De samenleving loopt harder dan ooit tevoren. Een gebeurtenis in de maatschappij stroomt meteen via allerlei kanalen, waaronder sociale media, onze huiskamers en telefoons binnen. Die overvloed aan snelle informatie heeft echter een keerzijde. We nemen met zijn allen nogal snel iets voor waar aan. Tijd om wat vaker een stap terug te zetten.
Het moet nu een jaar geleden zijn dat ik Henk (niet zijn echte naam) tegen het lijf liep voor de rechtbank in Amsterdam. Het leven van Henk liep niet bepaald op rolletjes, hij struikelde als het ware door zijn bestaan heen. Van dakloosheid naar een baantje naar een behandeling in een kliniek. Nu ging het weer wat beter met hem, vandaag moest hij zich melden bij de rechter voor een ‘klein dingetje’.
Ik raakte aan de praat met Henk, niet in de laatste plaats omdat hij daar zelf het startschot voor gaf. Het leek alsof hij graag met iemand in contact kwam. Henk vroeg mij of ik ooit had gehoord van het terreuralarm op de ringweg rond Amsterdam. Toen ik aangaf dat ik daar inderdaad over had gelezen, stak hij van wal.
Die enorm gevaarlijke terrorist, dat was Henk.
Op dat moment had Henk een baantje op Schiphol. Hij was met de stadsbus onderweg naar zijn werk, maar het openbaar vervoer zat hem die dag niet bepaald mee. Uit pure boosheid omdat hij te laat zou komen, belde Henk zijn vriendin en mopperde wat voor zich uit. Dat het toch allemaal niet normaal was wat er in deze wereld gebeurde. En dat ze maar een bom moesten gooien op het openbaar vervoer in Amsterdam. Henk is altijd een jongen van de straat geweest. Dit is hoe hij praat.
Terwijl Henk nog bozig verder praat, pakt een passagier zijn telefoon en belt de politie. Omdat er nu eenmaal een enge man in de bus zat die dreigde het busvervoer op te blazen. Henk zag het en haastte zich nog om te vertellen dat het een grap was. Te laat. Enige tijd later stopt de bus op de pechstrook van de ringweg in Amsterdam. Zwaar bewapende mannen stormen de bus in, Henk ziet ineens rode laserpuntjes op zijn hoofd, hart en knie. Hij wordt aangehouden op verdenking van een terroristische dreiging.
‘Realisten’
Nieuwsconsumenten kennen het verhaal van Henk niet. Ze horen van een stilstaande bus en van zwaarbewapende mannen die een verdachte van terrorisme uit de bus halen. Op sociale media wemelt het van de geruchten, die al snel gekaapt worden door ‘realisten’ die meteen met een priemende vinger wijzen naar buitenlanders, vreemdelingen, migranten, de Islam en het einde der tijden, enthousiast en bewust veroorzaakt door politici ‘met bloed aan de handen’.
Het oordeel was weer eens uren eerder op de plaats van bestemming dan het hele verhaal. En de samenleving raakt langzaam maar zeker doordrenkt van dit soort voorbeelden.
Op 6 november 2019 wordt Nederland opgeschrikt door een groot alarm op Schiphol. Omdat ik als verslaggever van het AD in de buurt ben, stap ik in mijn auto en rij ik naar ons nationale vliegveld. Op Twitter gaat het gesprek dan al over terreur, het vliegveld zou hermetisch afgesloten zijn, het wemelt er van de hulpverleningsdiensten en er is paniek. ‘Passagiers’ doen op sociale media verslag van wat hen aan het overkomen is. Het zou gaan om drie gewapende mannen.
Als ik op Schiphol ben, merk ik helemaal niets van paniek. Passagiers staan volmaakt rustig met elkaar te keuvelen, anderen lopen in stilte naar hun gate. Hulpverleners parkeren hun voertuigen rustig aan de zijkant van een hotel, uit het zicht van de vertrekkende en arriverende passagiers.
Business as usual.
Samen met een team van de NOS en AT5 wachten we op de dingen die komen gaan. Vanuit onze redacties horen we kalm aan wat er aan de hand kan zijn. Na anderhalf uur komt het bericht dat het om een vals alarm gaat. De piloot heeft een code ingetoetst om aan een medewerker in opleiding te laten zien hoe dingen werken. Er is niets aan de hand.
