Ik schrijf zelden over politiek, maar er moet mij toch iets van het hart. Mij bekruipt het gevoel dat politici steeds wereldvreemder worden. Terwijl het klotsende water een steeds groter wordende groep aan de lippen staat, lanceert Den Haag plannen die het leven van akelig veel mensen onevenredig hard zullen raken.
Vooropgesteld: er moet wat gebeuren in Nederland en klimaatbeleid en de energietransitie zijn onafwendbaar. Maar ik krijg de indruk dat de rekening nu wel heel fors bij burgers gaat landen.
Burgers die nu al moeite hebben om rond te komen, geen betaalbare (huur)woningen kunnen vinden, in de supermarkt een hartverzakking krijgen van de exorbitante prijzen (graaiflatie), de verwarming niet aanzetten uit angst voor peperdure rekeningen en bij de benzinepomp het gevoel hebben dat ze beter champagne in de tank kunnen gooien.
Nibud
Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) maakte al duidelijk dat één op de drie huishoudens niet rond kan komen. Ze bouwen daardoor schulden op en buffers verdwijnen, waardoor ze ook nog eens voor langere tijd financieel kwetsbaar zijn. Meer dan 40% van de Nederlandse huishoudens kende betalingsproblemen in 2022. Veertien procent staat maandelijks of altijd rood. Een schokkende 60% is financieel ongezond of kwetsbaar. Slechts de helft (54%) kan alle rekeningen zonder problemen betalen.
Cijfers
Uit een enquête van EenVandaag bleek al dat een meerderheid van de lagere inkomens (54 procent) en een kwart van de middeninkomens (26 procent) problemen heeft met het betalen van de boodschappen. Bijna 30 procent van de lagere inkomens en 12 procent van de middeninkomens kon de energierekening ‘de afgelopen periode’ niet betalen.
En toch worden we inmiddels steeds vaker om de oren geslagen met kostbare plannen en voorstellen.
Benzine
Een liter benzine kan de komende anderhalf jaar 30 cent duurder worden door onder meer het afschaffen van accijnsverlaging en inflatiecorrectie. Er zou daarnaast meer biobrandstof aan benzine moeten worden toegevoegd, nog eens een extra verhoging van tussen de 5 en 10 cent. Let wel: in 2019 was een liter benzine nog 1 euro 50. Met deze verhoging komen we uit op minimaal 2 euro 30.
Het is geen geheim dat burgers langzaam maar zeker bewust in de hoek van de elektrische auto worden gedrukt door regulier autorijden duurder te maken. Fantastisch voor het milieu, maar voor Jan met de pet is een elektrische auto (gemiddeld 45.000 euro en nog geen goede markt voor tweedehands) geen optie. Die is al blij met een benzinebarrel van vijfduizend euro. Voor een tweedehands elektrische auto betaal je al snel het dubbele en krijg je een koekblik op wielen met beperkt bereik.
Kilometerheffing
Vanaf 2030 moet er een kilometerheffing komen. Mocht u dan nog benzine of diesel rijden, dan dokt u respectievelijk naar schatting 9 en 13 cent per afgelegde kilometer. Leuk als je in een afgelegen gebied woont waar de enige bus eens in de drie weken langskomt.
Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid liet recent al zien dat 36% procent van de Nederlanders in stedelijke gebieden naar eigen zeggen afhankelijk is van de auto. In landelijke gebieden is dat 64%. Vooral dat laatste mag geen verbazing wekken, daar is reizen met het OV een uitdaging op Olympisch niveau.
Voor een best wel grote groep mensen is autorijden om uiteenlopende redenen geen luxe, maar noodzaak. Om maar te zwijgen over de stijgende kosten van een kaartje voor trein, bus, metro etc.
CO2-taks
Om iets aan de uitstoot van CO2 te doen liggen er allerlei plannen klaar. Er komt waarschijnlijk een extra heffing op energie en gas die de energieboeren uiteraard doorberekenen aan de klant. Komt bij dat het prijsplafond volgend jaar verdwijnt, afhankelijk van de gasprijs kan dat ook nog een drama worden.
Ik snap dat er maatregelen nodig zijn om deze aardbol leefbaar te houden en dat verandering nodig is. Wat ik niet snap is waarom Den Haag denkt dat de modale burger (in een periode waarin de inflatie het leven op een gegeven moment 13% duurder maakte en boodschappen ruim 18%) dit nog op kan brengen.
Verduurzamen
Een grote groep mensen kan simpelweg niet mee in de energietransitie. Die kunnen niet voor duizenden euro’s aan zonnepanelen op het dak leggen (ook niet met subsidie) of de woning van onder tot boven verduurzamen. Het geld is er niet of men leeft in een oud en tochtig huurhuis, waardoor ze afhankelijk zijn van de goede wil van de verhuurder.
