Het is veiliger dan ooit in Nederland

Het was een korte tweet van Ebru Umar, de altijd bozige buikspreekpop van de onderbuik van Nederland. Na de gewelddadige dood van een 17-jarig meisje in Amsterdam orakelde Umar dat we er ‘niet eens meer van opkijken’ tegenwoordig. ‘Het zinloze geweld wordt steeds meer’. Natuurlijk deed ook het valse uithangbord van radicaal rechts Raisa Blommestijn een duit in het zakje. Uiteraard doet deze boodschap het goed bij mensen die hun wereldbeeld halen uit schreeuwende krantenkoppen, maar klopt het ook? Nou, nee.

We horen het al jaren en jaren: Nederland gaat ten onder aan criminaliteit, het is niet meer veilig op straat en de eerzame burger zucht onder het juk van – veelal buitenlandse en exotisch gekleurde– criminelen die onze straten omtoveren tot de hel op aarde.

Gemakzuchtig

Populistische partijen scoren er zetels mee en activistische opiniemakers gemakzuchtige columns in populistische media. Wie maar hard genoeg vol verontwaardiging, maar leeg van kennis blaast, komt vanzelf terecht bij de Telegraaf, waar altijd ruimte is voor apocalyptische vergezichten, ondanks de prominente aanwezigheid van een genuanceerde en gelauwerde rechtbankverslaggeefster.

Van alle berichten in de krant zou je bang kunnen worden en denken dat de misdaad welig tiert, maar dat is niet zo.

Het is veiliger dan ooit in Nederland.

Rapporten

Daarvoor moet je eerst wel voorbij de hetzerige oneliners van makelaars in angst en rustig kijken naar de rapporten, die met grote regelmaat door verschillende onafhankelijke organisaties worden gepubliceerd.

Laten we maar eens beginnen met waar schreeuwcolumniste Ebru Umar zo gemakzuchtig mee probeert te scoren. Een jonge vrouw is door ernstig geweld om het leven gekomen in onze hoofdstad. Dan praten we dus over moord of (waarschijnlijker) doodslag (iemand doden is zelden moord).

Zien we daar dan een enorme toename in Nederland, waar we ‘niet eens meer van opkijken’?

Nou, nee.

Daling

Het aantal moorden en doodslagen in Nederland is de afgelopen decennia flink gedaald. In de jaren 90 waren er nog ongeveer 240 slachtoffers per jaar, terwijl dat er in 2023 nog 125 waren. Dan praten we dus over een daling van 50%.

Eventuele problemen met een dalende aangiftebereidheid spelen hier geen rol. Bij een niet-natuurlijk overlijden door geweld wordt er altijd onderzoek gedaan door de politie.

Het risico om vermoord te worden in Nederland is gemiddeld 0,7 per 100.000 inwoners. Wereldwijd ligt dat cijfer rond de 6.

Epidemie

Als we nog verder teruggaan, bijvoorbeeld de jaren ’70 waar we volgens sommige mensen nog een touwtje uit de brievenbus konden laten bungelen, dan vergeten velen dat de misdaad in die jaren een aanzienlijke toename kende, onder meer door de heroïne-epidemie die zorgde voor meer diefstallen en verslaving, vooral in de grote steden.

Op nationaal niveau steeg het aantal moorden, verkrachtingen en autodiefstallen fors.

Femicide

Nu hoor ik u denken: maar al die vrouwen dan die worden vermoord tegenwoordig? Femicide is echt wel een ding hoor!

Nou, het is een feit dat femicide volop in het nieuws is en het is ook goed om daar aandacht aan te besteden. Maar het is zeker geen nieuw fenomeen.

Met de huidige definitie zou je kunnen zeggen dat er jaarlijks zo tussen de twintig en dertig vrouwen slachtoffer worden van ‘echte’ femicide. In de jaren ’90 schommelde dat tussen de veertig en vijftig.

Sinds 1992 is het aantal vrouwelijke slachtoffers fors gedaald. Er waren in de jaren ’90 zelfs uitschieters van 91 slachtoffers per jaar. Rond 2006 begon het cijfer spectaculair te dalen, en die dalende trend lijkt door te zetten.

