Jack van Gelder: de terreur van talkshows

Talkshows staan in de regel niet bekend om de nuance. De snelheid van de televisie leent zich niet voor het verspreiden van veel kennis. Maar de afgelopen jaren hebben we de introductie gezien van Fox News-achtige vehikels zoals Vandaag Inside, de Oranjezomer en Nieuws van de Dag. Handig in de markt gezet door media-ondernemers met meer geld dan geweten. De gasten zijn nergens echt deskundig in, maar hebben een vlotte babbel en vertolken de boodschap van de onderbuik. De Jack van Gelderisering van het medialandschap.

De rechts-georiënteerde medemens kreeg er deze week maar geen genoeg van. Een sportcommentator die een politicus de les had gelezen. Dat was mij wat. Burgers met iets meer verstand keken in verbijstering toe. Hadden we wel naar hetzelfde programma gekeken?

Een bulderende Jack van Gelder, alsof hij in zijn beste dagen opnieuw Dennis Bergkamp besprak, tetterde werkelijk voortdurend door het betoog van de opkomende Henri Bontenbal (CDA) heen, die dapper probeerde met een glimlach en uitleg het gevaar te ontwijken. Als een raadslid dat dapper bij een informatieavond over de komst van een azc moest afrekenen met de lokale tokkie.

Stamtafel

‘De burger is Europa zat!’, bulderde Van Gelder. ‘We kunnen het niet aan! Zeg nou gewoon eens een keer, we hebben geen plaats, we hebben geen geld, en we hebben geen zin! De Raad van State zit vol D66’ers! Waarom vangen moslimlanden geen vluchtelingen op!, toeterde hij onbeschaamd de huiskamer in.

Alsof je live getuige was van een gesprek aan de stamtafel, waar een iets te dikke oom met een bruine gloed na twee weken all-inclusive in Turkije en twaalf borrels de wereld wel eens even zou vertellen hoe het zit.

Onderzoek

Een man die nog nooit een zitting van de Raad van State heeft bijgewoond en nog nooit kennis heeft genomen van onderzoek. Eentje bijvoorbeeld waaruit blijkt dat 66% van de Nederlanders wil dat het Europees Parlement een belangrijkere rol speelt en 75% van de jongeren een positief beeld heeft van de Europese Unie.

Laat staan dat hij weet dat de meeste vluchtelingen opgevangen worden in de regio. In de top 5 van landen met de meeste vluchtelingen staan drie moslimlanden. Zo vangt het overwegend islamitische Turkije 3,7 miljoen vluchtelingen op, Iran heeft alleen al 6 miljoen Afghanen opgenomen.

En nee, het is ook niet zo dat heel Afrika naar Europa komt. Het relatief kleine Oeganda (50 miljoen inwoners)  biedt onderdak aan 1,5 miljoen Afrikaanse vluchtelingen. Het is zelfs nog sterker: bijna 70% van de vluchtelingen wereldwijd wordt opgevangen in een buurland,  Maar liefst 73,5 miljoen vluchtelingen zijn zelfs op de vlucht in eigen land.

In Nederland kennen we nu 260.000 vluchtelingen, het merendeel Oekraïners (120.000).

False balance

Er is wel vaker geschreven over de zogenaamde false balance, maar de laatste jaren is het wel erg pijnlijk duidelijk zichtbaar geworden. Zet een deskundige tegenover een mondige roeptoeter en het lijkt – als je dronken door je oogharen kijkt – net alsof hun mening evenveel waard is.

We zagen het bij de gesjeesde dansleraar Willem Engel, die zichzelf ineens benoemde tot viroloog van het vaderland en zelfs de gewaardeerde hoogleraar Marc van Ranst aan dacht te kunnen. Dat kon hij op geen enkel moment, maar voor de angstige burger die niet verder durfde te kijken dan zijn eigen onvrede was hij een held.

Door hun eigen onwetendheid hadden ze niet eens door dat hij op sokken liep.

