Vorige week werd bekend dat de man van foodblogger Rens Kroes (zus van Doutzen Kroes) in 2019 werd veroordeeld voor de verkrachting van een vrouw. Het stel bleef bij elkaar. Het nieuws zorgde op sociale media voor vraagtekens. Hoe is het mogelijk dat een vrouw bij een man blijft als ze weet heeft van een dergelijke daad? In de praktijk blijkt dit echter geen uitzondering. Integendeel.
Iedere rechtbankverslaggever kan er over meepraten: met enige regelmaat worden verdachten van ernstige zedendelicten tijdens de strafzaak vergezeld door hun partner. Als steun en toeverlaat. Terwijl soms walgelijke details worden besproken, luisteren ze aandachtig en op het oog rustig toe. Om na afloop van de zaak samen weer naar huis te gaan. Niet zelden hand in hand.
Ooit zag ik op de gang, terwijl ik aan het wachten was op een zedenzaak, een jonge man die werd omringd door vriendinnen. Ze steunden hem, wreven over zijn rug en wensten hem succes. Alsof hij als slachtoffer straks het woord zou gaan voeren in de rechtszaal. Tijdens de zaak bleek dat hij tijdens een bedrijfsuitje een dronken collega zou hebben verkracht.
Onderzoek
Het onderzoek wat er ligt over partners van zedendelicten is enigszins gedateerd, maar geeft wel wat aardige inzichten. Voor de duidelijkheid: ik pretendeer hier niet volledig te zijn, want er spelen nogal wat factoren mee en iedere relatie en iedere partner is natuurlijk anders.
Ellen Vermet van de KU Leuven interviewde in 2017 partners van zedendelicten. Zij sprak met veertien vrouwen over de impact.
‘Het is absoluut geen uitzondering dat vrouwen hun relatie met de verdachte of pleger verderzetten. Integendeel’, aldus Vermet.
Er is wel een duidelijk onderscheid te noteren. Als het slachtoffer in de zedenzaak buiten de eigen familie stond of geheel onbekend was, bleef de relatie veelal in stand. Als het slachtoffer binnen de eigen familie viel, werd de relatie in alle gevallen verbroken.
Volgens Vermet blijven vrouwen om verschillende redenen bij hun partner. De voornaamste reden om samen te blijven is ‘afhankelijkheid’. De vrouwen zaten veelal in een kwetsbare positie en waren in meer of mindere mate emotioneel, sociaal en financieel afhankelijk van hun partner. Enkele vrouwen hadden geen werkcarrière opgebouwd, maar de opvoeding van de kinderen voltijds op zich genomen. Het vooruitzicht om een armoedeval te maken en als alleenstaande moeder verder te moeten, blijkt voor deze vrouwen een te groot schrikbeeld.
Maar er speelt meer mee. Gevoelens van liefde en een diepe emotionele band bleven bestaan, de mooie herinneringen maakten het moeilijk om hun partner louter te zien als een dader. En strikt rationeel bekeken is dat natuurlijk ook zo: een persoon is meer dan zijn daden.
Onderzoek
Vermet sprak niet alleen met vrouwen, maar dook ook in de boeken. Uit zes verschillende onderzoeken (enigszins gedateerd, de meest recente uit 2016) bleek dat de vrouwen die vertrokken een uitzondering vormden. De redenen om te blijven vormen volgens de onderzoekers een wijd palet.
Soms is er sprake van ontkenning van de feiten of het minimaliseren van de gepleegde daden. In een van de onderzoeken werd bijvoorbeeld vastgesteld dat bijna de helft van de vrouwen geen verwijzing maakt naar het slachtoffer of slechts in een zeer beperkte mate aandacht schenkt aan de wijze waarop het slachtoffer misbruikt is. Soms is er begrip omdat de dader zelf in zijn jeugd was misbruikt. Soms is er sprake van een ongelijkwaardige relatie.
Band
In enkele onderzoeken komt ook naar voren dat de band tussen de twee partners sterker is geworden door het delict. Omdat de buitenwacht unaniem oordeelt over het gedrag van de dader, ontstaat er een ‘wij-tegen-zij’ dynamiek. Als iedereen de dader laat vallen, ontfermt de partner zich over hem. Het sterker worden van de band tussen beide partners wordt door een kwart van de vrouwen ervaren (Van Wijk & Van Leiden).
De vrouwen bleven bij hun partner uit angst om alleen achter te blijven en alles te verliezen, zoals ondersteunende structuren, financieel welzijn, sociale status en persoonlijke veiligheid. Ze hopen dat het misbruik zal stoppen, dat hun partner zal veranderen en dat ze weer een normaal gezin zullen worden. Soms is er sprake van medelijden en het geloof in een tweede kans.
