Er zijn mensen die niet kunnen/willen geloven dat ‘slachtoffers’ van zedenzaken liegen. Je gaat toch niet voor de lol aan de politie vertellen dat je misbruikt bent?
In de periode 2001-2002 bleek dat van de onderzochte 31 zedenzaken er 16 niet in aanmerking kwamen voor vervolging, omdat de aangifte niet betrouwbaar was.
Niet betrouwbaar is niet per definitie hetzelfde als liegen, maar het komt wel in de buurt.
Ik heb iets met zedenzaken.
Ze fascineren me mateloos. Dat heeft niets met seksualiteit te maken, maar alles met de manier waarop de politie omgaat met slachtoffers en verdachten. Nergens anders worden slachtoffers zo omzichtig benaderd en verdachten zo hard aangepakt.
Emotioneel te begrijpen. Professioneel niet.
‘Bij zedenzaken zie je regelmatig een heel eenzijdig dossier, waarin de aangifte zomaar voor waar wordt aangenomen. De politie gaat heel voorzichtig met het ‘slachtoffer’ om en kijkt daarom niet kritisch naar de aangifte’
Aan het woord is advocate Ivonne Leenhouwers. In de Trouw van zaterdag 4 april spreekt zij over een bizarre zedenzaak waarbij een vader volkomen ten onrechte als misbruiker van zijn kinderen wordt weggezet.
Ontluisterend en helaas op punten herkenbaar uit de praktijk.
Op 17 maart 2008 wordt een gescheiden vader door agenten opgehaald. Door een suggestief en sterk sturend verhoor bekent de man schuld. Na zeven maanden voorarrest blijkt dat de aangifte van de kinderen (het misbruik kwam in ‘beelden’ en ‘dromen’ voorbij) aan alle kanten rammelt. Zo zou de vader in een kelderbox kinderporno-opnamen hebben gemaakt. Na onderzoek blijkt de betreffende box niet eens stroom te hebben. De rechtbank in Breda spreekt hem vrij. Waarschijnlijk was er sprake van sterke verbeelding bij de kinderen. Al dan niet gevoed door een problematische scheiding.
Maar kan dat eigenlijk allemaal? Kunnen volstrekt onschuldige mensen zomaar ineens het jarenlange misbruik van de eigen kinderen bekennen?
Ja, dat kan.
‘Als je het maar slim genoeg aanpakt, kun je iedereen alles laten bekennen’
Bovenstaand citaat is van rechtspsycholoog Willem Albert Wagenaar. De hoogleraar rechtspsychologie figureert eveneens in het verhaal in Trouw over valse bekentenissen.
Wie denkt dat een verhoor gewoon een kwestie is van netjes open vragen stellen en op antwoorden wachten, heeft het mis. Een verhoor bestaat uit het opbouwen van druk.
De vader in bovenstaand voorbeeld werd bijvoorbeeld geconfronteerd met de doordringende vraag: wie liegt er nou, jij of je kinderen?
Verhoorders maken gebruik van psychologische zwakheden in de mens. Veel mensen vermijden bijvoorbeeld graag het conflict, zijn meegaand/gezagstrouw (in ieder geval in een verhoorsetting) en geneigd altijd en overal verbanden te leggen. Ook als ze er op het eerste oog niet zijn.
Dat laatste is ook niet zo gek. Zo zitten onze hersenen nu eenmaal in elkaar. Als wij in een bosje een miniem stukje tijger denken te ontwaren, denkt ons hoofd er meteen een gevaarlijke tijger bij. Evolutietechnisch gezien erg handig.
Maar niet zo handig als twee boos kijkende rechercheurs willen weten of je je kinderen hebt misbruikt.
De gescheiden vader wist zich niets te herinneren van seksueel misbruik. Stelselmatig ontkende hij iets met de zaak van doen te hebben. Voor zijn verhoorders was dat geen enkel punt. Zij vertelden de man dat hij alles waarsschijnlijk verdrongen had en dat hij ‘een muurtje’ om zijn herinneringen heeft gemaakt. Zij zouden hem wel even helpen de muur te slechten.
