Complotgedreven aanslag op persvrijheid

Op 19 augustus 2021 duiken twee mannen in de nacht op bij de woning van journalist Willem Groeneveld. Op bewakingsbeelden is te zien dat ze klooien met bierflesjes. Niet veel later knalt een in elkaar geknutselde molotovcocktail door het raam van de voordeur. Het blijkt een aanslag op de persvrijheid door geradicaliseerde lieden. Maar hoe komt iemand eigenlijk tot zo’n daad?

Ik zou op deze plek een rechtbankverslag kunnen schrijven over de strafzaak tegen de twee verdachten, maar ik denk dat het interessanter is om te kijken hoe radicalisering van complotdenkers in de praktijk werkt. Ik heb daar op basis van mijn ervaringen en gesprekken met diverse complotdenkers al vaker over geschreven en stipte toen aan dat verstokte complotdenkers niet zelden beschadigde mensen zijn die voor het eerst van hun leven aansluiting vinden bij gelijkgestemden. Ze hebben een nieuwe familie gevonden.

Hun radicalisering wordt bijzonder genoeg gedreven door hernieuwde zingeving.

Misbruik

Ik zal mij voor dit verhaal focussen op verdachte Tjeerd P. (32). Een licht verstandelijk beperkte man die al vroeg in een pleeggezin terechtkwam, in zijn jeugd seksueel werd misbruikt en daarna door de machine van de hulpverlening werd opgeslokt, waar hij naar eigen zeggen niet erg liefdevol werd behandeld.

P. had het idee dat hij puur werd misbruikt voor ‘de subsidies’ . Hij heeft nog nooit zelfstandig gewoond, heeft volgens deskundigen zijn leven lang hulp nodig en was de hele dag online op zijn telefoon bezig met ‘dingen waar je vanzelf in gaat geloven’. Volgens zijn eigen vriendin ‘kon hij er niet meer van loskomen’.

Gedragsdeskundigen kwamen tot de conclusie dat hij zich al zijn hele leven niet gezien en gewaardeerd voelde. Tijdens de coronacrisis sloot P. zich aan bij de coronademonstranten en daar voelde hij zich voor het eerst ‘begrepen en gezien’. Samen naar demonstraties, gezellig koffiedrinken of met zijn allen rond de rokende BBQ.

Volgens P. ‘voelde ik voor het eerst de liefde die ik nooit gekregen heb’.

Familie

En daar komen we op een belangrijk punt. De geradicaliseerde complotdenkers die ik ooit sprak hebben bijna allemaal soortgelijke ervaringen. Het zijn mensen die geen ondersteunend netwerk hebben en feitelijk in de kantlijn van de samenleving staan. Ze zijn kwetsbaar en beïnvloedbaar en staan te springen om een nieuwe en warme familie die zich om hen bekommert.

Verdachte P. vond zijn familie in de tegenstanders van de coronamaatregelen en ging naar demonstraties op het Museumplein of de lokale prikbus om zijn ongenoegen kenbaar te maken.

Satanisch

De echte radicalisering kwam toen hij keek naar het Red Pill-journaal van complotdenkers Joost Knevel, Wouter Raatgever en Micha Kat. In die online filmpjes werden de meest waanzinnige en onbewezen complotverhalen uit de doeken gedaan over ‘satanische pedo-elites’, die duizenden kinderen zouden hebben misbruikt en vermoord. Geheel ‘toevallig’ dook tijdens de coronacrisis RIVM-topman Jaap van Dissel op als ‘dader’.

Probleemloos werden corona en ‘satanisch kindermisbruik’ samengevoegd tot een giftige cocktail van haat en oproepen tot geweld.

Tjeerd P. had via appgroepen contact met Joost Knevel (die een week geleden wegens opruiing werd veroordeeld) en Knevel zelf benaderde in juli 2021, ongeveer een maand voor de brandbom, Willem Groeneveld omdat de laatste had geschreven over ‘walgelijke complotteksten’ op fietspaden in Groningen. Omdat Groeneveld kritische teksten schreef over Knevel (‘die gast is redelijk koekoek’), maakte Knevel speciaal een filmpje over de verslaggever, die hij een ‘misdadige journalist’ noemde, ‘nog erger dan de hele NSB in de Tweede Wereldoorlog’.

