Gemeente, politie en Openbaar Ministerie moeten meer oog hebben voor burgers die onterecht worden beschuldigd door complotdenkers. Het gedrag van de complotdenkers zelf is te betitelen als ‘psychische terreur’ en een vorm van ‘extreme stalking’. De daders moeten zwaarder bestraft worden. Dat is de conclusie van onderzoekers naar aanleiding van het trieste Bodegraven-verhaal. Een prima conclusie, maar wees alert; het is nog niet voorbij.
U kent de kwestie Bodegraven inmiddels. Kort gezegd: onwetende onverlaten publiceerden onophoudelijk over het ‘bestaan’ van een satanische club elite-pedofielen, die kinderen zou vermoorden en ritueel misbruiken in en rond het dorp.
Tijdens de coronaperiode kreeg het van A tot Z verzonnen verhaal tractie omdat de meermalen wegens kwaadaardige leugens veroordeelde complotdenker Micha Kat de voormalige baas van het RIVM, toenmalig minister Hugo de Jonge en de coronapandemie volledig feitenvrij in het complot fietste.
Zo ontstond een ‘perfect storm’ voor coronacritici, pedojagers en maatschappelijk teleurgestelden.
Ik zal straks het rapport bespreken, maar eerst even wat opmerkingen over de achtergrond, de rol van de overheid en de gevolgen.
Patiënt
Het Bodegraven-verhaal werd bedacht door kruimeldief, voetbalhooligan en psychiatrisch patiënt Joost Knevel (‘Een wat zielige man, wiens verhalen je nooit serieus moet nemen’, aldus een inwoner van Bodegraven). Knevel kreeg naar eigen zeggen in 2019 tijdens therapie hervonden herinneringen. Gedachten over de tijd waarin hij vanaf zijn vierde levensjaar ‘getuige moest zijn van satanische kindermoorden’.
Hij lijdt tot op de dag van vandaag aan paranoïde wanen, die zo ingesleten zijn dat behandeling volgens het Hof geen zin meer heeft.
Kat
Knevel kreeg pas tractie toen complotdenker Micha Kat zijn verhaal kritiekloos rond begon te pompen en stelde dat ‘het coronavirus wordt aangestuurd door pedofielen’. Een bijzondere stelling voor een man die zelf jarenlang kinderporno in zijn bezit had en bovendien bevriend was met een veroordeelde kindermisbruiker.
Vergist u zich vooral niet over het bereik van deze lieden. De complotdenkers gebruiken sociale media voor hun giftige en rancuneuze boodschap, op het hoogtepunt van Bodegraven I scoorden ze meer dan 100.000 views per dag in hun Telegramkanaal.
Aangifte
In augustus 2020 volgt de eerste aangifte van een slachtoffer van de ongekende laster. Vanaf het najaar wint het complotnarratief aan zichtbaarheid en aanhang. Bij politie en justitie worden de signalen die daarover binnenkomen echter niet verbonden.
De recherche merkt wel een adressenlijst op Telegram op met adressen van politici en journalisten (waaronder ik), maar koppelt die niet aan de Bodegraven-zaak. Het besef dat er iets groots stond te gebeuren, drong niet snel genoeg door.
Aangiftes
Aangiftes en meldingen werden niet in onderlinge samenhang bezien. Tegen een van de aangevers werd niet gezegd dat hij naast de aangifte ook nog (wettelijk verplicht) een klacht in moest dienen.
De gevolgen van de ongekende en kwaadaardige lastercampagne die te lang door kon etteren waren groot.
Rouwende ouders werden belaagd door complotaanhangers met bizarre verwijten, bloemen (aangejaagd door Joost Knevel) en tekstborden, meerdere vermeende sleutelfiguren moesten na ernstige bedreigingen worden beveiligd en de gemeente zag zich zelfs genoodzaakt om beveiligers in te huren om de lokale begraafplaats te bewaken.
Bedreigingen
De bedreigingen namen naar aard en intensiteit toe en werden wild in het rond gestrooid. Richting de burgemeester, helpdeskmedewerkers (het Klant Contact Centrum van de gemeente kreeg gemiddeld twintig boze telefoontjes per dag van complotaanhangers), ambtenaren en een huisarts.
Vermeende betrokkenen werden lastiggevallen met dreigend bedoelde kaarten, bloemen voor hun deur of telefoontjes.
De toenmalige baas van het RIVM Jaap van Dissel werd zelfs door een tierende en vloekende Wouter Raatgever (‘Als kind van God kan ik niet berecht worden’) achterna gezeten met een auto,
Joost Knevel riep op om de man ‘een welverdiend nekschot’ te geven.
