Marc Overmars, directeur voetbalzaken van Ajax, is opgestapt na seksueel grensoverschrijdend gedrag. Overmars zou een afbeelding van zijn geslacht hebben gestuurd en ‘stalkingsachtig gedrag’ hebben vertoond. Maar is dat eigenlijk strafbaar en wat is de psychologie achter het versturen van dickpics?
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: ja, het ongewenst versturen van een afbeelding van je geslacht is strafbaar. Het valt onder wetsartikel 240 van het strafrecht. Een artikel dat doorgaans wordt gebruikt om potloodventen te kunnen vervolgen, het onverhoeds tonen van een voorwerp aanstotelijk voor de eerbaarheid.
Met gevangenisstraf van ten hoogste twee maanden of geldboete van de derde categorie wordt gestraft hij die weet of ernstige reden heeft om te vermoeden dat een afbeelding of voorwerp aanstotelijk voor de eerbaarheid:
Het artikel valt uiteen in twee delen. Ten eerste: op of aan een plaats, voor het openbaar verkeer bestemd, openlijk tentoonstelt of aanbiedt
En ten tweede: aan iemand, anders dan op diens verzoek, toezendt
Het spreekt voor zich dat het eerste ziet op de traditionele potloodventer, het tweede ziet op het versturen van afbeeldingen.
Maatschappij
De aanstotelijkheid voor de eerbaarheid is feitelijk een begrip dat door de maatschappij zelf invulling krijgt. De Hoge Raad heeft zich daar al eens over uitgelaten en komt tot de volgende betekenis: ‘de eerbaarheid als algemeen begrip zoals dat moet worden opgevat naar de hier te lande heersende zeden, welke worden bepaald door de bij een belangrijke meerderheid van het Nederlandse volk op dit punt levende opvattingen’
Met andere woorden: de eerbaarheid van een slachtoffer wordt aangetast als dat gebeurt met een afbeelding waarvan de meerderheid van de Nederlanders meent dat het grensoverschrijdend is. Het sturen van een dickpic dwingt de ontvanger om te kijken naar iets dat in strijd is met de breed gedragen seksuele moraal in een land.
Vonnissen
Dat iets strafbaar is, wil nog niet zeggen dat slachtoffers ook massaal aangifte doen of dat de politie er ook werk van maakt. Ik heb gekeken naar vonnissen over deze digitale manier van potloodventen en kom nauwelijks iets tegen. In 2014 werd een man veroordeeld tot een taakstraf van 80 uur, waarvan de helft voorwaardelijk voor het versturen van meerdere afbeeldingen van zijn geslachtsdeel aan een vrouw die hem meerdere keren duidelijk had gemaakt dat zij daar niet van gediend is.
Het versturen van afbeeldingen van geslachtsdelen komt wel opzienbarend vaak voor. Er zijn verschillende onderzoeken naar gedaan en daaruit blijkt dat tussen de 40 en 50% van de vrouwen wel eens een dickpick heeft ontvangen. Een Britse enquête uit 2018 leert dat 4 op de 10 vrouwen (tussen 18 en 36 jaar) ooit ongewenst een foto kreeg toegezonden.
Waarom?
Maar waarom sturen mannen eigenlijk foto’s van hun geslachtsdelen naar vrouwen? Daar zijn verschillende mogelijke verklaringen voor die bij verschillende deskundigen te vinden zijn. Volgens sociaal psycholoog Justin J. Lehmiller denken mannen onder meer echt dat vrouwen het leuk vinden om dergelijke afbeeldingen te krijgen en er opgewonden van worden. Een verkeerde inschatting dus. Ze overschatten de bereidheid van vrouwen om seks met ze te hebben.
Mannen hebben de neiging signalen die vrouwen afgeven al snel te zien als een boodschap dat ze seks willen. Dat zou volgens Lehmiller evolutionair bepaald zijn, als mannen immers steeds maar denken dat vrouwen toch geen seks willen, dan zou dat een succesvolle drang om zich voort te planten in de weg staan.
Lehmiller heeft nog een interessante observatie die van toepassing zou kunnen zijn als het om de casus Marc Overmars gaat. Hij denkt dat mannen met macht er nog eerder van uitgaan dat vrouwen wel graag iets willen. Hoe machtiger de man en hoe groter de machtskloof met de vrouw, des te eerder de man denkt dat de vrouw automatisch ook interesse in hem heeft. Een vrouw hoeft in dat geval maar te lachen of vriendelijk te zijn en meteen denkt de machtige man dat er sprake is van flirten. En dus ook dat ze dan wel seksuele interesse toont. Het versturen van een dickpic zou in die gedachtegang dan een volgende stap zijn in het zoeken naar bevestiging van die gedachten.
Daar komt volgens Lehmiller bij dat het versturen van dickpics soms een roep is om intimiteit en hoort bij gedrag van mannen die grote moeite hebben om blijvende relaties te onderhouden.
Versierpoging
Uit een Canadees onderzoek onder mannen die wel eens een dickpic hebben gestuurd, kwam naar voren dat er verschillende redenen zijn. Sommige mannen deden het omdat ze hoopten dat ze een naaktfoto terug zouden krijgen. De meeste mannen zagen het echter als een versierpoging. Een tamelijk bijzondere manier om te peilen of de ander interesse heeft. En dan is er nog een groep die wil shockeren of er zelf opgewonden van wordt als een ander zijn geslacht te zien krijgt. De meer ‘traditionele’ manier van potloodventen, zeg maar.
Dan hebben we nog het vermeende stalkingsgedrag van Overmars. Het is lastig om nu al te bepalen waar dit uit heeft bestaan, maar stalking is strafbaar onder artikel 285b van het strafrecht.
Het draait om het wederrechtelijk, stelselmatig, opzettelijk inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer van een ander met het oogmerk die ander te dwingen iets te doen, iets niet te doen, iets te dulden of vrees aan te jagen.
Simpel gezegd: iemand lastigvallen terwijl die persoon daar niet op zit te wachten. Door bijvoorbeeld steeds maar weer ongewenst berichtjes te sturen of telkens op te duiken op plaatsen waar het slachtoffer is. Stalking heeft doorgaans een enorme impact op het slachtoffer. Omdat je immers nooit weet waar je aan toe bent.
Stalkers kunnen ook enorm ver gaan, ik heb ooit in de rechtszaal gehoord dat een man steeds maar weer een klein bedrag overmaakte op de bankrekening van het slachtoffer om op die manier korte en vervelende teksten erbij te kunnen plaatsen.
Zelfs als er geen sprake is van hinderlijk gedrag, speelt in het hoofd van een slachtoffer de overheersende gedachte dat het op ieder moment wel kan gebeuren. Dat heeft een grote impact op mensen die immers constant het gevoel hebben op hun hoede te moeten zijn voor de volgende mogelijke actie van de dader. Een gegeven dat de veiligheid in het dagelijkse leven aantast.
Wat Marc Overmars precies heeft gedaan en hoe lang hij dat heeft gedaan, is onduidelijk. Daarvoor zal meer onderzoek nodig zijn. Het wetboek van strafrecht voorziet in ieder geval in manieren om Overmars desgewenst ook strafrechtelijk aan te pakken.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.