Complotwaan

Het lijkt een belangrijk motief te zijn geweest voor de brandbom in het huis van Willem Groeneveld en zijn vriendin. Een getraumatiseerde Tjeerd P. die mede door zijn eigen misbruikverleden is gaan geloven in de complotwaan van anderen. Die opgehitst door andere complotdenkers is gaan geloven in een vijandbeeld. Het filmpje van Knevel over Groeneveld werd door de politie op de telefoon van P. aangetroffen. Hij verklaarde later zelf dat Groeneveld in zijn ogen ‘nog erger is dan de nazi’s’.

De brandbom in de woning van journalist Willem Groeneveld is het gevolg van een geradicaliseerde man die is gaan geloven in de complotwaanzin van andere complotdenkers. Gesterkt door het gevoel eindelijk onderdeel te zijn van een groep gelijkgestemden. Eindelijk opgenomen te zijn in een warme familie met gelijke normen en waarden. Waar de groepsdynamiek kracht put uit een gezamenlijk vijandbeeld en waar geweld rechtvaardiging weet te vinden. Waar mensen elkaar opjutten om in actie te komen. Om letterlijk te strijden tegen mensen die in hun ogen bestreden moeten worden.

Desinformatie

Het Openbaar Ministerie eiste maandag een celstraf van vijf jaren en een tbs met voorwaarden tegen P. Zonder behandeling is de kans op herhaling van gewelddadig gedrag simpel te hoog. Een op zich logische eis, maar ook een sanctie tegen een enkele verdachte.

Willem Groeneveld, die gebruik maakte van zijn spreekrecht, sprak wijze woorden over de twee verdachten.

‘Er zitten vandaag alleen maar verliezers in de rechtbank. Die jongens hebben ons leven op het spel en de kop gezet en hun eigen leven weggegooid. Ze zijn, denk ik, op drift geraakt door ontwrichtende mondiale ontwikkelingen. Overtuigd door bulten nepnieuws en hopen desinformatie. Gek gemaakt door bekende onruststokers en complotverspreiders. En gelegitimeerd door politici die journalisten wegzetten en het vuurtje aanwakkeren voor electoraal gewin’

Kantlijn

Na de rechtszaak dacht ik het volgende: we vervolgen de verdachten van het gooien van een brandbom omdat dat nu eenmaal is wat de rechtspraak doet. Maar wat doen we als samenleving met de mensen die op dit moment in de kantlijn van de samenleving leven?

Mensen die radicaliseren omdat ze worden opgehitst? Kwetsbaren die tussen wal en schip vallen omdat ze zelf hulp vermijden of door lange wachtlijsten niet goed of helemaal niet geholpen worden? Mensen die geen kansen krijgen of ze niet pakken? Te geplaagd door stoornissen om zichzelf overeind te houden in een maatschappij waar de druk om te presteren hoog is en bezuinigingen de geestelijke gezondheidszorg treffen?

Wat doen we met de mensen die door de almaar toenemende tweedeling in de problemen komen en rancune ontwikkelen tegen een overheid die zelfredzaamheid als heilig mantra heeft? Mensen die in de gretige handen vallen van volksmenners die met populistische en opruiende teksten een revolutie of burgeroorlog in hun hoofden prenten?

Opgerekt

Natuurlijk heeft iedereen in het leven een eigen verantwoordelijkheid, maar wat als de grenzen van zelfredzaamheid door de overheid zo ver worden opgerekt dat te veel mensen buiten de voortjakkerende boot vallen?

Ik heb de antwoorden ook niet, maar ik vrees dat als grote groepen mensen in de kantlijn van de samenleving worden gedrongen, het cement tussen de maatschappelijke muur langzaam verdwijnt. De kans dat meer mensen radicaliseren en overgaan tot geweld tegen bijvoorbeeld beleidsmakers, journalisten en wetenschappers lijkt mij dan realistisch.

En dat is een beangstigende gedachte.

Waardeer dit artikel!!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Mijn gekozen donatie € -
Delen