Meewarig

Mensen die de moeite nemen om zich ergens in te verdiepen en interesse hebben in het vergaren van kennis, kijken meewarig naar dit schouwspel. Maar het werkt en is populair omdat akelig veel mensen geen interesse hebben in hoe het zit, maar slechts bevestiging willen zien van hun eigen – naar aard beperkte – mening.

Telegraaf en SBS6 begrijpen dat, ze kwamen met Nieuws van de Dag, feitelijk een onderonsje van Telegraaf-journalisten die na een werkdag nog even aan de mensen thuis uitleggen hoe de wereld in elkaar zit. Een podium voor opiniemakers als Wierd Duk om nog maar eens te bevestigen dat alles de schuld is van buitenlanders, asielzoekers, links en Femke Halsema en hij als ‘senior-journalist’ wel even weet hoe alles werkt.

Schaamte

Mensen die ergens veel verstand van hebben zijn niet per definitie mensen die de boodschap goed over kunnen brengen. Tegenover die deskundigen staan mannen als Rene van der Gijp, Jack van Gelder, Chris Woerts en Victor Vlam. Deskundig in vrijwel niets, maar met een vlotte babbel en geen enkele schaamte.

Mannen die zelfs als ze geen idee hebben hoe iets in elkaar zit, gewoon hun mond een douw geven.

Dat hebben we eerder gezien toen Gerard Joling kind aan tafel was bij de talkshows, een zanger waar je tenminste nog om kon lachen.

Betweter

Om Jack van Gelder kan ik niet lachen. Van Gelder is de betweterige oom ter rechterzijde, die iets te diep in het glaasje heeft gekeken en over iedereen en zijn moeder heen buldert met zijn goedkope meninkjes. De burger is het zat, we moeten van Europa af. Dat soort teksten.

Van argumentatieleer heeft de sportverslaggever geen kaas gegeten, zijn beste retorische wapen is een hard uitgesproken ‘hou nou toch op, man’, een eindeloze herhaling van loze beweringen is zijn ding.

Een man als Jack van Gelder legt het honderd van de honderd keer af tegen Bontenbal of welke politicus dan ook als je er even goed voor gaat zitten in een lang interview, met een kundige gespreksleider. Dan wordt pijnlijk duidelijk dat hij geen feiten aan zijn zijde heeft, geen argumenten om de ander te overtuigen en ernstig tekortschiet als het aan komt op de complexiteit van het leven.

Gewoon

Aan de snelle tafel van de talkshows, met presentatoren die zich in hebben gelezen door vijf minuten te Googlen, is hij echter iemand die een deel van het volk kan overtuigen. Een ‘gewone jongen’ die de breedsprakerige politicus (die wel zijn woorden wikt, omdat woorden er namelijk toe doen) wel even wijs zal maken dat hij het allemaal niet begrijpt.

Nu zijn er mensen die menen dat een politicus dit aan moet kunnen. Probleem met deze stelling is dat de meeste politici dit ook prima kunnen. Op de inhoud. Maar daar is aan de talkshowtafel geen plek voor. Alles moet in strakke oneliners, in blokjes van maximaal zes minuten, de hardste schreeuwer wint, niemand zit te wachten op nuance. Moet een politicus zich dan maar gedragen als een fanatieke marktkoopman die iedere minuut dezelfde boodschap over de markt schreeuwt?

Sorry, maar dat is niet hoe ik de rol van de politiek zie. Ik heb liever een kundige bestuurder die weet waar hij het over heeft en beslissingen kan nemen die ons land beter maken.

Dynamiek

En het gaat mij niet eens om Jack van Gelder, die wekelijks langer onder de zonnebank (en in bad) ligt dan hij ooit op school heeft gezeten. Het gaat mij om de dynamiek. De moderne talkshows zijn zo populair dat ze van invloed zijn op de verkiezingen, op de publieke opinie. Niets zo lekker immers om na een lange werkdag te ontspannen bij de beeldbuis.

