Asielzoekerscentra zijn verhit onderwerp van debat en protest. Ontheemde vluchtelingen lijken nergens echt welkom. Behalve in Onnen. Wat is het succes van dit kleine dorp onder de rook van Groningen?
Het is kwart over twee op een waterkoude dinsdag in Onnen. Het kleine dorpsschooltje braakt een grote groep voornamelijk donker gekleurde kinderen uit. Ze delen hetzelfde lot. Met hun ouders op de vlucht geslagen voor oorlogsgeweld en ellende. Op het pleintje voor het dorpshuis lopen ze breed lachend in de uitgestrekte armen van de blonde Eline Moget. Enthousiast schalt haar naam over het plein.
De 20-jarige studente uit Onnen is de belichaming van de inmiddels overal geroemde betrokkenheid van het dorp bij het asielzoekerscentrum net aan de rand van de bebouwde kom. De jonge studente zet zich belangeloos in voor de vluchtelingen in haar geboortedorp. Ze speelt in haar vrije tijd spelletjes met de kinderen op het centrum. De fysieke knuffels die ze op het schoolplein krijgt spreken boekdelen. In korte tijd heeft ze een warme band met de kinderen opgebouwd.
De jonge vrijwilligster is resoluut als het om de motivatie van Onnen zelf gaat: ,,Iedereen hier weet heel goed dat deze mensen een plekje nodig hebben. Als het niet hier is, dan wel elders. Dan kun je wel een hoop bombarie gaan maken, maar je kunt beter betrokken zijn bij deze mensen.”
Als Moget praat over haar beweegredenen, dartelen de kinderen uitgelaten om haar heen. ,,Ik vind het belangrijk om in het leven zinvol bezig te zijn. Juist deze kinderen moeten een eigen plekje hebben en dan zitten ze hier goed. Er is nauwelijks verkeer. Ze kunnen ongestoord op hun fietsje stappen zonder aangereden te worden. Na schooltijd willen ze niet eens terug naar het asielzoekerscentrum. Zo leuk vinden ze het hier. In Onnen kunnen ze weer kind zijn en dat waren ze in hun geboorteland niet meer.”
Voor de door vrolijke kinderen omringde Moget is het dankbaar werk. ,,Ik heb ook gewerkt met Nederlandse kinderen op een vakantiekamp, maar deze kinderen zijn veel dankbaarder. Ze beschouwen mij als hun grote zus en reageren iedere keer weer stralend en lachend op mijn komst.”
Op het asielzoekerscentrum zelf is de positieve dorpssfeer niet anders. Het maakt niet uit welke asielzoeker je spreekt. Bijna allemaal roemen ze het kleine dorpje waar ze gedreven door oorlog en ellende ineens noodgedwongen opdoken. De natuur is er prachtig. De mensen zijn aardig en behulpzaam. Maar bovenal: hier voelen ze zich veilig.
Lana is een van de eerste nieuwe bewoners van Onnen. Ze komt uit Syrië en vluchtte voor het gevaar dat in haar geboorteland van alle kanten komt. Ze betaalde tienduizend euro aan een mensensmokkelaar. Helaas mocht alleen zij mee voor dat bedrag. Ze lacht door haar tranen heen. ,,Iedere dag lach ik omdat ik mij hier zo veilig voel. En iedere dag huil ik omdat ik mijn zoon zo mis. Het is zo’n zachte jongen. Ik kan hem niet bereiken. Hij is helemaal alleen.”
Lana heeft het naar omstandigheden goed in Nederland. ,,Ik ben dol op dit land. Op de bomen die hier overal staan. De natuur. En de mensen hier zijn zo aardig en nieuwsgierig. Iedereen lacht en iedereen helpt ons.”
De Syrische is een romanticus. ,,Ik wil zo graag naar de prachtige molens hier. Maar toen mijn man naar Parijs ging voor zijn studie, weigerde hij naar de Eiffeltoren te gaan zonder mij. Ik zal nu op mijn beurt wachten om samen met hem naar een molen te gaan.”
