Hoe de democratie verdween uit een Nederlands dorp

Met de winst van Trump en de opmars van radicaal rechts luiden steeds meer mensen de noodklok over de democratie. Er duiken zelfs geluiden op dat iemand als Trump de regels zo zal veranderen dat de democratie verdwijnt. Het echte gevaar zit echter niet in een vermeende wijziging van de spelregels, maar in het welbewust slopen van de instituties. In het afbreken van vertrouwen door populisten. De vraag is: in hoeverre is onze keuze nog vrij?

Je kunt er heel wat bomen over opzetten, maar de kern van een (parlementaire) democratie is in essentie een stelsel waarin goedwillende bestuurders beleid maken omdat ze het beste met de burgers voor hebben.

Ik geef toe: dit is wel heel theoretisch, maar dat is het idee.

Feiten

Omdat niet iedereen hetzelfde denkt over hoe je dat kunt bereiken, zijn er verschillende politieke partijen ontstaan, waar de burger uit kan kiezen. Die partijen op hun beurt bedenken – in een ideale situatie – effectief beleid op basis van feiten.

Feiten die naar voren komen door van het werk van wetenschappers of juristen. Werk dat (onder meer) naar buiten komt door de media.

Tot zover de theorie van een systeem dat niet perfect is, maar een heel stuk beter dan communisme of een dictatuur. Er zijn landen waar autoritaire leiders de spelregels van een democratie daadwerkelijk veranderen, zoals in Hongarije, maar in de meeste landen komt het gevaar elders vandaan.

Propaganda

Er is namelijk binnen een democratie een groot probleem als mensen niet meer op basis van de rede hun keuze maken, maar op basis van propaganda, valse beloftes en nepnieuws.

Laat ik proberen om dat duidelijk te maken aan de hand van een versimpeling.

Er is een verkiezing in een dorp in Nederland en het gaat niet zo goed met het dorp. De inwoners kunnen kiezen uit twee partijen: een al wat oudere en traditionele partij en een nieuwkomer, met als leider een steenrijke plaatselijke ondernemer.

De traditionele partij wijst de bewoners van het dorp op de noodzaak van enkele pijnlijke maatregelen. De bijdrage van het Rijk is gehalveerd, waardoor de belastingen omhoog moeten om geld vrij te maken voor noodzakelijke reparaties aan wegen, straatverlichting en een verhoging van de dijk aan de zijkant van het dorp. Een wetenschappelijk rapport geeft aan dat dit nodig is om het hoofd boven water te houden.

Pijn

Ook moeten de twee lokale basisscholen fuseren om effectiever om te kunnen gaan met het budget en zo onderwijs te kunnen garanderen. Het politiebureau in het dorp zal dicht moeten, de noodzakelijke inzet van de politie zal moeten worden gedeeld met een buurtgemeente. De leider van de partij geeft aan dat het even pijn gaat doen, maar dat het dorp daarna wel weer klaar is voor de toekomst.

Door de maatregelen kunnen bovendien de plaatselijke bibliotheek, het populaire buurthuis en de huisarts blijven.

De steenrijke ondernemer die met zijn Partij voor de Vrijheid Van het Dorp zich plotseling mengt in de verkiezingsstrijd wil er allemaal niets van weten. Hij belooft de dorpsbewoners lagere belastingen, zweert dat beide scholen open zullen blijven en dat het politiebureau meer agenten zal krijgen. De peperdure dijkverhoging is wat hem betreft helemaal niet aan de orde. Die linkse wetenschappers schrijven dat alleen maar op omdat ze omgekocht zijn.

Nieuwkomers

De ondernemer wijst nadrukkelijk op de nieuwkomers in het dorp, waaronder arbeidsmigranten. Zij dragen hun steentje niet bij en zijn schuldig aan de woningnood en de druk op de huisarts. Zij zijn de schuld van de gestegen kosten. Het buurthuis en de bibliotheek mogen wat hem betreft verdwijnen. Dat zijn maar linkse hobby’s, waar de hardwerkende burger helemaal geen belang bij heeft.

Het plaatselijke dorpsblad schenkt uitgebreid aandacht aan de verkiezingen en schrijft veel over de steenrijke ondernemer. Hij wordt omschreven als een frisse wind. Een nieuwkomer die met zijn poten in de blubber staat en opkomt voor de gewone dorpeling. Een man die tenminste geen onderdeel is van de oude, elitaire garde. Die zorgt voor werkgelegenheid, al bestaat 80% van zijn personeel uit arbeidsmigranten.

Columnist

De senior-columnist van de krant spreekt in meerdere columns zijn onvrede uit over de regenteske oude partij die vooral ‘witte wijn sipt’ en niet luistert naar de noden van de gewone, hardwerkende dorpeling. De mannen en vrouwen die wars zijn van intellectueel gedoe en aan het einde van de maand gewoon wat extra geld willen zien.

De scribent, een graag geziene gast aan de talkshowtafel van de lokale omroep, geeft ook aan dat het tijd is om nu eens goed te luisteren naar dorpsgenoten die klagen over nieuwkomers. Mensen die van buiten zijn gekomen en die alle rechten hebben in het dorp, maar niets inbrengen. Hij noemt ze onomwonden parasieten. Volgens de ‘vleesgeworden’ columnist hebben journalisten gefaald bij het herkennen en luisteren naar de gewone burger. Omdat ze onderdeel zijn van de elite.