Het is ook nog eens de bedoeling dat alle huishoudens van het gas af gaan. En dat is kostbaar. Wie in een woning uit 2009 woont met energielabel A is daarvoor naar schatting ruim 13.000 euro kwijt. Woon je in een woning uit 1970 met energielabel D dan kom je uit op ruim 30.000 euro.
Wat het nog prangender maakt is dat burgers niet alleen te maken krijgt met een kostbare energietransitie. Die kosten komen bovenop de al exorbitant gestegen prijzen om te wonen en te eten. En daar blijft het niet bij.
Eigen risico
Er ligt een plan om het eigen risico in de zorg vanaf 2024 stapsgewijs te verhogen naar 485 euro. Deze ‘boete op ziek zijn’ ligt nu op 385 euro. Bedenk daarbij dat de zorgpremie sinds de invoering van het huidige zorgstelsel in 2006 met 61% is gestegen. Van 85 euro per maand naar 140 euro. Kijk voor de grap vooral ook even naar uw dekking. Zorgverzekeraars bieden steeds minder voor steeds meer geld.
ZZP
De anderhalf miljoen zzp’ers in ons land krijgen het ook te verduren. Terwijl de zelfstandigenaftrek ieder jaar lager wordt (en je belastingen dus stijgen) voert Den Haag een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering in. Een extra kostenpost van minstens 200 euro per maand, met weinig toegevoegde waarde gezien de minimale uitkering.
Het lijkt wel alsof veel politici geen idee hebben hoe mensen leven. Hoe grote groepen aan het einde van hun geld nog een flink stuk maand over hebben. Hoe ook middeninkomens in de problemen komen. Hoe alleenstaanden (drie miljoen Nederlanders) zich moeten redden terwijl ze niemand hebben om de gestegen kosten mee te delen. Hoe jongvolwassenen bij de start van hun zelfstandigheid geconfronteerd worden met een woningmarkt waar bizarre prijzen worden gevraagd, als er al woonruimte is.
Rapport
Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) ziet de problemen. In het rapport Rechtvaardigheid in klimaatbeleid klinkt een waarschuwing door.
‘Als de verdeling van de klimaatkosten niet als rechtvaardig wordt ervaren, dan komt het draagvlak voor het klimaatbeleid onder druk’
De Raad meent dat rekening gehouden moet worden met het economisch kapitaal van burgers of bedrijven. Degenen met meer inkomen of vermogen moeten een groter deel van de kosten dragen.
‘Verdeling dient zodanig te zijn dat voor iedere burger een menswaardig bestaan mogelijk blijft’
Betalen naar draagkracht dus. Misschien kan Den Haag eens aankloppen bij Tatasteel (jaarlijks verantwoordelijk voor de helft van de uitstoot van alle auto’s) en Schiphol (met ieder jaar dezelfde uitstoot als 3,8 miljoen huishoudens) of bij brandstofreus Shell. Zij zijn immers de grote vervuilers.
Daar komt nog eens bij dat de 1% huishoudens met de hoogste inkomens gemiddeld minder belasting dokt dan de overige huishoudens omdat hun inkomen grotendeels bestaat uit kapitaalinkomen en ingehouden bedrijfswinsten, die minder belast worden dan looninkomen. De allersterkste schouders dragen dus niet de meeste lasten.
Terrasjes
En ik weet wat best sommige mensen zeggen: de rijen bij Schiphol zijn lang, miljoenen mensen gaan op vakantie, terrasjes en restaurants zitten vol. Maar dat zijn wel de mensen die zichtbaar zijn en het kunnen betalen.
Zoals de Nationale Ombudsman het eind vorig jaar al omschreef:
‘De overheid moet zorgen dat mensen niet door de ondergrens van het sociaal minimum zakken. Dat gebeurt nu wel’
Wat de ombudsman betreft faalt de overheid in de ondersteuning, onder meer door ingewikkelde wetten en regels, afstemmingsproblemen en een onrealistische inschatting van het doenvermogen van burgers.
Im Dunkeln
PvdA-politicus Joop den Uyl waarschuwde ooit voor tweedeling en hij deed dat met een gedicht van Bertolt Brecht:
‘Denn die einen sind im Dunkeln, Und die anderen sind im Licht. Und man sieht nur die in Lichte, die im dunkeln sieht man nicht’
Tijd voor Den Haag om eens te kijken naar de mensen in het donker. En dat zijn al lang niet meer alleen de lage inkomens, waar doorgaans nog wel naar wordt gekeken met compensatie.
Natuurlijk moet het groener, al was het maar omdat niets doen uiteindelijk hogere kosten op gaat opleveren voor de burger.
Maar veel mensen kunnen simpelweg niet groener omdat ze al (diep) in het rood staan.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.