Deze week liet de rechtbank in Groningen na drie maanden voorarrest de 23-jarige Jeffrey K. vrij. K. sloeg eind februari in het uitgaansleven de 43-jarige Erik Venema uit het leven.
De vrijlating van K. zorgde voor enkele woedende reacties op internetfora.
Dus je kunt een moord plegen en dan kom je zomaar vrij? Mot ie er meteen maar een cadeautje bie ook?
Dat werk.
K. sloeg op 22 februari met een enkele kaakslag Erik ‘Cassie’ Venema uit het leven. Het dronken slachtoffer viel door de klap achterover op straat en lag erg lang zonder professionele hulp bloedend op de stoep. Ambulancepersoneel werd gehinderd door agressieve omstanders en deed daardoor niet wat het (achteraf) had moeten doen.
Het slachtoffer verloor uiteindelijk het leven door langdurig zuurstofgebrek.
Justitie verwijt K. een mishandeling, met de dood tot gevolg. Geen moord of doodslag. Ook justitie ziet wel in dat K. de dood van zijn slachtoffer niet heeft gewild. Het was een mishandeling met voor alle partijen een tragische afloop.
Maar er speelt nog iets anders.
Volgens K. moest hij wel slaan omdat het slachtoffer hem die nacht agressief benaderde en bovendien bij de keel greep. Getuigen bevestigen dit verhaal. Ondanks waarschuwingen en pogingen om weg te komen, bleef Venema hem vasthouden. Hij verdedigde zich met de kaakslag. Hij was bang.
Onzin?
K. werd in 2005 door een groepje Z-siders (harde kern voetbalsupporters FC Groningen) ongenadig in elkaar geslagen. Zo erg dat hij zelf dacht op dat moment dood te gaan.
Slachtoffer Venema droeg op 22 februari 2009 een FC Groningen sjaaltje en kwam uit een supporterskroeg…
Confrontatie, keel, boem, dood.
Jeffrey K. zat drie maanden in voorarrest in Ter Apel en mag nu van de rechtbank als vrij man wachten op zijn vonnis. Volgens de rechtbank is er geen kans op herhaling van het geweld en daarmee vervalt de enige grond waarop hij al die weken in de cel zat.
Maar wat betekent dit besluit van de rechtbank nu in de praktijk?
Volgens mij zijn er drie als redelijk te bestempelen scenario’s:
– de rechtbank ziet wel de mishandeling, maar koppelt deze niet aan de dood van het slachtoffer. Geen direct verband. In dit geval zou dat vrijspraak betekenen, omdat justitie de eenvoudige mishandeling an sich niet ten laste heeft gelegd..
– de rechtbank acht mishandeling bewezen, maar volgt de raadsvrouw en stelt dat er sprake is van noodweer (zelfverdediging). Het strafbare feit is dus bewezen, maar ontslag van alle rechtsvervolging (OVAR en geen vrijspraak!).
– de rechtbank meent dat drie maanden voorarrest wel voldoende is en legt die drie maanden als straf op. Plus een werkstraf.
Een vierde scenario is ook denkbaar. De rechtbank gaat mee in de eis van justitie en stuurt K. alsnog terug naar de cel.
Niels Kooistra werd in augustus vorig jaar met een priem neergestoken. Hij werd meerdere malen gestoken, maar een steek in zijn hals veroorzaakte een dwars-laesie, waardoor Niels voor altijd verlamd zou zijn.
Niels kon hier niet mee leven, en heeft de behandeling laten staken. Kort daarna overleed Niels.
Er ging geen geweld vooraf aan de steekpartij. Niels had tegen de dader ‘Middei!’ geroepen, Fries voor Goedemiddag!
De dader had dat opgevat als ‘mietje’ en was gaan steken.
Een geheel andere achtergrond dus. Geen voorafgaand geweld, gewoon kil iemand neersteken omdat die iets heeft gezegd dat de dader niet aanstond.
De dader is veroordeeld tot twaalf jaar cel.
De rechtbank redeneerde (terecht, in mijn optiek, maar wie ben ik?) dat het steken ertoe heeft geleid dat Niels overleed. De keus van Niels om niet verder te willen leven met zijn handicap, was daaraan ondergeschikt voor de rechtbank.
Ik zie paralellen met de dood van Venema. De rechtbank zou ook kunnen besluiten om de verdachte de dood van Venema aan te rekenen vanwege het simpele feit dat de verdachte Venema heeft geslagen, waardoor deze uiteindelijk is overleden.
Ben zeer benieuwd, ik blijf deze zaak volgen.
@erwin: het is zeker (ook juridisch) een interessante zaak.
De vergelijkimg met Niels Kooistra gaat wel mank. Een steek met een scherp mes heeft een zeer hoog risico in zich. De kans op de dood is hier aannemelijk.
Het is de vraag of een ‘normale’ klap tegen het gezicht dit risico met zich mee brengt.