Het kwam op de begraafplaats van Bodegraven zelfs tot een handgemeen met een rouwende vader van een overleden kind en de bloemenleggers.
In het verlengde van deze hele dynamiek kregen volgelingen van Kat het zelfs voor elkaar om een journalist thuis in Groningen aan te vallen met een molotovcocktail. Een journalist die een kritisch verhaal had geschreven over complotdenkers.
Rapport
Ik wist dat onderzoekers bezig waren met een rapport over het overheidshandelen in deze zaak. En ook dat ik er zelf in voor zou komen. Als de journalist die (mede) voor een omslag zorgde in het denken over de zaak bij de gemeente Bodegraven zelf.
Het onderzoek – maar liefst 166 pagina’s lang – is bedoeld om lessen te trekken voor de toekomst en die lessen komen vrijwel naadloos overeen met wat een groepje anti-complotdenken al tijden roept. De impact op slachtoffers is heel erg groot en er moet eerder worden ingegrepen om erger te voorkomen.
Voor ik dieper op het onderzoek inga, eerst wat lessen die de onderzoekers ons meegeven.
Geweldsdelict
Ze stellen allereerst dat we ‘anders moeten gaan kijken’ naar mensen die slachtoffer worden van complottheorieën. ‘Formeel is misschien sprake van smaad en laster, maar in de praktijk hebben de bedreigingen en intimidaties meer weg van een ernstig geweldsdelict’.
Daarnaast komt naar voren ‘hoe kwetsbaar we in onze samenleving zijn geworden voor desinformatie’. En hoe belangrijk het is om mensen en hun grieven serieus te nemen en in gesprek te blijven.
Volgens de onderzoekers ontwikkelen complottheorieën zich al een rizoom: geleidelijk, onder de oppervlakte, weids vertakt, om dan plots, in specifieke omstandigheden ‘bovengronds’ te ontpoppen.
Sociale media
In het rapport is ook duidelijk te lezen dat politie en gemeenten ‘de kracht van sociale media beter moeten leren doorzien’.
De onderzoekers winden er geen doekjes om als het gaat om de gevolgen.
Onderzoeker Eysink Smeets merkt onder meer op dat hij de impact zelfs merkte toen hij slachtoffers in de zaak belde. Die mensen namen de telefoon op zonder hun naam te noemen, nog altijd op hun hoede.
Volgens Smeets was er sprake van psychische terreur, vergelijkbaar met extreme vormen van stalking. Het heeft de slachtoffers ‘gigantisch veel pijn’ gedaan.
Famacide
De wetenschappers gaan nog een stapje verder. Ze menen dat het werk van complotdenkers niet meer moet worden gezien als laster of smaad, maar als famacide. Oftewel: reputatiemoord.
Volgens hen doet dit meer recht aan de ernst van de zaak en de impact op slachtoffers. Als de term apart opgenomen kan worden in het wetboek van strafrecht zou je er op die manier ook hogere straffen aan kunnen koppelen.
Het rapport zit erg goed in elkaar en zou een sterke drive moeten veroorzaken bij met name politie en het Openbaar Ministerie. De boodschap is namelijk duidelijk: laat de veenbrand niet uitgroeien tot een uitslaande brand. Grijp in voor het te laat is.
Kritiek
Hoewel ik bij zowel politie als het OM absoluut een sterke verbetering bespeur (er zijn echt agenten en officieren actief die het snappen), wil ik toch nog even een kritische noot kraken. Want terwijl de onderzoekers hebben gekeken naar het verleden, zien we in het heden nog steeds de dynamiek rond Bodegraven oplaaien.
En opnieuw lijkt men er moeite mee te hebben om adequaat in te grijpen.
Het verhaal rond het dorp heeft namelijk opnieuw wat tractie gekregen. Complot-opperhoofd Micha Kat pompt inmiddels alweer maanden laf vanuit Brazilië het complot rond. Nou is Kat niet zo makkelijk aan te pakken, maar duidelijk te zien is dat hij – nadat zijn voetsoldate Alice Bosman het zwijgen is opgelegd met een kort geding – nieuwe voetsoldaten heeft weten te werven.
Fleur
In Nederland pompt de naïeve complotdenkster Fleur van der Pols het lasterverhaal vrolijk rond, maar ook fakkeldreiger Max van den Berg is volop bezig. Max loopt letterlijk op afroep van Kat als een trouw hondje de deur plat bij instellingen om verhaal te halen en was tamelijk recent ook al eens bij het gemeentehuis in Bodegraven, waar de deur voor hem gelukkig gesloten bleef.
Hoewel Van der Pols inmiddels een stopgesprek heeft gehad wegens een ernstige doodsbedreiging in een andere zaak, wordt haar geen strobreed in de weg gelegd. De politie stelt zelf te weten wie ze is en haar in de gaten te houden, maar dat stopt de lange brij aan leugens voorlopig niet.