En zo werd langzaam maar zeker het misbruik gereconstrueerd. De verdachte verliest zijn twijfel en zijn zelfvertrouwen door de slopende verhoorsessies en gaat invullen en raden. Het verhoor is ineens een brainstormsessie. Ondanks zijn onschuld komt hij tot een bekentenis.
Het levert hem uiteindelijk zeven maanden cel op. Voorarrest.
De grote vraag is natuurlijk. Hoe is dit te voorkomen?
Een goede stap naar een oplossing is/was de oprichting van de Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken (LEBZ). Dit team van psychologen en gedragskundigen houdt een aangifte goed tegen het licht en kijkt specifiek naar de geloofwaardigheid.
Maar er is nog een oplossing, aangedragen door rechtspsycholoog Albert Wagenaar:
”Alle verhoren zouden op video moeten worden opgenomen, zodat de rechter ze kan zien. Nu moet hij het doen met een schriftelijk verslag, vol samenvattingen en parafrases door de agenten. Een rechter zou in beginsel zelfs moeten zeggen: een bekentenis geloof ik niet, tenzij hij in de rechtszaal is gedaan of ik hem op video zie.”
En zo is het.
Helemaal mee eens Chris.
En ondanks dat ’tunnelvisie’ en ‘kokerzicht’ nu bekende begrippen zijn geworden, wordt daar vaak niet naar gehandeld.
Dat heeft denk ik met de impact van sommige zaken te maken.
Rechercheurs, OvJ’s, rechters, advocaten en krantenlezers moeten bij spraakmakende zaken iets compenseren, lijkt het.
Alsof ze iets te verdedigen hebben dat ook niet pluis is maar verborgen moet blijven.
Ook bij de IRA-zaak uit het verleden en de Tjoelker-zaak zal dat hebben meegespeeld.
Maar bij zedenzaken waar kinderen bij betrokken zijn, lijkt het wel of er ook door een soort preutsheid in combinatie met woede en vergeldingsdrang onderzoeken worden verstoord.
Er is al heel lang bekend hoe je het onderzoek in dit soort zaken beter zou kunnen doen maar daar is heel lang niet naar gewerkt.
Amateuristisch heet zoiets toch?
Of mogen we het nog ‘mensenwerk’ noemen?
En bij iedere nieuwe posting van je stijgt mijn waardering voor jouw weblog Chris. Mijn complimenten en chapeau !
vr.gr.
@Henk: ik weet het niet. Ik geloof in beginsel niet in kwade opzet van verhoorders of justitie. Zedenzaken zijn altijd lastig, omdat getuigen vaak ontbreken. Ik denk wel dat de interne (gevoelsdruk) en externe (maatschappelijke) druk om deze zaken op te lossen, groot is. En te graag willen dient de waarheid zeker niet. Daarnaast speelt volgens mij mee dat wij als mens nu eenmaal geneigd zijn om het slachtoffer of de underdog te geloven of te willen geloven. Dat zie je in veel rechtszaken terug. Een gek verhaal van een slachtoffer schrijft men toe aan ‘de emotie’ en een gek verhaal van de dader is gewoon ‘ongeloofwaardig’.
Blijft lastig; rechtspraak.
Ik zie jouw punt Chris; middels verhoortechnieken getrainde politiemensen versus een verdachte die ‘van de straat’ is geplukt en zich van geen kwaad bewust is, ga er maar aanstaan! Die verhoortechnieken werken wellicht heel goed bij iemand die daadwerkelijk iets heeft geflikt, maar als je niks verkeerds gedaan hebt, kunnen die technieken volledig doorslaan, een manco dat je terecht signaleert en waarvoor Wagenaar, naar mijn mening, een goede waarborg voor noemt. Voor iedere onschuldige verdachte is één dag in de cel een dag teveel.
Eens met je stuk Chris, en dan zou de rechter geen genoegen moeten nemen met de bekentenis op video maar ook het hele proces van opbouwen van druk daar aan vooraf gaand. Verder zou je de verhoortechnieken eens tegen het licht kunnen houden.
