Op 22 februari rond vijf uur in de ochtend slaat Jeffrey K. de dan 41-jarige Erik Venema tegen de grond in het uitgaansleven van Groningen.
Venema, vader van drie, sterft enkele dagen later in het ziekenhuis.
Ik weet het. Niets dan goeds over de doden.
Maar…
Had hij zelf ook niet een aandeel in zijn overlijden? Moeten we alle schuld leggen bij de man die hem met een enkele vuistslag tegen de grond sloeg?
Ik denk van niet. Als we naar de feiten kijken.
Venema was op 22 februari de agressor. Hij vloog K. diep in de nacht zonder directe aanleiding om de nek en bleef hem vasthouden. Jeffrey K. zat in een noodweersituatie. Bovendien is er geen direct medisch verband tussen de klap en de dood. Sterker: het slachtoffer heeft niet eens zwaar lichamelijk letsel opgelopen. Daarvoor volgt dan ook vrijspraak.
Het navolgende is niet door mij bedacht. Het is een uitleg van het vonnis van de rechtbank in deze zaak. Een vonnis waar sommige mensen erg boos om zijn geworden. Omdat ze menen dat een celstraf gelijk aan het voorarrest (105 dagen) te weinig is als je iemand om het leven brengt.
De werkelijkheid is, zoals zo vaak, veel genuanceerder.
De rechtbank stelt in het vonnis dat de dood van Venema veroorzaakt is door verschillende factoren en dat K. geen invloed heeft gehad op al die factoren.
Maar de rechtbank zegt ook dat het de kaakslag van K. was die alles in gang heeft gezet.
Als K. niet had geslagen, dan was Venema nu niet dood geweest.
Op zich klopt dat. Maar je kunt het ook anders stellen:
Als Venema niet zo agressief was geweest, dan was hij nu niet dood geweest.
Dat lijkt een wat rare omdraaiing van de feiten. Maar dat is het niet.
Dit is hoe de rechtbank over deze zaak denkt:
Venema en K. lopen elkaar omstreeks 04.50 uur in de ochtend in de Poelestraat tegen het lijf. Venema loopt hard tegen K. aan en pakt hem bij hals of nek. K. probeert los te komen en ook een vriend van Venema doet een poging Venema los te trekken. Op dat moment maakt Venema zich schuldig aan een wederrechtelijke aanranding van lijf en leden van K.
Als K. niet los kan komen slaat hij een keer niet al te hard en vanuit stand met zijn vuist tegen het hoofd van Venema.
Die valt als een stok achterover en knalt met zijn achterhoofd op de stoep.
Let wel: medici komen tot de conclusie dat het door K. veroorzaakte letsel geen direct medisch verband heeft met de dood van Venema. Sterker nog: de meest wezenlijke bijdrage aan de dood van Venema is het uitblijven gedurende een geruime tijd van het meest adequate medische ingrijpen.
Geen direct medisch verband dus. Maar wel een strafrechtelijk verband. De rechtbank redeneert als volgt: de klap van Venema heeft niet gezorgd voor het dodelijke letsel, maar wel voor het bewustzijnsverlies. Venema verloor het bewustzijn. Kreeg daardoor bloed en waarschijnlijk braaksel in zijn mond en keelholte en dat leverde ademhalingsproblemen op. Temeer omdat hij erg veel had gedronken (medici: alcoholgebruik Venema leverde negatieve bijdrage aan verliezen bewustzijn en ademhalingsproblemen).
Vervolgens lag het slachtoffer acht tot negen minuten zonder behandeling op straat.
Oke, wat betekent dit nu voor het verwijt aan K.
De rechtbank:
Het is voorzienbaar dat iemand na een klap tegen het hoofd op de grond valt en dat daarbij bewustzijnsverlies op kan treden. Temeer wanneer diegene onder invloed van alcohol verkeert. Hierbij merkt de rechtbank op dat de verdachte kon verwachten dat Venema onder invloed was, gelet op de plaats en het tijdstip. Het uitgaansgebied rond vijf uur.
Er is dus causaal verband tussen de klap en de dood. Complicaties bij de behandeling door hulpverleners doorbreken de causaliteit (oorzaak-gevolg) niet.
Oke, schuldig dus.
Maar hoe zit het dan met de aanval van slachtoffer Venema op dader K.?
Hier zegt de rechtbank het volgende over: het handelen van slachtoffer Venema dient te worden gekwalificeerd als een wederrechtelijke aanranding tegen het lichaam van K. In zoverre ontstond er een noodweersituatie.
Echter: een gewelddadige verdediging is tegen een dergelijke aanval niet altijd noodzakelijk om dreiging af te wenden. K. had een alternatief. Hij had zich om kunnen draaien. Ook het feit dat K. angstig zou zijn (hij was eerder door FC Groningen supporters in elkaar geslagen en Venema droeg een FC sjaaltje) speelt geen rol. Na de klap vertelde hij ‘zich geen fuck te interesseren voor het lot van het slachtoffer’ en dat past niet bij een angstig iemand.
Oke.
Hier hebben we dus iemand die om 05.00 uur zonder duidelijke aanleiding te maken krijgt met een op het oog agressieve en dronken FC Groningen supporter die hem bij de nek pakt en niet los wil laten. Die situatie duurt volgens een getuige 15 seconden. Telt u eens hardop 15 seconden en denk daarbij dat u op straat en in het uitgaansleven vast wordt gepakt bij uw nek.
Vervolgens slaat u niet al te hard deze man tegen zijn gezicht. Die valt en sterft, mede omdat hij te dronken is om goed adem te kunnen halen en omdat zijn vrienden zo agressief zijn dat ambulancepersoneel hem niet goed kan behandelen. Ook in het ziekenhuis gaat het niet meteen goed.
Hoe groot is dan je schuld nog?
Gelukkig hebben we in Groningen een rechtbank die met enig regelmaat de nuance kan vinden.
Want de rechters menen weliswaar dat K. verantwoordelijk is. Maar ze zeggen ook dat hij niet de enige is. Het overvloedig alcoholgebruik van Venema, de inadequate hulpverlening en de agressie van de omstanders. Het moet allemaal een rol spelen.
Of zoals de rechtbank het zegt: deze omstandigheden zijn wel reden om verdachte de dood van Venema niet zo vergaand te verwijten dat hem een gevangenisstraf van lange duur moet worden opgelegd. Een straf gelijk aan het voorarrest is passend.
Voor een eenvoudige mishandeling met de dood tot gevolg hebbende.
En wat ik zeg?
Ik vind deze zaak best in aanmerking komen voor een noodweer. Iemand wordt aangevallen en kiest na een wachttijd van 15 seconden voor een milde kaakslag. Dat is proportioneel geweld en dat is wat je van iemand mag en kan verwachten in een vergelijkbare situatie. Is omdraaien een optie als iemand je vast blijft houden?
Dat de uitkomst zo tragisch is geweest, is niet alleen te danken aan Jeffrey K.
Wat als Venema hem niet om de nek was gevlogen?
Wat als Venema niet zoveel gedronken had?
Wat als de hulpverleners het hoofd koel hadden gehouden?