De talkshow als een zak vette chips. Je weet dat het niet goed voor je is, maar lekker is het wel.

Sexy

En dit is een terugkerend probleem. Politiek is niet gemakkelijk of sexy, wetten en regelgeving gaan gebukt onder de complexiteit van het leven, beleid kun je niet maken door de belofte van gratis bier. Het is een spel van twijfels, van diep nadenken, van wikken en wegen en van het sluiten van compromissen, waardoor je nooit helemaal krijgt wat je wil.

Laten we zeggen dat het bepaald geen toeval is dat radicaal rechtse partijen dit niet kunnen en Geert Wilders nu al twee keer is weggelopen.

Ik heb zelf in een grijs verleden een paar televisieoptredens gedaan. Zo stond ik bij Debat op 2 (KRO/NCRV) twee keer tegenover Joost Eerdmans in een debat over het tbs-systeem. Dat ging prima (Joost vroeg zich in de pauze met enige vertwijfeling af waarom hij na de pauze weer tegenover mij stond), maar op een gegeven moment introduceerde de presentator een vrouw die slachtoffer was geworden van een tbs-patiënt.

Dan kun je met nog zoveel kennis en argumenten komen, maar dan heb je weinig meer te vertellen tegenover de goed invoelbare emotie.

Marktje

En dat is wat moderne talkshows doen, het is een goedkoop marktje voor emoties geworden. Een vox-pop met bekende koppen. Een Chris Woerts (gladde zakenman) die drie bitterballen in zijn mond stopt en vervolgens onder gelach van het publiek beweert dat Rob Jetten (D66, 15 jaar in het openbaar bestuur) ‘nog nooit een dag in zijn leven heeft gewerkt’. Gieren, lachen, brullen.

Zelfs een gerespecteerde advocaat als Job Knoester liet zich een paar dagen later meeslepen door vrolijk mee te doen met het frame dat Jetten ‘veel geluid maakte, maar niets zei’. Als dat zo zijn, dan zou hij een perfecte talkshowgast zijn, dacht ik er bij.

Je werkzame leven spenderen in dienst van de samenleving is natuurlijk geen werken en Woerts en Knoester hebben samen honderden jaren op de steiger gestaan. De stukadoor thuis zag dat het goed was. Laat die gladde politici allemaal maar lekker de tering krijgen.

Als je nooit een hamer in je klauwen hebt gehad, dan tel je niet mee.

Verstand

Misschien ben ik wel van de oude stempel, maar ik hoor liever iemand praten die bewezen ergens verstand van heeft. Als mijn auto stuk is, dan schakel ik een automonteur in en niet een dansleraar. Als ik een gaatje heb de tandarts en niet een voetbalverslaggever. Bij een juridisch conflict een advocaat en niet een bitterballen vretende consultant die omhoog is gevallen.

Tegenwoordig heet dat smalend ‘het heersende narratief volgen’, maar volgens mij is het gewoon verstandig om iets aan te nemen van mensen die er ook daadwerkelijk voor geleerd hebben.

En dat geldt net zo hard voor de professor als voor de loodgieter.

Knaken

De mensen achter de talkshows hebben daar geen boodschap aan. Zij kijken niet naar het kennisniveau van de gasten, maar naar de kijkcijfers. En daarmee het rendement. Het gaat om marktaandeel, harde knaken. En dat is op zich helemaal niet erg, de tv-wereld is immers gewoon een industrie, een verdienmodel.

Maar het begint wel aardig te kraken als lichtgewichten als Jack van Gelder, Victor Vlam, Gerard Joling, Wierd Duk, René van der Gijp en Raymond Mens invloed hebben op wie er straks aan de knoppen zit in Den Haag.

Waardeer dit artikel!!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Ik doneer:€ 1,50€ 3€ 5€ 10€ 25€ 100€ 250

Mijn gekozen donatie € -

Betalen