Misschien verwachten wij wel te veel van onszelf.
Dacht ik laatst na weer een maand rechtbank. Ik had weer een lange reeks verdachten langs zien komen. Mensen met werk. Zonder werk. Mensen met stoornissen, verslavingen, financiële problemen. Intelligente mensen, zwakbegaafde exemplaren. Autisten en studenten.
Ze stonden voor de rechter omdat ze iemand hadden geslagen. Beledigd. Bedreigd. Omdat ze hadden gestolen of door waren gereden na een ongeluk. Al dan niet dronken tegen een boom gereden.
Ze stonden er voor moord. Brandstichting. Stalking. Doodslag. Verkrachting.
En ze deden allemaal in meer of mindere mate hetzelfde. Geconfronteerd met hun fouten en tekortkomingen begonnen ze om de hete brij heen te draaien. Het eigen aandeel kleiner te maken. De schuld al snel te schuiven op een derde. Op de omstandigheden. De eigen stoornis. Of de unieke situatie die hen dwong keuzes te maken.
Wij – de onschuldige hardwerkende burgers – zijn altijd geneigd daar iets van te vinden. Het liefst anoniem achter het toetsenbord. Leugenachtige, manipulerende en slechte mensen zijn immers het kwaad. Zij overtreden onze regels en wetten en berokkenen ons daarmee schade.
Ik vind dat ook.
Maar ik heb na twaalf jaren geleerd mezelf niet langer boven de ander te plaatsen. Uiteindelijk denk ik dat we allemaal keuzes maken omdat we allemaal in de kern met vergelijkbare imperfecties kampen.
Ik vind dat ik dat kan zeggen. IK heb duizenden verdachten langs zien komen. Van de eerlijke student die slechts een afvalzakje naast de overvolle afvalcontainer had gezet tot de seriemoordenaar die de levens van tientallen mensen kapot had gemaakt.
En ik moet voor mezelf concluderen dat ik ze bijna allemaal wel begrijp. En ik mezelf er tot op en over de pijngrens in herken.
Uiteraard. Het is makkelijk om het daar niet mee eens te zijn. Zeker als je werk hebt, een veilig netwerk om je op te vangen en een gezond en stabiel hoofd. Dan is de wereld van de criminaliteit ver weg. Dan zijn je keuzes van jezelf en is je wil vrij om te kiezen voor het goede. Dan is het makkelijk om vergenoegd in de handen te wrijven en vanuit je luie stoel commentaar te leveren op de boze boeven die toch allemaal maar onmenselijk gedrag vertonen.
Makkelijk en verleidelijk. Maar ik zie dat inmiddels geheel anders. Ik zie steeds maar weer op het oog normale mensen veranderen in op het oog beesten als de omstandigheden zich daar voor lenen.
De voorbeelden dienen zich iedere dag maar weer aan. Ik zou er honderden blogs van kunnen maken.
Van onze eigen kinderen die probleemloos en met oprechte haat in de ogen stenen naar de politie smijten als ze op een avond in een klein dorpje kunnen rellen. Van duizenden mensen die onder druk van de armoede of in de roes van de verslaving grenzen razendsnel verplaatsen.
Zo zijn wij als de omstandigheden veranderen. We stelen als het moet. Slaan als het nodig is. Draaien door als de externe prikkels heftiger zijn dan we kunnen of willen hebben.
En we hebben de ingebakken mogelijkheid om daar achteraf keihard over te liegen om onszelf te beschermen tegen de status van het kwaad.
En misschien vragen we wel teveel van onszelf. Door onszelf tegen beter weten in neer te zetten als goed en deugdzaam. Die status verdienen we niet. Maar belangrijker nog:
Het is die zelfbedachte status die ervoor zorgt dat we de ander continue de maat nemen. Nieuwe wetten, regels en straffen bedenken die ons maar weer eens de schijn van veiligheid moeten geven.
Ik vind het vervelend om te zeggen, maar die veiligheid bestaat niet. We zijn niet omringd door het goede. We sluiten dagelijks boeven op die zo dom zijn om gepakt te worden.
Maar leven ondertussen allemaal met en naast de mensen die ons het leven zuur zullen blijven maken: onszelf.
Willy Alberti zong het al:
Lach nooit als je die wagen ziet staan, je kunt hem gerust wel betreuren. Denk maar alleen wat hij heeft gedaan, kan morgen mij ook gebeuren.
Een oude waarheid die nu door een ervaringsdeskundige wordt bevestigd.
Hendrik Jan Ahles
In onze veilige, gepolijste luxeleventjes lijkt het inderdaad mijlenver van ons af te staan, maar ik geloof ook zeker dat iedereen een beest kan worden als de omstandigheden zich daarvoor lenen. Als we niet al gewoon apen met een jasje zijn. Grote wijzen zeggen niet voor niets ‘know your dark sides’. Lijkt me wel heftig om daar dagelijks mee geconfronteerd te worden.
Je kunt alles begrijpen en herkennen. Dat ontslaat je niet van de plicht om als uitgangspunt te nemen dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun daden. En dat betekent dat die daden moeten worden beoordeeld en zo nodig veroordeeld vanuit de “heersende normen” (en wetten). Zonder dat uitgangspunt is er geen menselijke samenleving mogelijk. Wat vooral een probleem is is de verwording van wetgeving en het justitiële apparaat waardoor veel te veel onbestraft blijft. Dat straf op dit moment vooral gezien wordt vanuit de “correctie van de dader” is een probleem. Het zou vooral een uitsluitingsmechanisme moeten zijn ter bescherming van de maatschappij. Volg mij op twitter: @Victorrust
@victor: en op welke manier helpt uitsluiting om criminaliteit te voorkomen? Strafrecht draait grotendeels – en terecht – om het voorkomen van nog meer leed. Om ervoor te zorgen dat er niet nog meer slachtoffers vallen. Uitsluiting is bij uitstek het middel om daders voor te bereiden op een defintieve terugkeer in de criminaliteit. Lees daarvoor bijvoorbeeld het met argumenten en wetenschap onderbouwde boek: ‘Het Staatshotel’ van Van der Zee.
Denk ook eens aan de oorlogen. Hoe de beste vaders en echtgenoten de slechte dingen kunnen doen om hun gezin en hun zelf ( in hun ogen) te beschermen. Het zijn de omstandigheden die het slechtste in de mens naar boven haalt. Het is puur een overlevingsstrategie. Het goede daarvan is dat elk mens in principe een goed mens is en dat in de meeste gevallen de omstandigheden (de goede) ook het beste weer naar boven kan halen. Een goed voorbeeld is de gevangenis. Een gevangenisbeleid zoals in Amerika leidt tot een hoog percentage recidivisten. Verkeerd gedrag straffen ‘moet’ ,maar e
en goed begeleide straf en terugkeer naar de samenleving, zoals een studie en werkervaring, helpt mensen om het goede pad te kiezen.
@Chris: Het huidige gevangenisregime en de duur van de straffen is niet echt uitsluiting, maar idd meer een school voor de misdaad en voor sommigen heeft het ook het karakter van een goedkoop onderkomen. Bij lichtere gevallen met enige hoop op verbetering zou je kunnen beginnen met anderssoortige straffen en enige heropvoeding (waarbij de dader niet beloond mag worden met voorkeursbehandelingen). Bijvoorbeeld zo’n Noors straf-eiland waar ik wel eens over las. Uitsluiting dient in de eerste plaats blootstelling aan het normloze (de hel dat zijn de anderen) levensminimum te zijn. Met enige mogelijkheid en stimulans om daar vooral op eigen kracht uit te komen.