Het gaat de laatste tijd veel over de zogenaamde cancelcultuur, mensen die hun baan of werkzaamheden kwijtraken omdat ze iets hebben gezegd of gedaan waar enorme ophef door is ontstaan. De vraag is natuurlijk of die cancelcultuur nu een vloek of een zegen is.
Ik zal maar meteen met de deur in huis vallen; ik sta er nogal dubbel in om eerlijk te zijn. Aan de ene kant is het op zich goed als bepaalde gedragingen consequenties hebben. Aan de andere kant is het maar zeer de vraag of de doorgaans door sociale media aangejaagde snel opvlammende ophef nou wel een goede reden is om mensen meteen te veroordelen.
We hebben niet voor niets een onafhankelijke rechtspraak in dit land en iedereen is onschuldig tot het tegendeel bewezen is.
Sociale media
Met de komst van sociale media heeft het begrip ophef een totaal nieuwe dimensie gekregen. Als maar genoeg mensen boos worden, dan pikt de reguliere media het op en is het bijna al een feit. Sociale media hebben geen filter, het is een shitstorm die tot grote hoogte kan reiken. Soms is dat terecht, maar soms kun je ook de nodige vraagtekens plaatsen bij de ophef du jour. Feit is wel dat het een gegeven is tegenwoordig en dat je er rekening mee moet houden.
Ook als je Johan Derksen heet.
Daar komt bij dat tijden veranderen en normen en waarden ook. Minderheden laten zich niet meer alles zeggen en krijgen steeds meer steun van anderen. Zie daarvoor bijvoorbeeld de hele discussie rond Zwarte Piet, inmiddels vrijwel in het voordeel beslecht van mensen die aanstoot nemen aan de racistische karikatuur. Vrouwen pikken het inmiddels al geruime tijd niet meer om neergezet te worden als het zwakke geslacht of als seksobject. Dat is even wennen voor mannen die mentaal nog in de jaren vijftig leven, maar wel een goede ontwikkeling. Als de maatschappij aan verandering onderhevig is, is het zaak om mee te groeien.
Ik durf er wel vergif op in te nemen dat we tegenwoordig toch anders denken over het gegeven dat een 34-jarige André Hazes met een toen 15-jarige Rachel Hazes het bed in dook. Mocht u dat nog niet weten: dat is 100% strafbaar.
Privileges
Het punt met de cancelcultuur is dat het vaak mensen treft die sowieso al in het middelpunt van de belangstelling staan en doorgaans een groot podium hebben. Acteurs, sporters, zangers of bijvoorbeeld een programmamaker. Deze mensen zijn meer dan ooit een eigen merk en verdienen hun geld mede door wat ze doen en zeggen. Bedrijven sponsoren deze mensen omdat ze er op hun beurt weer geld mee kunnen verdienen. Ze willen er mee geassocieerd worden omdat ze feitelijk meeliften op de bekendheid en de populariteit.
Het is zeg maar goed voor de uitstraling van het merk.
Als inkomsten verdienen past bij een bepaalde uitstraling, is het dan ook niet zo dat die inkomsten terecht wegvallen als die uitstraling niet meer past bij het merk of de organisatie? Wie zich laat sponsoren door bedrijven, weet ook dat dit nooit komt zonder verantwoordelijkheden. Het hoeft geen betoog dat bedrijven meestal niet zitten te wachten op een golf aan negatieve publiciteit. Dan raakt het namelijk de eigen bedrijfsbelangen.
Twee kanten
Zo bezien kun je de cancelcultuur niet los zien van de specifieke dynamiek waardoor bepaalde mensen (veel) geld verdienen. Bedrijven willen het televisieprogramma Vandaag Inside van Johan Derksen sponsoren omdat er veel mensen naar kijken. En die mensen kijken weer omdat onder meer Derksen zegt wat hem voor de snor komt. Dan kun je nog zo’n tegenstander zijn van de cancelcultuur, maar die dynamiek werkt natuurlijk uiteindelijk wel twee kanten op. Als mensen niet meer pikken wat je zegt, dan zou je wel eens een probleem kunnen hebben.
Als je een groot publiek hebt en veel geld weet te maken omdat je een bijzonder merk bent, dan zou je denken dat je ook denkt aan de verantwoordelijkheid die je hebt. Aan het besef dat je niet alles ongeremd en ongefilterd kunt doen en zeggen.
Daar komt bij dat het cancelen vaak ook maar tijdelijk is. Zo leek de loopbaan van Marc Overmars wel over en uit toen bekend werd dat hij over een langere periode grensoverschrijdende berichten stuurde naar vrouwelijke collega´s Overmars werd ontslagen bij Ajax, maar zat niet lang kniezend op de bank. Na drie weken had hij zijn eerste gesprek bij de Belgische voetbalclub Royal Antwerp FC en kon hij niet veel later daar aan de slag.
Vrije meningsuiting
Wat mij persoonlijk fascineert is dat de cancelcultuur vaak in verband wordt gebracht met een strijd om de vrije meningsuiting. Een wat mij betreft verkeerde voorstelling van zaken. Als je als acteur of rapper in verband wordt gebracht met seksueel misbruik, dan heeft dat niets te maken met de vrije meningsuiting en alles met seksueel misbruik. Als je je evident racistisch uit, dan draait het om racisme en niet om de vrijheid om te zeggen wat je wil zeggen.
De vraag is wel of alles nog in proportie is. Ik kijk de laatste tijd met veel belangstelling naar de rechtszaak rond Johnny Depp. De bekende acteur leek gecanceled te worden nadat zijn ex-vrouw Amber Heard hem beschuldigde van huiselijk geweld. Hij verloor een filmrol en klaagde vervolgens zijn ex aan wegens smaad. In die rechtszaak ontstaat voor veel Amerikanen nu een ander beeld. Een verhaal waarbij het juist Heard was die Depp het leven zuur maakte.
Wat de waarheid is en wat niet, is vooralsnog onduidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat de publieke opinie als een soort pendule van links naar rechts kan gaan. In dat licht bezien zou het weer wijs zijn om het oordeel eerst maar eens op te schorten als de ophef weer eens losbarst.
Gedrag
Wat mij betreft maken we onderscheid tussen het gesproken woord en gedrag. Mensen die iets zeggen wat ons niet aanstaat, dienen niet gecanceld te worden, voor zover het niet gaat om strafbare uitingen. Daarvoor geldt wel degelijk de vrijheid van meningsuiting. Het juiste antwoord op die dynamiek is het open debat.
Maar als het gaat om bewezen ongewenst gedrag door mensen die zelf een merk zijn en geld verdienen met dat merk, dan moeten die mensen er ook rekening mee houden dat geldschieters op een gegeven moment klaar zijn met de negativiteit en de slechte uitstraling voor hun eigen bedrijf. Dat is simpel het risico van het vak.
Hoge bomen vangen veel wind en op een groot podium is nu eenmaal maar weinig beschutting te vinden als de storm losbreekt.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.