En daar was weer de ophef. Het Algemeen Dagblad publiceerde een lijvig stuk over het boerkaverbod en drukte daarbij een stuk tekst af over de mogelijkheid van een burgerarrest. Mensen die de overtreding van het verbod waarnemen, hebben de mogelijkheid een vrouw desnoods ‘tegen de grond te houden’. Feitelijk correct, maar die actie zou wel eens erg averechts uit kunnen pakken.
Vooropgesteld. Iedere Nederlander mag bij het waarnemen (op heterdaad dus) van een strafbare overtreding of misdrijf een zogenaamd burgerarrest uitvoeren. Theoretisch is de constatering dat mensen een overtreder van het boerkaverbod ‘tegen de grond mogen houden’ dus correct.
Maar de wet gaat wel wat verder dan een eerste constatering. Het tegen de grond houden van iemand of iemand beletten zijn of haar weg te vervolgen, kan namelijk ook onder de strafbare feiten mishandeling en wederrechtelijke vrijheidsberoving vallen. Met andere woorden: iemand die een burgerarrest uitvoert, kan zelf een misdrijf plegen. Dat is wettelijk gezien ook logisch, je moet voorkomen dat mensen de rechten van anderen nodeloos schenden.
Een dergelijk misdrijf vervalt pas als er goede en redelijke gronden zijn om die actie uit te voeren. Ter vergelijking: als je een agressieve inbreker in je huis tegen de grond slaat, dan is dat feitelijk een mishandeling. In dat geval heb je echter redelijke gronden om dit te mogen doen. Noodweer. Om jezelf en je goederen te beschermen. Je pleegt dus een strafbaar feit, maar er zijn goede redenen om je hier niet voor te straffen.
Schending
Iets vergelijkbaars is er aan de hand met het burgerarrest. Een dergelijk arrest is in feite een schending van de rechten van een ander. Je komt letterlijk aan een vrijheid. Of aan de lichamelijke integriteit. Daarom gaat het arrest wettelijk ook verder dan alleen de constatering dat het op papier is toegestaan. Het mag namelijk alleen onder voorwaarden.
Een van die voorwaarden is de proportionaliteit. Met andere woorden: de op zich strafbare gedraging moet in verhouding staan tot de overtreding. Is het redelijk om iemand tegen de grond te houden voor een in dit geval niet gevaarzettende overtreding, waar bovendien ook nog eens slechts een boete op staat? Is die verhouding niet een beetje zoek?
De tweede voorwaarde is de subsidiariteit. Oftewel: is deze manier de beste manier om iets te bereiken of zijn er andere opties? In het geval van het boerkaverbod draait het verbod alleen om zeer specifieke plaatsen, zoals bijvoorbeeld het openbaar vervoer. De handhavers daar zijn dus de aangewezen personen om een overtreding te bekeuren. Daar komt bij dat de persoon die een burgerarrest wil uitvoeren in vrijwel alle gevallen een andere manier heeft om de overtreding aan de kaak te stellen. Bijvoorbeeld door een boerkadraagster te volgen en de politie te bellen.
Rechter
De legaliteit van een burgerarrest zal dus achteraf door een rechter moeten worden getoetst. Hij of zij zal wettelijk moeten wegen of de aanhouding in verhouding staat tot de overtreding en of er geen andere opties open stonden. Als de voorwaarden wegvallen, dan kan het maar zo zijn dat de persoon die een burgerarrest uitvoert, vervolgd zal worden voor mishandeling of vrijheidsberoving.
Er is ook jurisprudentie in dit soort gevallen. Volgens strafrechtadvocaat Sidney Smeets lijkt het er op dat het tegen de grond werken van iemand met een boerka eigenlijk nooit proportioneel is. ,,De Hoge Raad heeft ook dit jaar nog een arrest gewezen over burgeraanhouding. Daarin maakt hij duidelijk dat zo’n aanhouding onderworpen is aan de eisen van proportionaliteit en subsidiariteit. Dat toepassend op deze casus kan het vastpakken, laat staan het tegen de grond werken, van iemand met een boerka eigenlijk nooit proportioneel zijn. Gelet op het feit dat overtreding van art.1 Wet gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding een overtreding is en wordt bedreigd met een geldboete – en niets anders – is aanhouding – door wie dan ook – per definitie niet proportioneel.’’
Volgens Smeets is het ook geen realistisch scenario. ,,Iemand met een boerka zal zich waarschijnlijk helemaal niet snel uit de voeten maken. Het zal voldoende zijn om de politie te bellen en achter de dame aan te lopen.’’
Redelijk doel
En er speelt nog iets. Lokale overheden en bedrijven (openbaar vervoer) hebben al aangekondigd het verbod niet te zullen handhaven. Ook de politie is niet erg enthousiast. De vraag is dan ook of er een noodzaak bestaat om een burgerarrest uit te voeren. In eerste instantie zou je denken van wel (de overheid treedt niet op), maar je kunt ook redeneren dat je als burger niet tussenbeide moet komen als de overheid er al geen heil in ziet om op te treden.
Smeets ziet dat als volgt: ,,Het is vrijwel nooit proportioneel als al is aangekondigd dat het verbod niet gehandhaafd wordt. Dan dien je immers geen enkel redelijk doel.’’
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt me ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.