Je kon er natuurlijk op wachten, nu de maatregelen van de overheid om de coronacrisis te beteugelen fors afnemen kraaien valse oproerkraaiers hun overwinning. Zie je nou wel dat het allemaal wel meeviel met die ‘griep’? We hadden gelijk! De maatregelen waren niet nodig! Een beter voorbeeld van de preventieparadox is nauwelijks denkbaar.
Voor de mensen die het nu nog niet weten; een preventieparadox wil zeggen dat een absolute ramp zich juist niet ongehinderd voltrekt omdat je op een gegeven moment maatregelen treft. Je komt in actie om te voorkomen dat het nog verder uit de hand loopt en daardoor loopt het niet verder uit de hand.
Na de watersnoodramp van 1953 werden miljarden uitgegeven om een volgende ramp te voorkomen. Maakt dat de watersnoodramp een minimale aangelegenheid waar we zonder maatregelen geen last meer van hadden gehad? Nee, het zijn juist de maatregelen die ervoor zorgen dat we in de jaren na de ramp veilig waren voor het wassende water.
Als je een dijk ophoogt om overstromingen te voorkomen, is het ophogen niet nutteloos geweest omdat er daarna geen water meer over de dijk klotst.
Vrijheden
Laat het duidelijk zijn; er zullen maar weinig mensen blij zijn geweest met de maatregelen om de coronapandemie te bestrijden. De economische schade is er en niemand zal een gat in de lucht springen bij een beperking van vrijheden. Het is ook maar zeer de vraag of het hele pakket aan maatregelen wel altijd zo effectief is geweest. Toch is het nogal zestig bruggen te ver om te stellen dat de activisten die vanaf het begin tegen alle maatregelen waren een punt hebben.
Eerst maar eens de mondkapjes, door wappies vaak ‘bekpampers’ genoemd, wat te denken geeft over de verbale vaardigheden van deze groep en vooral de herkomst van hun meningen. Een gezaghebbend Brits geneeskundeblad publiceerde eind vorig jaar een onderzoek waaruit de conclusie volgde dat het dragen van mondkapjes de effectiefste maatregel is om coronabesmettingen te voorkomen. De besmettingen met het coronavirus zouden door het dragen maar liefst met 53 procent afnemen.
Ook het handen wassen zou een halvering opleveren van de kans om besmet te raken. Afstand houden zou een kwart minder besmettingen tot gevolg hebben. Er is enige discussie over de exacte percentages, maar wat blijft staan is dat basismaatregelen zoals het dragen van mondkapjes, handen wassen en afstand houden een bijdrage hebben geleverd. Iets wat ze in Azië al veel langer weten in de strijd tegen virussen.
Onderzoekers in Duitsland kwamen er eerder al achter dat in gebieden waar een groter gedeelte van de bevolking mondkapjes draagt het coronavirus beter onder controle kan worden gehouden. Bij een lage virusconcentratie in de omgeving kan het gebruik van een eenvoudig mondmasker het reproductiegetal al duidelijk verlagen.
Avondklok
Over de avondklok is veel te doen geweest. Toenmalig voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg Ernst Kuipers zag er geen effect in omdat de ziekenhuisopnames na het instellen van de maatregelen niet naar beneden gingen. Hoogleraar virologie Marion Koopmans vond dat echter weer een klassiek voorbeeld van de preventieparadox omdat de voorspelling toen juist was dat de opnames fors zouden stijgen en er daarom een avondklok nodig was. ´Het uitblijven van de toename van ziekenhuisopnamen is ook een effect. Als je iets niet doet en het daardoor niet ziet, was het er dan gekomen of niet?´, aldus Koopmans in NRC Handelsblad.
Lockdown
Ook de lockdowns hebben zin gehad, zo blijkt uit internationaal onderzoek. Britse onderzoekers keken zowel naar de eerste als naar de tweede echte lockdown en namen daarbij de sluiting van de scholen mee. De eerste had meer effect op de beperking van de coronabesmettingen dan de tweede, maar dat kwam omdat mensen toen al gewend waren aan basisregels, zoals handen wassen en voldoende afstand houden. Ook in Nederland bleek de eerste lockdown effectiever dan de tweede, volgens deskundigen zou dit wel eens kunnen komen omdat mensen moe werden van de maatregelen en ondanks de adviezen weer gewoon op pad gingen of op kantoor gingen werken. De lockdowns zouden volgens ruwe berekeningen in Europa drie miljoen sterfgevallen hebben voorkomen.