Zelfs na die mededeling houden mensen op sociale media vol dat er wel wat aan de hand is. Dat de linksche MSM alles weer verzwijgt. Iemand twittert vanaf de bank tegen mij dat ik eens mijn werk moet gaan doen.
Albert Cuyp
Het is 16 maart 2019 als iemand op de Albert Cuyp twee marktkooplieden aanvalt en met een mes bewerkt. De slachtoffers, een vader en een zoon, zijn van Joodse afkomst. De dader is een man uit Egypte, die de laatste tijd werd gezien met een Koran in de hand. Hij kwam volgens getuigen verward over.
Het oordeel van de samenleving liet zich raden. Hier moet sprake zijn van terreur. Mensen worden immers niet zomaar aangevallen met een mes. Net zoals mensen niet zomaar worden aangereden door een auto als zij op de stoep lopen (spoiler: they do).
De eveneens Joodse advocaat van een van de slachtoffers gooit nog wat olie op het vuur. Er is volgens hem sprake van ernstige radicalisering, van een man die onlangs vanuit het Midden-Oosten naar Nederland was teruggekeerd. Journalisten zijn volgens de raadsman medeschuldig, zij brachten immers als oorzaak een ordinaire ruzie de wereld in. Een paar dagen na het incident ziet het OM zich gedwongen om een statement af te leggen. Er zijn geen aanwijzingen voor een radicaal motief.
Op 18 november 2019 is de rechtszaak. Het Openbaar Ministerie verhaalt over een mogelijke psychose. Over een al langer voortslepend conflict tussen de dader en marktkoopmannen. Over zakelijke conflicten, pesterijen op de markt en het verlies van een marktkraam. Over een verdachte die in een scheiding lag en verward was. De officier van justitie geeft ook aan dat er in die tijd signalen binnen waren gekomen over radicalisering. En dat er nadrukkelijk is gekeken naar die signalen. Een agent ging zelfs even kijken hoe het met de verwarde man was gesteld. Met als resultaat dat er geen aanwijzingen voor radicalisering te vinden waren.
Tijdens het proces kwam een interessant gegeven voorbij. Getuigen zagen de verwarde man op een gegeven moment met een Palestijnse sjaal voorbij komen. Hoezo dan geen terreur? Uit het dossier in de zaak komt een antwoord. Het blijkt te gaan om een sjaal van de voetbalclub Ajax.
Tijdens het uitspreken van de strafeis benadrukt de officier nog maar eens dat er geen bewijs is gevonden voor terreur en radicalisering. Deskundigen die de verdachte hebben onderzocht spreken van ‘oplopende spanningen’ in het hoofd van de steker, die als volledig ontoerekeningsvatbaar moet worden gezien. Zij adviseren een gedwongen behandeling en die gaat er wat de officier van justitie betreft ook komen.
De woorden van de officier haalden mondjesmaat de krant. De geruchten over terreur en radicalisering zullen er niet door verstommen. Alles is perceptie.
Johnson
Nog niet zo lang geleden circuleerde er een veelzeggende foto van Boris Johnson op het internet. De politicus is te zien in een tot de nok toe volgeladen zaal. Johnson wordt omringd door duizenden en duizenden mensen.
Althans, zo lijkt het. Op datzelfde internet is een foto te vinden van een fotograaf die wat afstand nam en toen een foto nam. Op die foto is een grotendeels lege hal te zien, met in het midden Boris Johnson en een groep omstanders.
Perspectief is alles.
Feitelijk zijn wij als nieuwsconsumenten en nieuwsmakers niets meer of minder dan de eerste fotograaf in dit voorbeeld. We kiezen er voor om midden in een groep omstanders te gaan staan en met elkaar te praten over de enorme hoeveelheid aanwezigen. We jutten elkaar op en twitteren over de massale opkomst en het enorme succes van de bijeenkomst.
De vraag is hoeveel mensen het zelf aandurven om – zoals de tweede fotograaf – wat afstand te nemen van het eigen perspectief. Om wat stappen teug te zetten en wat meer beschouwelijk te kijken naar de enorme hoeveelheid informatie die iedere dag weer op ons af komt.
Een stap terug is soms een stap vooruit.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt me ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.