De verhoortechnieken tegen het licht houden is een optie natuurlijk. Anderzijds is het wel zo dat dit volgens mij betekent dat je in elk geval voor verschillende categoriën delicten een verhoortechniek zou moeten hebben. Een ontkennende verdachte in een zedenzaak zou je (afhankelijk van de aard van de aangifte en de daaruit voortspruitende emoties) een andere techniek moeten hanteren dan bij iemand die verdacht wordt van moord, brandstichting of een winkeldiefstal (reep chocolade bij de AH). Ik bedoel niet dat je elke verdachte van een zedenzaak omzichtig moet aanpakken. Ik heb nog wel zoveel vertrouwen in de (gespecialiseerde) verhoorders bij de politie dat ik denk dat zij wel een duidelijk onware aangifte kunnen onderscheiden van een aangifte van werkelijk ondergane ontucht of verkrachting. Maar, zoals gezegd, het blijft moeilijk in zedenzaken (en trouwens ook in veel andere soorten zaken), omdat er lang niet altijd getuigen bij zijn geweest. Bovendien: getuigen spreken ook niet altijd de waarheid, maar meestal ‘hun waarheid’. Ook daarover heeft Wagenaar meer dan eens zijn visie gegeven.
Zolang we geen waterdicht verhoorsysteem hebben dat garanties biedt tegen valse bekentenissen, moeten we het doen met dat wat we hebben.
@dee: waterdicht zal het wel nooit worden, maar er is nog wel hier en daar wat te verbeteren. Ik heb teveel kritische verhalen moeten schrijven over de afdeling zeden van de regiopolitie Groningen.
Als de recherche de verdachte niet gelooft dan gaat het al mis want het geloofde stuurt de wijze van onderzoek en dat lijkt me nooit goed.
Maarja hoe kan voorkomen worden dat rechercheurs (en rechters) vroegtijdig ergens van overtuigd raken?
@Chris: ik ga ook niet uit van kwade opzet.
Ik ben ten onrechte veroordeeld, ten gevolge van twee videoverhoren. en heb geen kennis mogen nemen van een video verhoor. de video verhoren zijn bijde zonder vertrouwens persoon uitgevoerd, en een van de videoverhoren werd enkel een audioverhoor want de video bleek defekt te zijn ( dit laatste weet ik van de ouders) in het verhoor had een minderjarig kind dat mijn petekind is, het over objecten, waarvan de ouders zeker zijn dat ik deze niet of nooit bezat. Hoe zeker? Wij woonden in zelfde appartements gebouw, en hadden heel eenvoudig besloten om bijde te kiezen om een en zelfde sleutel te kunnen gebruiken, zo kon ik gepast en ongepast op hun appartement en de ouders ook. Zo droeg ik nooit een payama en wat bleek in dat videoverhoor, kwam een payama aan bod met dan nog wel blijkbaar grote letters? Ik draag klasieke kleding het tweede videoverhoor wa op een kind ouder dan twaalf hij merkte druk op en heeft dan maar gezegd dat het mogelijk is dat ik hetzelfde deed wat ik bij zijn broertje zou hebben gedaan. achteraf krijg ik smsjes waarop hij zijn volle spijt uitdrukt en zelfs een handgeschreven verklaring. Die ik blijkbaar niet kan gebruiken! omdat de videoverhoren van doorslag gevende aar blijken. Ik krijg 40 maanden effectieve celstraf! andere zeden zaken indiezelfde rechtbank op diezelfde dag, waren verkrachting de strafmaat 5 jaar voorwaardelijk, ik met blanco strafregister nog nooit een voet scheef gezet word veroordeeld tot 40 maanden effectief, terwijl er geen pedo op mijn computer werd gevonden, terwijl er geen stuk welke vernoemd in het videoverhoor werd gevonden, en alle getuigen die ondervraagd werden hebben verklaart dat ik een respectabel man ben. Ik vraag mij af of hier wel rechtspraak heeft plaatsgevonden! Ik had een vrij man moeten zijn. Volgens mijn mening, is een videoverhoor nuttig in kader van een onderzoek, dat spreek ik niet tegen, maar dan moet men toch op zen minst stukken vinden bij de dader thuis, die voortkomen in een video verhoor. Bovendien is de ernst van de situatie zo hoog dat het comite voor bijzondere jeugdzorg de kinderen van de ouders weg heeft gehaald. Omdat de ouders terecht achter mijn verklaring staan. reactie’s en raadgevingen zijn welkom een intervieuw is mogelijk. Ik heb geen middelen en geloof helaas niet in prodeo advokatuur, dus ik zal bijgebreke aan kennis geen hogerberoep kunnen aantekenen. moest u als lezer mij kunnen helpen op basis no cure no pay, dan zal ik die hulp aanvaarden.
