Ik geef meteen toe dat deze bijdrage een beetje een risicovolle is. Het nuanceren van zedenzaken valt doorgaans niet zo goed bij de goegemeente. Nergens zoveel oprechte (en vaak terechte) afschuw als bij zedenzaken.
Meestal is dat terecht.
Maar er zitten in veel ontuchtzaken elementen die op het eerste gezicht niet zo snel met elkaar te rijmen zijn en volgens mij een beetje onderbelicht worden. Elementen die in de beeldvorming over zedenzaken eigenlijk nooit worden meegenomen. Zeker niet in de reactie-fora op het internet.
Kinderen bijvoorbeeld die na jaren misbruik de rechter toch een brief sturen waarin ze aangeven pappa weer terug te willen in het gezin.
Vrouwen die door de eigen vriend misbruikt zijn en de relatie toch voortzetten.
Slachtoffers van seksueel misbruik die erkennen dat ze zijn misbruikt en toch geen aangifte willen doen. Niet uit angst voor de dader, maar omdat ze er geen rechtszaak van willen maken. Soms omdat ze gewoon niet willen dat de dader naar de gevangenis gaat. Het blijft toch je vader.
Het grootste taboe is echter wel dat een slachtoffer erkent dat het ergens ‘plezier’ had in het misbruik. Sterker nog: zelf een min of meer actieve rol had. Het klinkt raar en maakt straftechnisch meestal niet veel uit, maar het komt sporadisch voor en het geeft wel een iets ander beeld van seksueel misbruik. Niet iedere zedenzaak is gelijk.
Het geeft bovendien aan dat minimumstraffen voor bepaalde misdrijven een onzinnig idee is.
Ik schreef onlangs over de opa (geen echte opa, een zogenaamde opa-noemer) die vijf jonge jongens uit de familiekring had misbruikt. Drie van hen deden bewust geen aangifte. De echte reden daarvan weet ik niet. En raden is geen goede eigenschap voor een journalist. Wat ik wel weet is dat de familie al in 2002 in Gelderland aangifte deed van het misbruik. De politie stelde geen onderzoek in.
Uiteindelijk kwam het in december 2008 toch tot een rechtszaak. Door de vondst van een onthullende dvd.
In deze strafzaak kwam de officier van justitie met de mededeling dat een van de ‘oudere’ slachtoffers aangaf de seksspelletjes met de oude 72-jarige man ook wel plezierig te hebben gevonden. De 72-jarige verdachte had dat eerder zelf ook gezegd: de jongen deed actief mee. ‘Ik hoefde hem niet te dwingen’.
De officier kon de stelling van de jongen ook wel volgen. ‘Seks voelt inderdaad ook plezierig’, zo waren zijn exacte woorden.
De aanklager wilde het gezegd hebben, maar koppelde daar uiteraard -en terecht – de mededeling aan dat een jonge jongen niet goed weet wat seks is. En dat opa de vertrouwensband niet had moeten schenden. Kan een 15-jarige in alle vrijheid een dergelijke beslissing nemen?
Lijkt me niet.
En misbruik is misbruik.
Maar de officier bracht het wel naar voren. Plezier in ontucht
Dergelijke mededelingen zijn voor mij niet nieuw. Ontuchtzaken onderscheiden zich in de regel van verkrachtingszaken door het wat lastige dwangverhaal. Bij een verkrachting is het altijd duidelijk dat de dader met geweld (of dreiging met geweld) een slachtoffer tegen haar (of zijn) wil misbruikt. Zo staat dat ook in de wet.
In ontuchtzaken ligt dat wat lastiger. Het (vaak jonge) slachtoffer verzet zich in de regel niet en doet vaak wat de dader hem of haar vraagt. Soms zelfs zonder aan te geven dat dit niet de bedoeling is. Soms zelfs met een actieve rol in het geheel.
En soms komt pas later de spijt.
Strafrechtelijk doet dit er niet zo gek veel toe. De officier bewijst dat het slachtoffer op de een of andere manier toch weinig keus had. Bijvoorbeeld omdat je niet nee zegt tegen een opa die altijd lief voor je is geweest. Of omdat je onder de indruk bent van het leeftijdsverschil. Omdat je je bij voorbaat machteloos voelt. Of omdat je als jong kind helemaal niet weet waar je mee bezig bent en je ook niet weet dat het fout is wat je doet. Helaas soms omdat het misbruik aan de orde van de dag is..
Mijn punt in deze is dat iedere zedenzaak uniek is en dat er dus ook specifiek verschillend naar iedere zedenzaak gekeken moet worden.
Nergens werd dat ooit duidelijker dan in de rechtszaak tegen een 19-jarige zwakbegaafde jongen (die functioneert op het niveau van 12-jarige) uit de stad Groningen. Hij zou twee minder begaafde meisjes (van 14 en 15, een van de twee was zijn vriendin) hebben verkracht. Op de kamer van een van de meisjes. In elkaars aanwezigheid.
Ik heb wel een idee wat reageerders op het internet met deze ‘man’ zouden willen doen. ‘Ballen eraf’ zou waarschijnlijk nog het meest humane voorstel zijn.
Uiteindelijk moest de rechtbank in deze zaak erkennen dat de dames zelf een’ min of meer actieve rol’ hadden in het geheel en dat de jongen geen dwang of geweld had toegepast. De jongen had zelf bij de politie al gezegd dat de twee meisjes eigenhandig met het voorstel kwamen om seks te hebben.
Maar ja, wie gelooft een verkrachter?
De rechter kon in dit geval niet anders dan voor een vrijspraak te gaan voor verkrachting. Geen dwang.
De jongen werd uiteindelijk wel veroordeeld, maar voor ontucht en simpel omdat een ‘man’ van 19 geen seks mag hebben met zulke jonge meisjes. Die bovendien niet goed in kunnen schatten wat de gevolgen zijn van hun handelen en wat ze nu eigenlijk echt willen. Straf: cel gelijk aan het voorarrest en een relatief korte en geheel voorwaardelijke celstraf. De jongen mocht meteen na de uitspraak naar huis.
Ik vind het van belang om ook deze dynamiek in de openbaarheid te brengen. Niet om de vaak heftige details van een zedenzaak naar buiten te brengen, maar om aan te geven dat de wereld niet zwart/wit is. Dat je bijvoorbeeld niet een minimum straf kunt instellen voor seksueel misbruik, omdat de eigenlijk 12-jarige jongen in dat geval gewoon voor langere tijd de cel in zou moeten.
Begrijp me goed. De min of meer actieve rol van een slachtoffer maakt voor mij de daad niet minder erg. En voor het slachtoffer de gevolgen niet minder ingrijpend.
Maar ergens denk ik dat de reacties op zedenzaken (en de vaak wat mild uitvallende straffen) milder zullen zijn als deze feiten ook bekend worden.
De laatste tijd zijn er in Groningen nogal wat verdachten van seksueel misbruik vrijgesproken. Soms omdat er geen steunbewijs te vinden is, soms omdat het slachtoffer (een echtgenote) pas achteraf vertelde dat ze eigenlijk niet wilde.
Ik heb het idee dat er in de samenleving een nogal rigide beeld ontstaat als het op (vermeend) seksueel misbruik aan komt. De hoogste boom is nog niet hoog genoeg.
Vooralsnog hebben rechters wel oog voor de nuance.