Vrouwenmoord

Het is hier wel wat lastig om zaken te vergelijken, want zie je femicide sec als ‘moord op een vrouw’, of zie je het als moord door een partner? Als je het louter ziet als vrouwenmoord in de breedste zin, dan zie je de verschillen kleiner worden, maar gaan de jaren ’90 nog steeds aan kop.

Volgens criminologen heeft het feminisme juist gezorgd voor minder vrouwenmoorden.

Van alle ‘moderne’ vrouwenmoord is 53 procent overigens partnerdoding. Een zesde daarvan bestaat uit vrouwenmoord waarin jarenlang sprake was van intieme terreur. De overige slachtoffers (als in: niet-partnerdoding) werden onder meer het slachtoffer van moedermoord, een ‘verwarde’ dader, roof of een ruzie binnen de criminele (drugs)wereld.

Algemeen

Goed, dat was moord en doodslag. Maar de misdaad is natuurlijk veel breder.

Is de algemene criminaliteit dan tegenwoordig schrikbarend toegenomen? Ook al niet. Tussen 2012 en 2023 is de geregistreerde criminaliteit in Nederland gedaald met 35 procent, van 6.208 naar 4.060 misdrijven per 100.000 inwoners (onderzoek CCV).

Als we het jaar 2010 als ijkpunt nemen, dan zien we een gestage afname, die (als lijn in een grafiek) ergens rond 2020 stabiliseert.

High-impact

Als je dan kijkt naar de zogenaamde ‘high-impact’-criminaliteit (woninginbraak, geweld, overval en straatroof) dan registreerde de politie in 2024 ongeveer 22 duizend woninginbraken, in 2014 waren dat er nog 71.000.

Als het gaat over geweld, dan zien we ook een forse daling door de jaren heen. Zo werden er vorig jaar (2024) 78.000 geweldsmisdrijven gepleegd (inclusief zedendelicten), tien jaar eerder lag dat aantal nog op bijna 100.000. Het aantal straatroven in Nederland nam in de afgelopen tien jaar af van 5 500 in 2014 naar 2 800 in 2024. Het aantal overvallen daalde van ruim 1 300 naar 500.

Asielzoekers

Domrechtse opiniemakers en politici halen deze groep er graag bij om aan te geven dat de misdaad is gestegen. Daar heb ik eerder al een lang verhaal over geschreven en dat ga ik hier niet opnieuw doen.

De conclusie kan ik wel delen: als je de groep asielzoekers vergelijkt met een vergelijkbare groep Nederlanders (dus naar leeftijd, geslacht, opleiding, inkomen) dan zijn de asielzoekers juist procentueel minder crimineel.

Aangiftebereidheid

De vaste reactie van de makelaars in angst op dit soort cijfers is dat mensen tegenwoordig geen aangifte meer doen ‘omdat het toch geen zin heeft’. Daardoor komt die enorm gestegen misdaad niet terug in de geregistreerde criminaliteit. Ook dat klopt echter niet. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt namelijk dat de aangiftebereidheid over een wat langere periode min of meer stabiel is, waarbij het nogal afhankelijk is van het type delict.

Ook hier moet je zaken overigens wel goed vergelijken.  Uit de Veiligheidsmonitor 2019 blijkt bijvoorbeeld dat de aangiftebereidheid (van alle gewelds-, vermogens-, en vandalismedelicten samen) tussen 2012 en 2019 daalde van 38 naar 32 procent, maar deze daling is aanzienlijk geringer dan de daling van 33 procent in de geregistreerde criminaliteit in dezelfde periode. Het een verklaart dus niet het ander.

Gevoel

Uiteraard zit er een verschil tussen de kille cijfers en het gevoel. Laten we dan maar eens kijken hoe de Nederlanders er zelf over denken. Dit wordt inzichtelijk gemaakt aan de hand van de zogenaamde Veiligheidsmonitor (ook wel slachtofferenquête genoemd). Voor dat onderzoek werden recentelijk (2023) nog 180 duizend Nederlanders van 15 jaar en ouder gevraagd naar hun bevindingen. De resultaten ondersteunen grofweg de statistieken.

Ruim een op de drie Nederlanders voelt zich wel eens onveilig (35%). Dit was in 2021 niet veel anders (33%). De algemene onveiligheidsgevoelens zijn ten opzichte van 2005, het eerste vergelijkbare meetjaar, echter met 30 procent gedaald. Vanaf 2005 is het slachtofferschap van traditionele criminaliteit zelfs met 53 procent afgenomen.