Ik denk het niet. Je mag en kan van iemand niet verwachten dat hij of zij het risico op de dood van een ander op de koop toe neemt als er ‘simpel’ tegen het hoofd wordt geslagen.
Hmm…. niet volledig met je eens. Een ‘normale’ klap tegen het hoofd bestaat sowieso al niet. Als je iemand slaat, dan wil je iemand treffen. Iemand pijn doen. Dat kan méér tot gevolg hebben dan iemand treffen, of pijn doen.
Daarbij, in een eerder artikel van jou, las ik (na mijn vorige post op dit artikel) overigens dat de rechtbank het de verdachte van de dood van Venema aanrekende dat de klap op zijn gezicht de dood tot gevolg heeft gehad. Had de verdachte niet geslagen, dan had Venema nu nog geleefd, was de strekking.
En precies dát is de parallel met de zaak Niels Kooistra.
De vergelijking tussen het gebruik van een mes (in het geval van Niels een priem) en een vuist gaat overigens ook mank.
Een vuist kan ook dodelijk zijn. Wanneer je iemand een vuistslag in het gezicht geeft, is de kans groot dat je de neus raakt. Het neusbot kan door de vuistslag omhoog schieten, de hersenen in. Dat heeft onmiddelijk de dood tot gevolg.
Chris, we wachten het af. Zodra je weet wanneer de zaak tegen Jeffrey voorkomt, graag even een mailtje.
Ik probeer er dan bij aanwezig te zijn, gaan we samen kijken wat de rechter er van brouwt.
@erwin: je hebt gelijk, maar juridisch weer niet. Juridisch moet de pleger van geweld wel een redelijke kans hebben gelopen op de dood van een ander. Uit jurisprudentie blijkt dat alleen het geven van een vuistslag niet gezien kan worden als het aanvaarden van een dergelijke kans.
De rechtbank rekent de verdachte van de dood van Venema nog niets aan, dat doet justitie. En justitie ziet in deze gang van zaken geen moord of doodslag, maar een mishandeling en dan ook niet eens een zware ook (het letsel is niet te kwalificeren als zwaar lichamelijk letsel)
Maar nu wordt het lastig. Op zich hoeft de medische causaliteit een juridische causaliteit niet in de weg te staan. Oftewel: de medici kunnen in dit geval niet zeggen dat de klap van K. de oorzaak is van de dood van Venema.
Echter: de hele gang van zaken is hem juridisch weer wel te verwijten.
Ik denk zelf dat er te veel variabelen in het spel zijn om K. de dood van Venema in de schoenen te schuiven. K. deelde een klap uit, zo als er elk weekeinde (helaas) in het uitgaansleven klappen (en schoppen) worden uitgedeeld.
De tragische uitkomst is er door een veelheid aan factoren (dronkenschap, ongelukkige val, niet optimale hulpverlening)
De zaak tegen Jeffrey is voorgeweest. Justitie eist 12 maanden waarvan 3 voorwaardelijk. Voor een eenvoudige mishandeling, de dood tot gevolg.
De rechtbank heeft K. in afwachting van zijn vonnis in vrijheid gesteld.
Ja, ik ben kritisch, en nee, ik ben het nog steeds niet met je eens, alhoewel het heel erg goed mogelijk is dat je gelijk hebt Chris.
Ik heb ooit eens een rechtenstudie gevolgd, niet afgemaakt (kinderen, loopbaan), maar wat gebleven is, is een gevoel. En dat gevoel zegt mij dat er in de zaak Venema gekeken wordt naar de zaak Kooistra. Door het uitdelen van de vuistslag, die, als hij niet was uitgedeeld, niet had geleid tot de dood van Venema, alle overige omstandigheden ten spijt.
We blijven het samen volgen Chris!
Ik ben zelf geen expert op dit gebied, maar wat jij omschrijft (een daad, een klap namelijk, die, als deze niet was uitgevoerd, niet zou hebben geleid tot de huidige situatie, de dood van Venema) is voor zover ik weet niet het juridische criterium, hoe zeer dat ook soms ingaat tegen ons gevoel van rechtvaardigheid.
Een ander puntje, Chris, je schrijft dat als de rechtbank besluit dat het noodweer is dit leidt tot een schuldigverklaring met onslag van alle rechtsvervolging. Nou is het wikipedia-artikel wat aan de technische kant, maar als ik het goed lees zou in dit geval opgaan dat noodweer tot vrijspraak leidt. En iemand een klap geven in deze situatie lijkt me geen noodweerexces.
@meertn: de klap geen juridisch criterium? Dat moet je me toch eens uitleggen.
bij een noodweer (en dus een OVAR), acht de rechter een strafbaar feit wel degelijk bewezen. De verdachte is op zich schuldig, maar dit zal niet tot een straf leiden, in dit geval omdat hij zich mocht verdedigen. Feit dus wel bewezen, maar geen straf.