Locatiemanager Henk de Lange van het asielzoekerscentrum onderstreept de woorden van zijn bewoners. ,,Ze zeggen allemaal dat de mensen in het dorp zo aardig zijn. Dat iedereen hier lacht en dat de huizen zo mooi zijn. Ze vragen zich soms wel eens af of iedereen hier miljonair is.”
Natuurlijk. Ook in het vredige Onnen ging de plotselinge komst van honderden vluchtelingen in juni 2014 niet onopgemerkt voorbij. Het inwonertal van het kleine dorpje verdubbelde in korte tijd. Een inderhaast belegde bewonersbijeenkomst in het plaatselijke kerkje werd druk bezocht. Uiteraard was er gemor. Hier en daar. De angel verdween echter uit de opborrelende onvrede toen dominee Henk Venema het woord nam. Hij maakte indruk met zijn stelling: ‘Vriendschap is de beste garantie voor veiligheid’.
Voor de dominee is het maken van contact de sleutel naar de deur van acceptatie. ,,Alles hangt af van de manier waarop je deze mensen tegemoet treedt. Als je ze wegdrukt in het centrum en je bemoeit je niet met hen, dat voldoet niet. Dan ga je problemen uit de weg en mis je een manier om contact te leggen.”
De dominee staat niet alleen. Een van de dorpelingen kreeg de zaal stil tijdens de eerste rommelige bewonersbijeenkomst. ,,Wij hebben het hier in het welvarende Onnen altijd heel goed gehad. Is dit niet een mooie kans om eens iets terug te doen voor de samenleving? Die mensen hebben na alle ontberingen een plek nodig waar ze thuis kunnen zijn.”
Die oproep was niet aan dovemansoren gericht. Beheerster Hélène Molijn van het dorpshuis organiseerde muziek- en ontmoetingsavonden. Ze heeft een simpele theorie: ,,Een dorpshuis is de plek bij uitstek om mensen bij elkaar te brengen.” Tientallen dozen vol kleding en speelgoed werden ingezameld. Vrijwilligers stelden voor om Nederlandse les te geven of dansles voor de kinderen. De al gesloten dorpsschool ging weer open om de ontheemde kinderen dagelijks les te kunnen geven. Onnen kwam in actie.
Ook burgemeester Janny Vlietstra roemt de inzet van het dorp. ,,Alle credits gaan naar de mensen in het dorp. Zij hebben zich heel gastvrij opgesteld. Er zijn allerlei avonden georganiseerd voor de vluchtelingen. Er is een bewonersoverleg speciaal voor het centrum. Als gemeente hebben wij de regie genomen en de mensen geïnformeerd. Dat scheelt. Maar ik ben bovenal erg trots op de mensen uit Onnen.”
Het valt niet mee om in Onnen een kritisch geluid te vinden. ,,Wij geloven dat problemen rond asielzoekerscentra vaak komen omdat er al onderliggende problemen waren in een dorp”, stelt Johan van Wees van Dorpsbelangen vast. ,,Dat is hier niet zo. Dit is een rustig dorp. Wat ook helpt, is de communicatie. Er zijn verschillende bijeenkomsten geweest. Mensen willen worden betrokken en die betrokkenheid is duidelijk aanwezig in Onnen.”
Iedereen mag het persoonlijk controleren. In Onnen is het tevergeefs zoeken naar boze spandoeken. Er zijn geen protestgroepen actief. Er is acceptatie en vertrouwen.
Als op zondag de kerkdienst in Onnen ten einde is, loopt een asielzoeker met een bewoner mee naar hun woning. Hij krijgt een kopje koffie aangeboden. Er wordt gesproken. Over het leven hier en het leven daar. De dominee kan tevreden zijn. Vriendschap is in Onnen een garantie voor veiligheid gebleken.
Dit verhaal verscheen op 14 februari 2015 in het Algemeen Dagblad.