Van der Pols heeft zelfs een speciaal X-account aangemaakt om mij te belasteren en duikt op bij rechtszaken waar ik ook zit. Ik heb inmiddels aangifte tegen haar gedaan wegens meerdere doodsbedreigingen, laster, doxing en opruiing.
Raatgever
Dat Van der Pols voorlopig door mag gaan, is tot daaraantoe, maar dat complotdenker van het eerste uur Wouter Raatgever (een van de drie tot een celstraf veroordeelde complotdenkers in de Bodegraven-zaak) weer aan het front staat is wat mij betreft een klap in het gezicht van de echte slachtoffers.
Raatgever publiceert geregeld een door zijn vrouw Jeanette Cnossen opgenomen filmpje, waarin hij op uiterst arrogante wijze onder meer Van Dissel opnieuw neerzet als moordenaar, zijn arrestatie eist en alle medewerkers van het OM wegzet als vieze pedofielen. Bij Raatgever is een narcistische persoonlijkheidsstoornis geconstateerd door het Pieter Baan Centrum en dat is te merken.
Volgens de man zal zijn arrestatie ‘miljoenen mensen’ wakker maken…
De kwaadaardige complotdenker is onlangs ook ontboden op het politiebureau, omdat hij met zijn teksten en zijn omgang met mededaders zijn voorwaarden bij een voorwaardelijke straf schendt, maar hij loopt nog altijd vrij rond.
Geweldplegers
Bedenk hierbij met nadruk dat Micha Kat en consorten direct en indirect hebben opgeroepen tot geweld. Vriend en collega-journalist Willem Groeneveld kreeg van aanhangers van Kat een molotovcocktail in de brievenbus, een aanhanger van Kat werd gearresteerd omdat hij op zoek was naar een vuurwapen om Mark Rutte te vermoorden, meerdere aanhangers zijn veroordeeld wegens laster, bedreiging, smaad en opruiing.
Leg hier even de aanbevelingen van de onderzoekers naast:
‘Een aanbeveling is dan ook dat (onder meer) politie en gemeenten de kracht van sociale media veel beter moeten leren doorzien. Inclusief de manier waarop daardoor mensen met een – voor anderen wellicht – krankzinnig verhaal op de been kunnen worden gebracht, met een grote impact op weer anderen die daarvan het slachtoffer worden.
Dit vraagt om investeringen in het beter herkennen van de (ernst van) online signalen en, in het geval van de politie, het zorgvuldig en op dezelfde manier vastleggen daarvan, waardoor het makkelijker wordt om signalen bijeen te brengen die op verschillende plekken worden gezien. Meerdere gesprekspartners wijzen daarnaast op de noodzaak tot het eerder serieus overwegen van een opsporingsonderzoek…’
Aanpakken
Als je als OM wil leren van een gedegen onderzoek waarbij complotdenkers onverkort worden neergezet als mensen die psychisch leed veroorzaken en slachtoffers in de steek worden gelaten, pak dan ook door als je dezelfde complotdenkers, die zelfs direct of indirect verantwoordelijk zijn voor daadwerkelijk geweld, kinderlijk eenvoudig van straat kan halen.
Doe je dat niet, dan garandeer ik dat Bodegraven 3 in de maak is.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.
Chris,
Duidelijk en helder verhaal. Ga vooral zo door.
Met vriendelijke groet
Milko Verheijen
Chris,
Bedankt voor de heldere uiteen zetting.
Het lijkt erop dat OM en de politie liever pas in beweging komen als er een fikse uitslaande brand is. Misschien is dat publicitair ook veel interessanter dan kleine veenbrandjes blussen die door het brede publiek als minder belangrijk gezien worden. Preventief werken is en blijft nou eenmaal veel minder heroïsch. En misschien gelooft men binnen de politie toch ook dat er wel wat waarheid zal zitten in de leugens? Of denken ze dat het wel kiest zonder blazen?
Strak verhaal weer! Mijn complimenten!
Bedankt voor hét lezen. Hoop nu toch echt dat ze eens straf krijgen. Ze doen iedereen zoveel verdriet en pijn. En ze gaan nog steeds vrij uit en doen net of hun alles toebehoren. Wens jullie veel Succes.
Toch maar praktisch: waarom kies je niet de civiele weg. Veel sneller en zekerder dan wachten op OM.
En wat kan de psychiatrie hier in betekenen? Het lijkt me dat psychiaters voor dit soort patiënten een apart behandeltraject zouden kunnen ontwikkelen. Met name in TBS-klinieken zou hiervoor een aparte afdeling voor moeten worden geopend.