De columnist wordt bij bijeenkomsten meerdere malen gezien in het bijzijn van de ondernemer. Als die op vakantie is in zijn tweede huis in Portugal, prikt de columnist gezellig een ossenhaasje mee. Hij plaatst later trots een foto van de gezellige BBQ op sociale media.

Maar niet iedereen is even lyrisch.

Gepensioneerd

Jan, een 83-jarige gepensioneerde dorpeling, stuurt een ingezonden brief naar de krant, waarin hij zich beklaagt over de ondernemer. Jan loopt alweer een tijdje mee in het leven en hij hekelt de populistische praat van de nieuwe partij, die wat hem betreft valse beloftes doet. Hij waarschuwt zijn medeburgers om niet in zee te gaan met de man en merkt op dat de nieuwkomers in het dorp nu al met de nek worden aangekeken door de valse retoriek van de ‘verfrissende’ politicus.

U raadt het al: de verkiezingen leveren een grote overwinning op voor de steenrijke ondernemer. Kiezers roemen hem om zijn gewone mensentaal en zijn focus op de traditionele burgers van het dorp. Jan wordt ondertussen uitgelachen. Op straat krijgt hij treiterend te horen dat hij niet zo ‘huilie huilie’ moet doen en gewoon de democratie moet respecteren. De dorpelingen willen tot de volgende verkiezingen niets meer van die ‘zure boomer’ horen.

‘Er waait een andere wind, Jan, wen er maar aan. Wij zijn nu de baas’.

Noodfonds

Een jaar na de verkiezingswinst van de nieuwe partij blijkt dat het geld in het dorp op is. De beide scholen worden gesloten, de bibliotheek en het buurthuis verdwijnen en de huisarts pakt zijn spullen. Op het politiebureau werkt nog maar één agent, die zes dorpen moet bedienen. Er is geen geld meer voor de reparatie van wegen en de straatverlichting. Het Rijk moet met een noodfonds komen om de brakke dijk te kunnen ondersteunen.

Het enige onderhoud dat is gepleegd, is aan de toegangsweg van de nieuwe fabriek van de steenrijke ondernemer. Met subsidie uit de dorpskas. Er is geen vergunning voor die fabriek, maar de gemeenteraad grijpt niet in en houdt de ondernemer ook niet verantwoordelijk voor de lucht- en watervervuiling van zijn productieproces.

De raad bestaat voor driekwart gedeelte uit managers van het bedrijf. Het bedrijf voor een groot deel uit arbeidsmigranten.

Beklag

Het dorp raakt in verval en de bewoners geven de nieuwkomers de schuld. Er vliegen bakstenen door ramen, gevels worden besmeurd. De dorpelingen doen op televisie en bij de podcast van de columnist luid hun beklag.

Erwin, productiemedewerker, is furieus.

‘Vroeger was alles beter. We hadden een buurthuis en genoeg politie. Er was nog gewoon straatverlichting en mijn kinderen konden naar school. En moet je nu eens kijken! De traditionele partij heeft hier gefaald, die waren alleen maar bezig met belastingverhoging, het redden van dat linkse, woke bolwerk in de bibliotheek en die stomme dijk. Die staat er al honderd jaar en zal heus niet instorten nu. We moeten de nieuwkomers het dorp uit schoppen, dat zijn gewoon parasieten. Ik geloof dat onze ondernemer het dorp weer geweldig kan maken’

Susan, accountmanager:

Ik kan in de avond niet meer veilig over straat. Door die rare nieuwkomers, maar ook omdat het overal donker is in het dorp. De traditionele politiek laat ons in de steek, die waren alleen maar bezig met het redden van de bibliotheek en het buurthuis. Wat heb ik daaraan als ik niet eens over straat kan?

De columnist van de krant schrijft het gretig op. Hij roemt de dorpelingen die zich uit durven te spreken en hekelt de traditionele partij, die nog steeds niet door heeft waar de gewone man mee zit. Die wegkijkt van de problemen, om hun woke-agenda erdoor te drukken.

Ondertussen glijdt het dorp verder af.

Vrijheid

Voor de verkiezingen in dit dorp zijn geen democratische regels geschonden. De democratie heeft gewerkt, de dorpelingen mochten en konden in volledige vrijheid hun keuze bepalen.

Maar hoe vrij ben je eigenlijk als je je keuze baseert op leugens, valse beloftes, rancune en slechts het gevoel dat vroeger alles beter was?

De echte uitholling van de democratie zit niet in autocratische leiders die de spelregels naar hun hand willen zetten, maar in politici die heel goed door hebben dat propaganda, nepnieuws, valse beloftes en het afschilderen van je tegenstander als inferieur veel beter werkt.

Want wie het vertrouwen in de ander en in de instituties weet af te breken, weet ook dat de gewone burger alles op de mouw te spelden is. Die heeft geen last meer van kritische stukken van journalisten of wetenschappelijke rapporten over de onmogelijkheid van bepaald beleid of het gevaar van klimaatverandering.

Als alles waar is, is niets meer waar.

Waardeer dit artikel!!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Hier onder volgt een menu waaruit je een bijdrage kunt kiezen. Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Ik doneer:€ 1,50€ 3€ 5€ 10€ 25€ 100€ 250

Mijn gekozen donatie € -

Betalen