schande.
Dit is niet de eerste keer dat deze ‘kritiek’ naar buiten komt en het zal ook niet de laatste keer zijn. Los van het gegeven dat deze mensen zelf een uiterst dubieus politiek of ideologisch slaatje willen slaan uit een vreselijke gebeurtenis, is het ook bloedstollend dom.
Ik weet hier ook wel het een en ander van, want ik heb vijf jaren lang op de landelijke redactie van het AD live verslag gedaan van dit soort vreselijke incidenten. Nationaal en internationaal.
Sociale media
De realiteit op de tamelijk hectische werkvloer is dat informatie van alle kanten op ons afkomt. Via nationale en internationale persbureaus, andere media, ooggetuigen en dus ook van X. Daar is ook niets mis mee, op sociale media is een schat aan informatie te vinden. Niet zelden van mensen die ter plaatse zijn en uit eerste hand informatie doorgeven.
Maar dat wil niet zeggen dat je ook meteen dat soort verhalen en verklaringen onverkort en zonder te checken kunt gebruiken. Iedere onbekende tweep kan namelijk vrijelijk zijn of haar mening op X knallen, wij kunnen het ons echter niet permitteren om iets te melden dat achteraf niet klopt.
Schietpartij
Net als alle andere media schreef de NOS meteen dat het ging om een schietpartij nabij de viering van een Joods feest. Dat was dan ook precies wat op dat moment te melden was. Met bevestiging.
In dit geval zou je een schietpartij tijdens een Joods feest – als je een beetje risico wilde nemen – best subiet neer kunnen zetten als een aanslag op de gehele Joodse gemeenschap. Het punt is echter dat je het op dat moment nog niet zeker weet en het dus je journalistieke plicht is om op bevestiging te wachten. Er zijn op dat moment namelijk nog altijd andere scenario’s mogelijk.
Geloof mij maar als ik zeg dat dit op iedere redactie ook zorgvuldig wordt besproken. Het is niet zo dat een redacteur op eigen houtje even gaat beslissen en op de publicatie-knop drukt als hij of zij daar zin in heeft. Des te groter het nieuws, des te hoger in de boom de beslissing moet worden genomen.
Positie
Dat is een nogal wezenlijk andere positie dan thuis op je bank zitten, X openen en je mond maar een douw geven. Zoals veel X-gebruikers doen. Als zij vervolgens verkeerd zitten, kraait er geen haan naar. Als wij het mis hebben, horen we dat (terecht) nog weken terug.
Ik heb daar ook wel wat voorbeelden van.
Vorige maand werd een 24-jarige vrouw – een nog jonge moeder – doodgeschoten in een auto in Rotterdam. X stroomde vol met verontwaardigde berichten. Want dit was opnieuw een voorbeeld van femicide. Weer een moord op een vrouw. De dader (haar vriend) moest dan ook aan de hoogste boom.
Niet om op te scheppen, maar ik had er meteen mijn twijfels bij. Laten we zeggen dat ik de afgelopen 25 jaar nogal wat ervaring heb opgedaan met dit soort incidenten.
Twijfels die ik ook uitgesproken heb op Instagram, waar iemand losging over hoe erg femicide toch wel was. De reacties?
Kort samengevat:
‘Een vrouw is dood door iemand met een vuurwapen, natuurlijk is dit moord! Waarom kijk jij hier van weg???Femicide is een groot probleem!!! Wat denk je nou zelf???’
Ongeluk
Enige tijd later werd door onderzoek van de politie duidelijk dat de vrouw vermoedelijk de dood vond omdat het vuurwapen per ongeluk af is gegaan. De vriend van het slachtoffer wilde stoer doen door met het wapen te spelen (ja, dat komt vaker voor), met fatale gevolgen. Op zich is dit doorgaans ook een strafbaar feit (dood door schuld bijvoorbeeld), maar wel heel ver verwijderd van moord of femicide.
X was er kortom weer veel te snel bij. Waar niemand enige verantwoording voor hoefde af te leggen, maar als wij het zo hadden opgeschreven, dan waren we – vooral op X – flink door de mangel gehaald.
Ander voorbeeld:
Voetgangers
In het jaar 2017 fulmineerde schrijver en activist Leon de Winter over een automobilist die bij Amsterdam Centraal op voetgangers was ingereden. Niet gehinderd door enige kennis riep De Winter niet alleen dat het om een aanslag ging, maar het was ook nog eens een moslimaanslag.
Want alleen moslims rijden volgens De Winter op voetgangers in. De beste man heeft niet voor niets een column in de Telegraaf, zullen we maar zeggen.