Vaccins
Hoewel je altijd kunt twisten of alle genomen maatregelen wel even effectief waren, kun je in ieder geval stellen dat de door de wetenschap uitgevonden vaccins ons een heel eind op weg hebben geholpen. Gevaccineerden worden minder ziek, worden aanzienlijk minder vaak opgenomen in het ziekenhuis en komen ook niet zo snel terecht op de intensive care.
Ook de boostercampagne (de zogenaamde derde prik) heeft daar een significante bijdrage aan geleverd. Recent onderzoek van het RIVM leert dat de booster de eerste periode voor 97% weet te beschermen tegen ziekenhuisopname en 98% tegen een verblijf op de intensive care. Het onderzoek werd uitgevoerd toen de deltavariant dominant was. De kans om in het ziekenhuis terecht te komen was 33 keer kleiner voor mensen die een boosterprik hadden gehad.
In landen waar de zorgcapaciteit niet voorziet in enorme aantallen patiënten is dat nogal een voordeel. In Nederland hebben we helaas kunnen zien dat de druk op de zorg zo groot werd dat patiënten met andere aandoeningen niet de zorg konden krijgen die ze nodig hebben.
En dat is niet alles. Onderzoek bij de delta-variant leert ook dat het vaccin de overdracht tussen mensen onderling weet te verminderen. Vorig jaar zomer werd daarnaar gekeken en bleek dat volledig gevaccineerde mensen die, ondanks vaccinatie, toch positief testen het virus 63% minder vaak overdragen naar ongevaccineerde huisgenoten, dan mensen die ook positief testen, maar niet gevaccineerd waren. Toen de alfavariant van het virus nog dominant was in Nederland, was het verschil zelfs 73%. Voor de nieuwe omikron-variant gaat op dat na een booster de bescherming steeg naar 68 procent.
Omikron
Het lijkt er sterk op dat de maatregelen die nodig waren om een nog grotere ramp te voorkomen op dit moment aanzienlijk minder nodig zijn door de komst van de nieuwe variant omikron. In Zuid-Afrika, Engeland en Denemarken bleek al eerder dat deze variant voor minder ziekenhuisopnames zorgt. Omikron is besmettelijker, maar zorgt voor minder druk op de zorg. Uit studies in laboratoria blijkt ook dat de variant vooral blijft hangen in de bovenste luchtwegen en een minder ernstige infectie oplevert in de longen. Het is natuurlijk afwachten of er niet opnieuw een heftige variant op gaat duiken, maar voorlopig lijkt het enigszins de goeie kant op te gaan.
Je kunt de vraag stellen hoe de coronapandemie zou zijn verlopen zonder maatregelen. Een Britse studie, gepubliceerd in het blad Nature probeerde daar een antwoord op te geven en kwam met duizelingwekkende cijfers. Er zouden in ieder geval nog eens 300.000 coronadoden vallen in Europa alleen al en nog eens 1 miljoen mensen zouden in het ziekenhuis belanden. Toegegeven, de cijfers zijn volstrekt hypothetisch, maar het lijkt evident dat het niet nemen van maatregelen de coronapandemie drastisch verergerd zou hebben.
530 miljoen
Amerikaanse onderzoekers publiceerden hun bevindingen eveneens in het blad Nature. Zij baseerden zich op data uit China, Zuid-Korea, Italië, Iran, Frankrijk en de VS. Volgens dit onderzoek lijkt het erop dat door lockdowns en andere maatregelen 530 miljoen besmettingen werden voorkomen en zeker drie miljoen levens werden gered.
Natuurlijk zijn het slechts modellen die deze duizelingwekkende cijfers voort hebben gebracht en kunnen ze nooit rekening houden met alle nuances, maar het geeft toch wel een indicatie dat maatregelen nodig waren om veel erger te voorkomen. En dan zwijg ik nog maar over de langetermijngevolgen van een besmetting.
Het blijft de vraag welke maatregelen zinnig waren en welke onzinnig, maar we kunnen in ieder geval stellen dat mensen die zich vanaf het begin hebben verzet tegen maatregelen bepaald geen bijdrage hebben geleverd aan het voorkomen van extra leed.
Integendeel zelfs.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.