Het demonstratierecht is een groot goed en er is nogal wat commotie over. Meerdere klimaatdemonstranten zijn aangehouden omdat ze op hebben geroepen de A12 bij Den Haag (Utrechtsebaan) te blokkeren. Volgens het Openbaar Ministerie is een wegblokkade illegaal en dus valt het onder een oproep om een strafbaar feit te plegen. Opruiing. De buitengewoon actieve houding van het OM valt op, aangezien andere demonstranten veel meer ruimte kregen.
Het Openbaar Ministerie liet donderdag zes activisten thuis aanhouden, vorige week was al een man uit Castricum gearresteerd. Justitie meent dat de blokkade van een weg voor gevaarlijke taferelen kan zorgen, omdat automobilisten geen voetgangers verwachten op een weg waar 70 km/h per uur gereden mag worden.
‘Een demonstratie is geen vrijbrief voor het plegen van strafbare feiten. Zeker als de veiligheid van anderen in gevaar wordt gebracht, kan de overheid niets anders dan optreden’, aldus een woordvoerder van het OM.
De opstelling van het Openbaar Ministerie heeft nogal wat kwaad bloed gezet bij demonstranten en sympathisanten. Niet zelden wordt er verwezen naar jurisprudentie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. En daar begint het wat ingewikkeld te worden.
Litouwen
In een zaak rond boeren in Litouwen die drie snelwegen twee volle dagen blokkeerden (en daarvoor werden bestraft) oordeelt het Hof dat een wegblokkade als bijproduct van een demonstratie op zich geoorloofd kan zijn. Enige verkeershinder moet dan ook getolereerd worden. In dit geval echter was de intentie van de boeren nadrukkelijk gericht op het blokkeren van wegen en het op ernstige wijze verstoren van het recht van anderen om zich te kunnen verplaatsen.
Een dergelijke actie valt volgens het Hof in deze casus dus niet onder het recht om te demonstreren en dus was de bestraffing van de boeren terecht. Ze maakten zich schuldig aan een strafbaar feit.
In een andere uitspraak werd echter de blokkade van de Brennerpas voor 30 uren gezien als het eerbiedigen van het juiste evenwicht tussen de bescherming van grondrechten van demonstranten en het vrije verkeer van goederen. Complicerend hier is echter dat de Oostenrijkse autoriteiten toestemming hadden gegeven voor die blokkade, dat er ruim op tijd via de media is gewezen op de verstoring van het verkeer, dat er een ordedienst aanwezig was en dat er omleidingen waren uitgestippeld.
Het is nogal een gedoe en zoeken naar vergelijkingen, maar uit jurisprudentie van het Europees Hof valt echt niet te halen dat een blokkade van een weg gewoon toegestaan is.
Veroordelingen
Begin dit jaar werden vier klimaatactivisten van Extinction Rebellion door de rechtbank in Den Haag veroordeeld tot een taakstraf van 45 uur vanwege het voorbereiden van een protest op de A12. Volgens de rechtbank had de actie kunnen leiden tot een verkeersinfarct omdat die weg een van de belangrijkste toegangswegen is in de stad. De rechtbank spreekt van een ‘op zich te respecteren doel’, maar meent dat het middel in de gegeven omstandigheden niet juist was in verband met de gevaarzetting.
In beginsel is het zo dat het fundamentele recht tot betoging regelt dat iedereen de vrijheid heeft om samen in het openbaar een mening te uiten. Het gaat dus om het motief, dat gericht moet zijn op ‘gemeenschappelijke meningsuiting’. Een ander doel kan je het recht om te betogen kosten. Denk bijvoorbeeld aan de blokkade van de snelweg A7 door Friezen om Kick Out Zwarte Piet te dwarsbomen. Die blokkade had namelijk tot doel om een ander het recht om te betogen te verhinderen. En dat mag niet.
Daarbij is het zo dat een demonstratie geen vrijbrief is om strafbare feiten te plegen. Het recht om te demonstreren is geen absoluut recht. Burgemeesters hebben het recht om een demonstratie te beperken of zelfs te verbieden. Hier zijn drie criteria voor: 1) bescherming van de gezondheid, 2) ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden en 3) in het belang van het verkeer (artikel 9 lid 2 grondwet, artikel 9 regelt het recht op betoging)
Radicaal
Eind 2019 togen boeren massaal naar Den Haag na oproepen van meerdere boerenorganisaties. Ondanks een verbod om met een groot aantal trekkers op het Malieveld te komen, werd het veld omgeploegd. De Utrechtsebaan werd met shovels en opleggers in beide richtingen geblokkeerd. Er werd niet ingegrepen.
In juni 2022 kondigde Mark van den Oever van de radicale Farmers Defence Force aan met harde acties te zullen komen. Het ging dan om het afzetten van snelweg, optrekken naar Schiphol en zelfs het blokkeren van de voedseldistributie. Van den Oever werd niet van zijn bed gelicht.
In diezelfde maand riepen boeren in Telegram-groepen (waaronder Boeren in Opstand) op om onder meer Schiphol, Eindhoven Airport, Rotterdam The Hague Airport, de Rotterdamse havens, alle distributiecentra voor levensmiddelen en alle grote vervuilers van Nederland te blokkeren. Wat de boeren betreft moest het hele land op slot worden gegooid. Er werden geen boeren van hun bed gelicht voor deze oproepen, die toch heel wat verder gingen dan het tijdelijk blokkeren van een weg in Den Haag.
De politie was er ook eerlijk over. Willem Woelders van de Nationale Politie verklaarde letterlijk dat ‘repressie wel het allerlaatste is waar het over moeten hebben‘.
Er valt veel voor te zeggen om de blokkade van drukke en belangrijke wegen aan banden te leggen. Maar dat moet in een rechtsstaat dan wel voor iedereen gelden. Het is niet uit te leggen dat klimaatactivisten in alle vroegte van hun bed worden gelicht en boeren volkomen vrij zijn om verregaande en ontwrichtende oproepen te doen.
Eigenlijk is het te gek voor woorden dat een tijdelijke blokkade van een weg door boze klimaatactivisten vooraf op meer aandacht en inzet kan rekenen van het Openbaar Ministerie dan de maandenlange onverholen oorlogstaal van radicale boeren.
Dat noem je nou rechtsongelijkheid. Je zou er bijna een snelweg voor willen blokkeren.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.