@erwin: het is heel moeilijk om inhoudelijk op je verhaal te reageren. Daarvoor heb je meer info nodig. Op basis van wat je nu zegt, ben ik echter geneigd te denken dat er wel kansen liggen in een hoger beroep. Een advocaat (pro deo of niet) moet hier wel wat mee kunnen. Zeker als we het hebben over effectief 40 maanden.
Het wordt maar druk hier met al die Erwins…
Ik zou toch proberen een beetje vertrouwen te hebben in een prodeo advocaat; alles is beter dan veertig maanden zitten lijkt mij.
En de termijn waarbinnen hoger beroep moet worden aangetekend, wanneer verloopt die?
Dit is een bericht voor de rechtbankverslag gever indien je wenst kan je mijn zaak op de voet volgen,
dan gebruik ik mijn e-mail adres die ik opgaf. want er ziejn dingen die ik niet meteen openbaar kan verwoorden, ik geloof dat in mijn zaak politiek een fundamentel factor speeld, wan mijn advocaat heeft zich aangesloten bij een rechtse partij, en het antwerpese hof is groen blauw en rood gekleurd.
@Erwin: je mag me best mailen. Ik weet niet of ik veel kan doen. Antwerpen – Groningen. Soms is het een onoverbrugbare afstand…
Beste mensen, in Belgie is het nu toch aan het donderen, Vandaag krijg ik telefoon van de ouders waarover mijn zaak gaat, ze hebben van de jeugdrechtbank telefoon gekregen aangaande de kinderen.
Nu krijgen de ouders te horen, dat zij hun kinderen niet meer te zien krijgen, zolang, ik niet in de bak zit! Thans ik heb een brief geschreven, aan de ouders voor de jeugdrechtbank, dat ik bereid ben afstend te doen van de kinderen zolang de zaken lopende zijn. Ik ben voorstander dat de kids thuis opgroeien. En niet bij vreemden.
Met andere woorden probeerd men de ouders met alle middelen tegen mij op te zetten. Ik zou kunnen zorgen, dat ze hun kinderen snel weer zien, door niet in beroep te gaan. Ik vind dat wel echt erg, Nu moet ik overwegen, of ik die 4 kinderen gelukig kan maken door wel of niet in beroep te gaan.
Van meet af zijn ze de ouders aan het bedrijgen, doe dat of de kinderen worden afgenomen, ze hebben dan uiteindelijk dat wel gedaan en dan pakken ze de kinderen toch wel af.
Waar zijn de rechten van het kind, waar zijn de rechten van de ouders.
En waar zijn mijn rechten ( als verdachte) Dat mensen komt omdat het over kinderen gaat, een heel gevoelige materie, niemand weet hoe gepast te reageren, maar in mijn zaak, is er voldoende aangetoont dat 1) de kinderen zot zijn van mij, 2) niemand loopt daar met trauma’s 3) er is niets bezwarend gevonden.
Van waar komt deze onzin dan. Want dingen die de kinderen deden dat was in de tijd toen ik een relatie had. Vanwaar halen ze het dan en dit is een zeer gevoelig punt ” de school waar de kinderen op school gingen” die heeft al eens het nieuws gehaald, iedereen kreeg een copy van die gebeurtenis, het ging over pedo! Toen ik in mijn verhoor aanhaalde dat in die school eens moet nader bekeken worden, wat daar gaan de is, dat daar kwam geen letter van in mijn verhoor! wie word er beschermt? waar is de onpartijdigheid.
is er iemand ooit onterecht beschuldigd geweest door middel van een video verhoor, Laat nu je stem horen! liefst ook mensen van uit Belgie.