Vorige week woensdag werd de op Twitter bekende ‘luikjesmaker’ Sander van D. veroordeeld wegens smaadschrift. Onlangs kwam het vonnis online. Van D. hekelde op Twitter langdurig een bekende advocaat die contact had gezocht met minderjarigen. Een relatief eenvoudig strafzaakje is geen reden om een heel verhaal aan op te hangen, maar in dit geval was er veel ophef over en zitten er (deels juridisch) interessante kanten aan.
De ophef is in twee kampen verdeeld. Er zijn mensen die menen dat het goed is dat online ‘belaging’ aangepakt wordt en er zijn mensen die Van D. verdedigen omdat hij mag zeggen hoe de vork in de steel steekt. Voor beide opvattingen is wat te zeggen, maar het valt op dat het debat niet helemaal zuiver is omdat best veel mensen de klok hebben horen luiden, maar de klepel niet kunnen vinden.
Smaadschrift
Ten eerste maar eens de ophef over de veroordeling voor smaadschrift. Velen menen dat Van D. (die vrijwel dagelijks het archief van Twitter doorspit om voornamelijk linksgeoriënteerde mensen te confronteren met inconsequente stellingen) gewoon de waarheid vertelde en dat het bizar is dat dit niet mag. In de media hadden immers al eerder berichten gestaan over de contacten van de strafadvocaat met minderjarige jongens.
Voor de strafzaak is dat echter niet relevant. Bij smaad(schrift) hoef je – anders dan bij laster – niet te bewijzen dat een uiting onwaar is. Waar het om gaat is dat iemand in een slecht daglicht wordt geplaatst. Dat wil overigens ook weer niet zeggen dat de gewraakte uiting wel waar is.
Posters
Wettelijk is het zo dat ook de waarheid strafbaar kan zijn als je een ander zonder redelijk doel zwartmaakt. Denk bijvoorbeeld aan iemand die posters ophangt in de buurt, met daarop een oude veroordeling van een buurman. Of informatie over overspel. De rechter zal moeten beoordelen of dit in het algemeen belang is of om iemand zijn reputatie te beschadigen.
In het geval van Van D. gaat het veel verder dan wat de media deden, het neutraal plaatsen van verklaringen van jongeren. Hij plaatste volgens de rechtbank in Utrecht in een periode van anderhalf jaar meerdere tweets over het gedrag van de advocaat op Twitter en noemde hem onder meer verschillende keren een ‘smerige groomer’.
Enkele voorbeelden:
‘Voor kleuters moet je bij (achternaam advocaat) zijn. Die is er gek op’. Dat (achternaam advocaat) een vreemde voorliefde heeft voor minderjarige jongens staat gewoon als een paal boven water hoor’. ‘(achternaam advocaat) is toch meer van de kinderfluitjes’.
Zoals gezegd: veel mensen zijn van mening dat Van D. ‘gewoon’ de waarheid moet kunnen benoemen, los van de juridische context. Tot op zekere hoogte vind ik dat ook. Maar vertelde hij de waarheid? En met welk doel?
Verhalen
Daarvoor moeten we kijken naar het gedrag van de advocaat in kwestie. In de media verschenen op een gegeven moment allerlei verhalen van jonge jongens die aangaven dat ze door de man waren benaderd. De persoonlijke gesprekken tussen de veel oudere advocaat (toen in de veertig) en de minderjarige jongens (maar ook meerderjarige jongens) hadden afspraakjes tot gevolg en dat mondde veelal weer uit in seks.
Moreel gezien kun je hier van alles van vinden. De meeste mensen zullen het leeftijdsverschil veel te groot vinden. Ik ook. Feit is echter dat we allemaal meteen op tilt springen bij het horen van de term ‘minderjarige jongens’. Op zich logisch, maar dan gaan we wel voorbij aan het in Nederland geldende zelfbeschikkingsrecht.
Zelfbeschikking
In Nederland is het zo dat iedereen vanaf 16 jaar zelf mag beslissen met wie hij of zij seks wil hebben. Mits er geen sprake is van dwang of een gezagsrelatie. Voor de wet zijn 16-jarigen seksueel volwassen. De jongens waar de advocaat daadwerkelijk fysiek seksueel contact mee had, waren voor zover ik uit de berichten kan halen allemaal zestien jaar of ouder. Het contact verliep onder meer via de homo-datingapp Grindr (niet bepaald een app om af te spreken voor een kantklos-sessie) en was voor zover ik het heb begrepen vrijwillig.
Volgens een van de jongeren, die contact had gezocht met andere jongens die door de advocaat waren benaderd, wist de advocaat het altijd ‘precies legaal’ te houden. Het bleef bij ‘persoonlijke berichten’. Je kunt je altijd afvragen hoe vrijwillig het contact is bij een dergelijk groot leeftijdsverschil en een bepaalde status, maar feit is ook dat geen van de jongeren uiteindelijk aangifte heeft gedaan.
Schimmig
Ik heb eerder een verhaal gemaakt over het gedrag van de strafadvocaat en ook toen gezegd dat mijn oordeel daarover op een gegeven moment begon te kantelen. Het begint namelijk wel heel erg schimmig te worden als een van de jongens verklaart over een opmerking van de advocaat dat het zijn ‘foutste fantasie’ is om seks met iemand van onder de 16 te hebben en dat hij dat wel zou doen als hij die jongen kon vertrouwen.
