Je kunt er tegenwoordig niet meer omheen: de zogenaamde woke-beweging. Al was het maar omdat conservatief-rechts het label op alles plakt wat niet in de eigen belevingswereld past. Zo hier en daar valt zelfs te lezen dat woke een ‘extremistisch gevaar’ is. Grote woorden voor wat in essentie een onomkeerbaar proces van verandering is.
De kritiek op woke dringt zelfs door bij gematigde partijen. Zo stelde minister Dilan Yeşilgöz (VVD) al eens dat ‘wokisme’ ondermijnend zou zijn voor de democratische rechtsstaat. Volgens de minister willen ‘wokisten’ bepalen wie recht van spreken heeft. ‘Alleen als je tot de juiste groep hoort, mag je meepraten’.
Wat de minister hier doet, is een oude truc. Ze maakt een karikatuur van de term en zoomt in op de uitwassen. Op de activisten die inderdaad doorgeslagen zijn in hun strijd. Het is alsof je zegt dat de VVD niet deugt omdat de partij rechts is en extreemrechts nu eenmaal niet deugt.
Wilders
Laat het maar aan haar collega Wilders over om er nog een schep boven te gooien. De leider van de PVV grossiert in denigrerende en typerende stellingen. Van woke-freaks en woke-gekkigheid tot woke-dictatuur. Woke is door opiniemakers, columnisten en bepaalde politici inmiddels verworden tot een scheldwoord.
De nieuwste held in het anti-woke-kamp is sociaalwetenschapper Laurens Buijs van de Universiteit van Amsterdam, die door radicaal-rechts op het schild is gehesen omdat hij woke ziet als radicaal en een gevaar voor de academische vrijheid.
Nu kun je terecht soms de wenkbrauwen fronzen bij wat al te gevoelige reacties op vermeend onrecht. Maar laten we eerst eens kijken naar wat ‘wokisme’ nu eigenlijk is.
Je zou het kunnen betitelen als een beweging van mensen die ‘wakker’ zijn voor het onrecht in de wereld. Die willen strijden tegen discriminatie, racisme en fascisme. Die op willen komen voor het klimaat, vrouwenrechten en rechten van de lhbtqia+-gemeenschap. Iets waar je met een beetje normaal verstand toch niet tegen kunt zijn, zou je zeggen.
Afro-Amerikaans
Als je verder teruggaat in de tijd kom je uit bij de Afro-Amerikaanse cultuur. De zwarte muzikant Lead Belly vroeg in 1938 al aandacht voor de gevaren van racisme door in een muzieknummer de volgende zin op te nemen: ‘Best stay woke, everybody keep their eyes open’. Alert zijn op structureel racisme dus.
Inmiddels is de term woke min of meer gekaapt en een soort inhoudsloze verzamelterm geworden voor mensen en bewegingen die verandering willen. Die in verzet komen tegen sociaal onrecht en niet bang zijn om hun boodschap luidkeels te verkondigen. Het is voor conservatieve mensen een kapstok geworden, een stok om mee te slaan.
‘Kijk die gekke activisten eens woke zijn’.
Feitelijk is de weerzin tegen woke vanuit conservatief-rechts niet meer of minder dan een voortzetting van de strijd tegen politiek-correct zijn. Of tegen ‘deugen’. Ook die termen werden en worden voortdurend gebruikt om de boodschap van verandering in een vals frame te zetten.
Containerbegrip
Kennelijk is het nu zo dat woke als een soort centraal-gestuurde beweging wordt gezien, maar dat is niet zo. Het is een containerbegrip geworden voor sociaal-activisme. Minderheden en activisten die lange tijd niet werden gezien en nu hun rechten opeisen en gezien willen worden. Het wakker zijn is een motivatie om veranderingen te willen bewerkstelligen. Cultuursocioloog Walter Weyns, die het boek Wie wat Woke? schreef, zei er ooit tegenover de NOS het volgende over:
‘De term wokisme wekt de indruk dat het een afgeronde ideologie is met denkers, verantwoordelijken en spokespersons. Dat is niet het geval, woke is veel losser’
Het is natuurlijk geen toeval dat conservatief-rechts zich met hand en tand verzet tegen verandering. Zij hebben namelijk belang bij de status-quo. Bij het privilege dat je nu eenmaal in deze maatschappij hebt als je niet als Mohammed of Fatima door het leven gaat. Als je behoort tot de heersende ‘norm’, de meerderheid die het voor het zeggen heeft en nooit of zelden te maken heeft gehad met racisme, discriminatie of onderdrukking.
Kritiek
Is er dan helemaal geen kritiek mogelijk op woke? Uiteraard wel. Het valt niet te ontkennen dat er ook lieden rondlopen die tegenstellingen onterecht zwaar aanzetten, zelfs in een poging om de monden van anderen te snoeren of te proberen andersdenkenden te cancelen. Om het ontslag te eisen van leraren, bijvoorbeeld. In die gevallen lijkt de cultus van het slachtofferschap het te winnen van het gezonde verstand.
Opvallend genoeg is het dan weer niet woke als radicaal-rechts met meldpunten komt over leraren die in het onderwijs niet de gewenste standpunten verkondigen.
Kritiek op wokisme moet er absoluut zijn. Maar zoals wel vaker is het niet handig om het kind met het badwater weg te gooien. De term ‘woke’ voortdurend als inhoudsloos containerbegrip in de richting slingeren van mensen die met passie en inzet onrecht aan de kaak willen stellen moet geen middel zijn om het maar niet meer over de inhoud te hebben. Dan is de term namelijk slechts een oneigenlijke kapstok, een soort karikatuur waar je strijders tegen onrecht gemakzuchtig mee weg kan zetten.
Zwarte Piet
Het is niet helemaal een goede vergelijking, maar de strijd tegen woke kun je soms een beetje vergelijken met de strijd rond Zwarte Piet. In het begin was er vooral ergernis over groepen die de Nederlandse traditie ‘kapot willen maken’. Het leefde niet in de samenleving. Jaren later is Zwarte Piet vrijwel volledig uit het straatbeeld verdwenen. De eenzame strijders in Urk en Staphort voeren een achterhoedegevecht, de samenleving is anders geworden, mede door een strijd die eerst nog werd gezien als onzinnig, door activisten die neer werden gezet als ‘te gevoelig’.
Volgens minister Yeşilgöz bevordert wokisme onverdraagzaamheid, terwijl verdraagzaamheid nu juist de kern van de democratische rechtsstaat is. Klinkt leuk, maar de minderheden en activisten die nu steeds luider opkomen voor hun rechten ervaren juist onverdraagzaamheid in de samenleving. Zij strijden juist voor verdraagzaamheid, voor gelijke rechten, zij willen ook gezien worden.
Hoe je daar tegen kunt zijn, is mij een raadsel. Tenzij je wil blijven hangen in je eigen geprivilegieerde wereld waar verandering maar eng is en je louter de status quo wenst te verdedigen waar je je eigen bevoorrechte positie mede aan te danken hebt.
Laten we de uitwassen van wokisme bestrijden en voor de rest open staan voor veranderingen die noodzakelijk zijn.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.