Wie het nieuws een beetje in de gaten heeft gehouden, zal het ongetwijfeld opgevallen zijn. Het loopt nogal de spuigaten uit met de bedreigingen in ons land. Onlangs werd bijvoorbeeld duidelijk dat vrouwelijke journalisten en artsen veel te maken hebben met bedreiging en intimidatie. Het maatschappelijke lontje is tot akelig korte proporties geslonken en dat verlamt het debat.
Uit recent onderzoek van de KNMG blijkt dat artsen ‘veelvuldig’ te maken krijgen met bedreiging en intimidatie. De cijfers zijn volgens de beroepsgroep zelfs ‘alarmerend’. Ruim een derde van de ondervraagde artsen heeft ervaring met bedreiging of intimidatie. Het varieert van online bedreigingen, verbale en fysieke agressie, tot intimidatie of zelfs bedreiging van het gezin van dokters.
Voor vrouwelijke journalisten is het al niet veel beter. Uit een onderzoek van I&O research blijkt dat acht op de tien journalisten die meewerkten aan het onderzoek wel eens te maken hebben met agressie of bedreiging. Een duidelijke toename ten opzichte van het jaar 2017, toen er ook al onderzoek naar werd gedaan.
Wetenschappers
Begin november werd een heus meldpunt ingericht voor wetenschappers die te maken krijgen met haat, fysieke bedreigingen en intimidatie aan huis. Het is zelfs de bedoeling om een telefonische meldkamer in te richten die 24 uur per dag bereikbaar is.
Uit een rondgang van de Volkskrant begin deze maand blijkt dat de verharding ook steeds harder doordringt in de wereld van togadragers. Rechters en advocaten geven aan steeds vaker te maken te krijgen met bedreigingen. Maar liefst de helft van de advocaten in Nederland had naar eigen zeggen het afgelopen jaar te maken met agressie, intimidatie of bedreiging.
Kamerleden
Vorig jaar bleek al dat het aantal ernstige bedreigingen van Kamerleden en bewindspersonen snel is toegenomen. In de eerste negen maanden van dat jaar waren er al ruim duizend meldingen van opruiing en bedreiging bij het Team Bedreigde Politici (TBP). Een jaar eerder bleef de teller over het gehele jaar steken op 588 meldingen. De bedreigingen treffen niet alleen landelijke politici, maar ook raadsleden in de provincie. Bedreigingen en zelfs fysiek geweld tegen gemeenteraadsleden is volgens een onderzoek van de NOS in een paar jaar verdrievoudigd.
Bedreigingen zijn op het persoonlijke vlak al erg genoeg, maar hebben ook gevolgen die verder gaan dan alleen het persoonlijke. Zo geeft een deel van de vrouwelijke journalisten aan sommige onderwerpen of bepaald taalgebruik te mijden. Dat raakt direct aan de kern van persvrijheid. Artsen trekken zich naar eigen zeggen terug van sociale media en kunnen daardoor minder tegenwicht bieden aan bijvoorbeeld nepnieuws.
Desinformatie
De voorzitter van de KNMG is er duidelijk over:
‘Artsen vervullen een bijzondere rol in onze samenleving omdat ze specifieke kennis bezitten over onze gezondheid. Zeker in confrontatie met een nieuw virus zoals corona, dat ingrijpt in onze levens, is feitelijke medische kennis een belangrijk houvast. Het is en blijft van belang voor de volksgezondheid om desinformatie met medische kennis te bestrijden. Sommige artsen betalen daarvoor een hoge prijs. Het is onacceptabel dat hun inzet en betrokkenheid resulteert in on- en offline bedreiging en intimidatie’.
In juni 2021 constateerde het College voor de Rechten van de Mens al dat het debat steeds meer moet wijken voor intimidatie en bedreigingen.
´Intimiderende en agressieve bejegening van journalisten en andere media-actoren heeft gevolgen voor ons allemaal. De vrijheid van meningsuiting waarborgt ons recht op betrouwbare en gevarieerde informatie. Als vanwege een onveilig maatschappelijk klimaat de bereidheid afneemt van journalisten en andere media-actoren om hun kennis, inzichten en meningen te delen, zal het publieke debat verschralen en aan kwaliteit inboeten´
Beveiliging
Het blijft ook zeker niet bij online bedreigingen. Bekende virologen als Marc van Ranst en Marion Koopmans moesten als dank voor hun niet aflatende inzet om te informeren beveiligd worden. Meerdere journalisten lopen dagelijks met een persoonlijke alarmknop rond en mede dankzij het boerenprotest moeten ook bewindslieden van bewaking worden voorzien.
Valse balans
Er zijn allerlei oorzaken voor de toename, onder meer onmacht door de coronapandemie, het feit dat we dankzij sociale media sneller door kunnen dringen in de privé-sfeer van anderen en het gegeven dat we in een steeds hardere samenleving zitten waar steeds meer mensen buiten de boot dreigen te vallen.
Het probleem met bedreigingen is dat het werkt. De bedreiger is zijn frustratie kwijt, maar de schade is al aangericht. Mensen in allerlei beroepen voelen zich niet meer vrij om zich in het publieke debat te mengen en trekken zich terug. Daardoor ontstaat er een valse balans in het debat. Leken met een grote mond bepalen, met name op sociale media, de toon en de inhoud en worden niet meer of niet afdoende gecorrigeerd door mensen met verstand van zaken. Nepnieuws en desinformatie krijgen zo ruim baan en worden vrolijk doorgepompt in het oneindige.
Inmiddels is het al een tijdje helaas zo dat populistische politici in het hart van onze democratie een valse en giftige duit in het zakje te doen. Door onder meer wetenschappers, andere politici en journalisten verdacht te maken en door zelf nepnieuws te verspreiden. Zo ontstaat er een giftige mix waarin uiteindelijk niets meer waar is en dus alles waar kan zijn.
We zitten mede door de sociale media al jaren in een informatie-oorlog en daardoor ook helaas op het terrein van onverlaten die met dreigende taal het debat proberen te kapen. De politiek probeert daar iets aan te doen door bijvoorbeeld adressen van journalisten af te laten schermen bij de Kamer van Koophandel en doxing strafbaar te stellen. Allerlei meldpunten moeten het probleem beter in kaart brengen en verdachten sneller opsporen.
Toch valt daar niet heel veel van te verwachten. De opsporingscapaciteit is te beperkt om de vloedgolf aan veelal anonieme lafbekjes op te sporen. Het is de paradox van de vrije meningsuiting, geef iedereen een stem en een podium en ook de onwelriekende bagger krijgt een plek.
Kapen?
Het enige wat we zelf kunnen doen is het debat niet te laten kapen door onvolwassen verbale relschoppers en ons uit te blijven spreken. Daar is lef voor nodig, want het valt niet mee om dagelijks mikpunt te zijn van totaalidioten die je op allerlei manieren van je stuk proberen te brengen. Toch is dat het wel waard. De meeste mensen zoeken voor hun informatie nog altijd aansluiting bij mensen die met valide argumenten aan kunnen geven waarom iets is zoals het is.
Ontloop het debat dus niet en hou de rug recht. Schrijf wat geschreven moet worden en zeg wat gezegd moet worden.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.