Uit onderzoek door de politie bleek echter een heel ander scenario: er was helemaal geen sprake van opzet. De man kampte met diabetes en had op dat moment een hypo. Hij was tijdens het rijden weggevallen en kon niets doen aan het ongeval. Het Openbaar Ministerie seponeerde dan ook zijn zaak.
Geen opzet. Geen schuld aan het ongeval.
Dat wat je denkt te zien (of heel graag wil zien) is niet altijd wat het is.
Zeperd
Hoe zou het zijn gegaan als journalisten dit incident wel onverkort hadden neergezet als een aanslag? Het zou een enorme zeperd zijn geweest, waar terecht veel kritiek op zou zijn gekomen.
Wat Van der Plas en Terstall nu hebben gedaan is ook beslist geen kwestie van een gebrek aan kennis. Dit is bewust. Bewust suggereren dat op de redactie van de NOS is afgesproken dat er niet zou worden bericht over een aanslag op Joodse mensen.
Vanuit een soort antisemitisme of in ieder geval activisme, kennelijk.
Een bizarre en ook gevaarlijke suggestie. Journalisten zijn al niet zo geliefd tegenwoordig en we hebben inmiddels helaas nogal wat voorbeelden van collega’s die aan zijn gevallen. Omdat mensen zijn gaan geloven in het frame dat politici en domme opiniemakers bij voortduring rondtoeteren.
Aanslag
Het slaat ook helemaal nergens op. Uiteindelijk meldde ook de NOS keurig dat het ging om een terroristische aanslag op de Joodse gemeenschap. Er is ook geen enkele reden te bedenken waarom de nationale omroep dat niet zou doen. Het is heel normaal om als medium te wachten op bevestiging.
Sterker: dat zijn gewoon journalistieke principes.
Dat de NOS wat voorzichtiger is dan concurrenten als de Telegraaf of het Algemeen Dagblad is hen alleen maar te prijzen. Zeker in een tijdperk waarin clicks en bereik allesbepalend zijn. Wie het eerst een ronkende kop in de ether gooit, krijgt de nieuwsgierige bezoekers in de schoot geworpen. Zo werkt de journalistiek al een aantal jaren.
Bereik is king.
Verdedigen
Persoonlijk voel ik helemaal niet de behoefte om de NOS te verdedigen, dat kunnen ze zelf prima. Maar ik vind wel dat we moeten blijven ageren tegen mensen die op oneigenlijke gronden zaken zo framen dat er een hele nare suggestie blijft rondzingen. En dan uitgerekend ook nog de mensen die zelf een activistische agenda hebben.
We hebben al jaren last van populist Geert Wilders, die journalisten onomwonden ‘tuig van de richel’ noemt (tenzij hij ze nodig heeft) en zo bijdraagt aan een agressief klimaat tegen de vrije pers. Als daar nu ook nog andere populistische politici en zelfs filmmakers bijkomen, dan wordt het allemaal wel erg lastig voor de journalistiek.
Kritiek op de journalistiek is broodnodig en aangezien de NOS aan het staatsinfuus hangt, is het zeker essentieel om die zender nauwgezet te volgen. Als de journalisten van de NOS op de een of andere manier een bias uitstralen, dan dient dat benoemd te worden.
Ongehoord
Waarbij overigens wel dient opgemerkt te worden dat de mensen die dagelijks met deze kritiek komen, vaak de handen stukklappen voor zenders als Ongehoord Nederland! Een zender die werkelijk helemaal niets op heeft met objectiviteit en schaamteloos uit de staatsruif eet, zonder ook maar de schijn van integere journalistiek op te houden.
Maar er is een wezenlijk verschil tussen onderbouwde kritiek en buitengewoon vals suggereren dat journalisten aan Jodenhaat doen. En dan ook nog eens door in te spelen op de onwetendheid van velen over hoe het journalistieke proces in elkaar steekt.
Ik moet wat dat betreft ook denken aan mensen die menen dat de pers gelijkgeschakeld is omdat ze soms dezelfde berichten lezen. Kennelijk is nog steeds niet bij iedereen doorgedrongen dat media allemaal lid van zijn persbureaus (zoals het ANP en Reuters) en daardoor (deels) dezelfde copy hebben. Daar is niets raars aan, zelfs met een duizendkoppige redactie kun je niet overal zijn en alles weten.
Fouten
Dat de journalistiek soms fouten maakt, is een feit. Het blijft mensenwerk. Maar het gaat op geen enkele manier aan om journalisten verdacht te maken omdat ze gewoon zorgvuldig hun werk doen en veel meer verantwoordelijkheid dragen en pakken dan CrazyHenk654321, meneer Eddy Terstall of mevrouw Caroline van der Plas.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.