Pedofilie
Nog niet zo lang geleden vertelde een vrouw anoniem in een vrouwenblad over haar relatie met een pedofiel. En dat ging goed, met duidelijke voorwaarden. Zo mocht de man bijvoorbeeld niet in de kinderkamers komen. Ook dit is geen uitzondering. Uit een onderzoek van Van Wijk & Van Leiden bleek dat twee derde van de geïnterviewde vrouwen nog steeds een relatie heeft met een partner die pedoseksueel is.
Ruim de helft van de vrouwen in deze casus noemt liefde een belangrijke reden om bij de man te blijven; een van de vrouwen noemt het emotionele afhankelijkheid. Enkele andere vrouwen blijven om financiële redenen.
Bonnie and Clyde
Dat een relatie behouden of aangaan met een crimineel niet zeldzaam is, is een bekend gegeven.
Het gaat ook niet alleen om partners die tijdens de relatie te horen krijgen dat hun man (want meestal is het een man) gruwelijk de fout in is gegaan. Dat iemand vreselijke misdrijven heeft gepleegd is beslist geen garantie voor een eenzaam leven. Uit de literatuur is inmiddels meer dan duidelijk dat het hebben van een crimineel verleden geen horde is voor de liefde.
De later tot levenslang veroordeelde seriemoordenaar Willem van Eijk (Het beest van Harkstede) zat vanaf 1975 een lange celstraf en tbs uit wegens het op gruwelijke wijze om het leven brengen van twee vrouwen. De details van de strafzaak waren zo afschuwelijk dat parketwachters tijdens de zitting over moesten geven. Toch betekende dat niet dat Van Eijk nooit meer aan de liefde zou ruiken.
Tijdens zijn verblijf in de van Mesdagkliniek in Groningen kreeg hij een relatie met zijn correspondentievriendin Adri. Ze trouwden in 1980.
Liefdesbrieven
Kindermoordenaar en verkrachter Marc Dutroux ontving honderden liefdesbrieven in zijn cel en hetzelfde gaat op voor Joran van der Sloot. De laatste is inmiddels zelfs getrouwd, ondanks een veroordeling voor de moord op een vrouw. Het schijnt dat hij inmiddels weer een andere vriendin heeft. Nicolas Cruz, de man die 17 leerlingen en leraren doodschoot in Florida krijgt massa’s fanmail. Veel beruchte moordenaars, zoals Ted Bundy, Charles Manson, Josef Fritzl en zelfs Anders Breivik krijgen liefdesbrieven.
Jezelf aangetrokken voelen tot mensen die vreselijke dingen hebben gedaan, er is zelfs een term voor: hystobrifilie. Ook wel het Bonnie and Clyde-syndroom genoemd. Uit onderzoek blijkt dat deze vrouwen zich soms laten leiden door doorgeslagen reddingsfantasieën. Hun liefde zou de bad guy wel weer op het rechte pad brengen. Andere onderzoekers wijzen erop dat sommige vrouwen geneigd zijn om te vallen op dominante mannen. Mannen die krachtig en risicovol gedrag laten zien en daarom in staat zouden zijn om hen te beschermen. Als een waar Alfamannetje.
Afweging
Of iemand wel of niet bij zijn of haar partner blijft of kiest voor een relatie met een moordenaar is uiteindelijk natuurlijk niet aan ons. Iedereen maakt hier een eigen afweging in. We kunnen er iets van vinden, maar daar blijft het ook wel bij.
Terug naar het begin. Naar de vrouwen die bij hun partner blijven, ook al heeft die zich schuldig gemaakt aan een zedendelict.
Persoonlijk lijkt het mij enorm zwaar om te moeten horen dat je grote geliefde zich aan een ander heeft vergrepen. Onderzoeker Vermet schetst ook de gevolgen voor de onschuldige partner:
‘Schaamte- en/of schuldgevoelens; angstgevoelens; hevige huilbuien; het gevoel van diep bedrogen, belogen en vernederd te zijn; depressiviteit, in enkele gevallen gecombineerd met zelfmoordneigingen; psychosomatische klachten zoals: geestelijke en/of lichamelijke uitputting, slaapproblemen, spanningshoofdpijn en buikpijn.
Veel vrouwen worden geconfronteerd met een grote eenzaamheid. Ze lopen met een geheim rond, dat ze met maar weinig mensen kunnen/durven delen. Men gaat zich isoleren van de buitenwereld. Ook is er het verlies van familie en/of vrienden, is er sprake van roddels, pesterijen, vandalisme en zelfs van verbale en/of fysieke intimidatie. Functioneringsproblemen (voornamelijk concentratieproblemen) zijn schering en inslag’
We kunnen allemaal een sterke mening hebben over vrouwen die kiezen om te blijven. Maar je kunt het ook anders bekijken.
De enorme worsteling voor de onschuldige partner is al een helse opgave zonder ook nog eens te moeten dealen met het keiharde oordeel van de buitenwacht.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.