We kunnen ook naar een iets kleinere schaal kijken. De eigen buurt. In 2023 zijn de onveiligheidsgevoelens in de buurt 5 procent lager dan in 2008, het eerste jaar dat deze op een vergelijkbare manier gemeten zijn. Slechts 9 procent van de mensen heeft het idee dat er veel criminaliteit in de eigen buurt voorkomt. Het grootste deel (63 procent) denkt dat er weinig criminaliteit plaatsvindt, en 21 procent denkt dat er géén criminaliteit voorkomt.

Amsterdam

Is er dan helemaal niets aan de hand? Dat ligt er een beetje aan waar je woont. Er zijn wijken en buurten waar de misdaadcijfers schrikbarend hoog liggen. De meeste misdrijven worden gepleegd in Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven, Den Haag en Utrecht. Vergeleken met 2023 steeg de criminaliteit in Den Haag met 2 procent en daalde deze in Utrecht met 3 procent.

In Amsterdam en Rotterdam bleef het aantal misdrijven per duizend inwoners vrijwel gelijk.

Bedenk hierbij wel dat de criminaliteit veelal zit in gebieden waar weinig sociale cohesie is en inwoners doorgaans sociaaleconomisch op de onderste trede van de ladder staan. Daarnaast zijn misdrijven waarbij vuurwapens betrokken zijn (meestal afdreiging, bezit en verkoop) ook gestegen.

Overlast

Daar komt bij dat ook de overlastcijfers flink gestegen zijn, een statistiek die nog wel eens aangehaald wordt door politici die repressie eisen. Dat is alleen niet helemaal fair, want die cijfers gaan nu juist niet specifiek over high-impact criminaliteit, maar over sociale overlast, verkeersoverlast, hangjongeren en bijvoorbeeld hinder van buren of horecagelegenheden.

Ik ga hier niet beweren dat Nederland hartstikke veilig is. In vergelijking met veel andere landen scoort Nederland goed, maar er zijn zeker pijnpunten aan te wijzen. Ook bijvoorbeeld ten aanzien van de tolerantie richting minderheden zoals homoseksuelen, Joden en moslims.

Mijn punt is wel dat het dystopische beeld dat bepaalde politici en opiniemakers met aanzienlijke gretigheid schetsen niet uit de cijfers naar boven komt en ook niet uit het gevoel van mensen die door onderzoekers worden ondervraagd.

Media

Hoe kan het dan dat akelig veel mensen wel het idee hebben dat het allemaal zo crimineel is in Nederland? Dat heeft deels te maken met het gegeven dat misdaadjournalistiek een enorme vlucht heeft genomen. Voorheen haalden deftige kranten de neus op voor dergelijk nieuws, tegenwoordig heeft iedere krant en iedere tv-zender misdaadjournalisten aan het werk.

De podcasts vliegen je tegenwoordig ook nog eens om de oren en op sociale media gaat het dagenlang over niets anders dan moord en doodslag, vaak al enkele minuten na een gewelddadig incident.

Populistisch

Daar komt bij dat populistische partijen met liefde wijzen op hoe onveilig het wel niet is in Nederland en wat zij daar allemaal aan gaan doen als ze eenmaal aan de macht zijn. Met liefde geholpen door columnisten die veelal geen enkele kennis hebben van hoe misdaad in elkaar zit en altijd wel een reden vinden om asielzoekers, migranten en moslims erin te fietsen.

Voor de duidelijkheid: iedere criminele daad is er eentje te veel en de dood van een jonge vrouw is en blijft een schokkende gebeurtenis.

Maar nee: het geweld wordt niet erger. Ik zou zelfs willen zeggen: het is van alle tijden. En dat is een boodschap die je kunt ondersteunen met enorm veel bewijsmateriaal, maar waar je de handen niet voor op elkaar krijgt.

Dit verhaal zult u dan ook niet teruglezen in verkiezingsprogramma’s en de Telegraaf en de talkshows zullen mij niet bellen voor een column of uitleg.

Met feiten scoor je niet.

Waardeer dit artikel!!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Ik doneer:€ 1,50€ 3€ 5€ 10€ 25€ 100€ 250

Mijn gekozen donatie € -

Betalen