Hoewel je die fantasie op zich mag hebben, is het uitvoeren hiervan natuurlijk wel degelijk strafbaar en die uitspraak is dan ook bepaald niet in het voordeel van de advocaat. Daar mag je gerust de kriebels van krijgen en het roept de beklemmende vraag op waar hij naar op zoek was.
Grooming
De jurisprudentie over ‘poging tot grooming’ is ingewikkeld overigens. Er dient sprake te zijn van het treffen van concrete voorbereidingen gericht op het verwezenlijken van een ontmoeting. Er is volgens rechtbanken meer nodig dan het uitsluitend op internet communiceren met een kind en het daarbij maken van seksuele toespelingen.
Blijft over dat de man (voor zover bekend) geen strafbaar feit heeft gepleegd. Wat mij betreft is zijn gedrag moreel absoluut niet ethisch en zeker afkeuringswaardig, maar dat is een andere discussie. Met dit soort verhalen kon je overigens in het verleden prima zoveel zetels van de teleurgestelde burgerij vergaren dat je in aanmerking zou komen voor de functie van minister-president (make no mistake about it).
Kleuters
Terug naar de veroordeling van Sander van D. Uit enkele van zijn tweets blijkt in ieder geval de overduidelijke suggestie dat de advocaat het voorzien heeft op kinderen. Sterker: niet op jonge jongens, maar op ‘kleuters’. En dat verschil is hoe je het ook bekijkt nogal essentieel, want feitelijk suggereer je daarmee dat iemand zich wat jou betreft wel strafbaar heeft gedragen. Je koppelt verhalen over seksafspraakjes en jongens die seksueel zelfbeschikkingsrecht hebben immers aan kleuters en kinderen.
Het lijkt mij zeer sterk dat Van D. uberhaupt zou zijn vervolgd als hij zich gehouden zou hebben aan dat wat de media ook hebben gedaan: gewoon aangeven wat de jonge jongens hebben gezegd. Dat mag. Dat is vrijheid van meningsuiting. Suggereren dat iemand het met kleuters doet, is iets heel anders.
Ik was zelf – net als Van D. – niet bij de zitting, maar ik kan mij voorstellen dat de politierechter met name dit aspect zwaar mee heeft gewogen in de uiteindelijke beoordeling, samen met de lange duur van de online ‘belaging’. Een paar tweetjes kun je niet vergelijken met anderhalf jaar sarren en treiteren.
Persoonlijk vind ik het niet de sterkste smaadzaak ooit, maar dat laat onverlet dat het wel vervolgbare smaad is, zeker aangezien de tweets kennelijk over een langere tijd zijn gepubliceerd. Dat neigt naar een obsessie.
Verstek
Dan het volgende aspect: veel tweeps waren er verbolgen over dat Van D. zelf niet bij zijn zitting was, aangezien hij geen dagvaarding had ontvangen en ook niet wist dat hij voor moest komen. Dat verhaal ligt wat genuanceerder. Ten eerste twitterde Van D. zelf op 25 april 2023 dat hij van de politie had gehoord dat hij een dagvaarding van het OM kon verwachten in verband met de aangifte van de strafadvocaat.
Ten tweede is het zo dat het Openbaar Ministerie een dagvaarding zal uitreiken op het adres waar de verdachte ingeschreven staat. Een dergelijke inschrijving bij de gemeente is verplicht. De dagvaarding zal als het goed is een paar keer worden aangeboden. Als er niemand thuis is wordt er een afhaalbericht achtergelaten en als daar geen respons op komt, dan gaat de dagvaarding via de post naar het adres. Het is in Nederland zo geregeld dat iedere burger zelf verantwoordelijk is voor het bijhouden van de post.
Frustreren
Van D. verklaarde zelf dat hij niet altijd op het adres is waar hij ingeschreven staat en het kan natuurlijk niet zo zijn dat een verdachte zijn eigen vervolging kan frustreren door gewoon de post niet te openen. De politierechter in deze zaak heeft simpelweg gekeken of de dagvaarding via de juiste procedure is aangeboden en vervolgens verstek verleend om de zaak buiten afwezigheid van de verdachte af te doen.
Dat gebeurt dagelijks meerdere keren overigens. Sterker nog: ik heb ooit een onderzoekje gedaan bij de rechtbank Noord-Nederland, toen bleek dat over de jaren heen ongeveer de helft van de mensen bij verstek te zijn veroordeeld door de politierechter.
Futiliteiten
Ook nog een aspect: mensen die er schande van spreken dat dit soort ‘futiliteiten’ voor de rechter komen. Nou weet ik toevallig precies welke zaken de rechter halen en het zal u verbazen. Soms zijn politierechters de hele dag bezig met mensen die zaken als een bakje luxe nootjes en twee pakken kipfilet hebben gestolen. En ik kan u verzekeren: iedere week weer staan gewone burgers terecht die andere gewone burgers uitgemaakt hebben voor pedofiel of kankerlijer etc etc.
De meeste mensen zullen niet wakker liggen van een advocaat die zelf contact zocht met minderjarigen en vervolgens op sociale media de volle laag krijgt. Maar bedenk wel dat eenieder slachtoffer kan worden van smaad. Het is vervolgens aan de rechtspraak om hier een grens te trekken.
Want dat blijft steeds maar weer de grote vraag: welk belang heeft een individuele burger bij het telkens maar weer publiekelijk herhalen van beschuldigingen die niet in rechte vast zijn komen te staan?
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.