@erwin: het verschil tussen Venema en Kooistra is dat een steek met een priem veel eerder zal leiden tot de dood van een slachtoffer.
Het gaat er in de rechtspraak om of een bepaalde gedraging een redelijke kans in zich heeft op een bepaald gevolg. Een trap tegen het hoofd heeft een redelijke kans in zich om te leiden tot de dood. Maar heeft een vuistlag tegen het hoofd dat ook?
Ik denk het niet en volgens mij is dat ook de reden dat justitie in deze bijvoorbeeld niet gaat voor doodslag.
Hmmm, bij nader inzien liep die zin inderdaad niet zo lekker 😉 Wat ik probeerde te zeggen is dat (voor zover ik weet) schuld niet bepaald wordt door te kijken naar wat er gebeurd was als je de klap weg zou denken, maar zoals jij zegt, of de dader van tevoren had kunnen/moeten bedenken dat het overlijden van Venema redelijk te verwachten was.
Wbt OVAR, op wikipedia staat het volgende: “Indien de rechter een beroep op noodweer aannemelijk acht, kan deze tot verschillende uitspraken komen. Dit hangt af van de delictsomschrijving. Indien de wederrechtelijkheid een bestanddeel van het strafbare feit is zal de rechter vrijspreken, omdat de aanname van de rechtvaardigingsgrond noodweer betekent dat de gedraging alsnog niet wederrechtelijk was. Vrijspraak betekent immers dat de tenlastelegging, waarin de delictsomschrijving wordt opgenomen, niet bewezenverklaard wordt. Indien de wederrechtelijkheid echter geen bestanddeel vormt van de delictsomschrijving, dan volgt in het wettelijke systeem wel een bewezenverklaring van de tenlastelegging, maar volgt ontslag van rechtsvervolging.” Voor mijn gevoel is hier sprake van de eerste situatie, maar misschien heb ik het bij het verkeerde eind.
@meertn: volgens mij heb je ongelijk. Ik denk dat in dit geval het tenlastegelegde feit (de mishandeling), in ieder geval bewezen zal worden. Daar komt K. niet onderuit. De discussie zal wellicht gaan over het element ‘de dood tot gevolg’, maar die mishandeling is, los daarvan, wel bewezen.
Dat K. zich achteraf wellicht mocht verdedigen, doet niets af aan het plegen van het strafbare feit an sich.
Maar goed, uiteindelijk ben ik een amateurjurist, dus het eindoordeel is (gelukkig) aan de rechter…
Noodweer / noodweerexces / rechtvaardigingsgrond.
Als wederrechtelijkheid in de delictsomschrijving staat (en ook ten laste is gelegd) moet die ook bewezen worden.
Volgens sommigen omvat of vooronderstelt mishandeling de wederrechtelijkheid van de gedraging. Lieden die beroepshalve pijn toebrengen aan anderen (borende tandarts, opererende chirurg e.d. waarbij de toestemming van de patient geacht wordt aanwezig te zijn) plegen in die zin dus geen mishandeling.
Alle anderen die een ander op welke wijze dan ook pijn doen, plegen in beginsel mishandeling. Mishandeling = pijn en/of letsel toebrengen (met opzet uiteraard, al dan niet in voorwaardelijke zin).
Dus in het geval van K. “staat” de mishandeling.
Dan is de tweede vraag of er sprake was van een situatie van noodweer, waarin K. zich mocht verdedigen. Daar valt over te twisten. Ik was er niet bij en de zitting heb ik ook niet bijgewoond. Maar op grond van de verhalen in de media zou ik me kunnen voorstellen dat K. abusievelijk meende zich te mogen verdedigen, bijv. op grond dat het (dreigende) gevaar is ingebeeld. Dat zou hier het geval kunnen zijn, gelet op de negatieve ervaringen van K. met confrontaties van zijde van de Z-side. Dan zou ook ovar kunnen volgen.
Moeilijkste onderdeel is de causaliteit. Daarover laat ik graag het woord aan de rechter, omdat er zoveel factoren een rol spelen.
Het is natuurlijk makkelijk om te zeggen: als K. de klap niet had gegeven was het (directe) gevolg (val met hoofd op de grond) ook niet ingetreden en dan had er geen ambulance aan te pas hoeven komen (te laat?) en dan waren er geen boze omstanders geweest etc, etc). Maar volgens mijn bescheiden mening is dat te kort door de bocht en de rechtbank zal e.e.a. hopelijk haarfijn uitleggen.
Ik wacht af.
@dee: de mishandeling staat op zich zeker, ware het niet dat justitie de mishandeling als apart feit niet op de dagvaarding heeft gezet…
Wat dat ‘abusievelijk meende zich te moeten verdedigen’ betreft: als om 05.00 uur in de Poelestraat een dronken man je bij de nek pakt en niet los wil laten…als dat 15 seconden duurt…en als je een poging hebt gedaan om los te komen..
Als dat zo is gegaan, dan vind ik dat K. zich in eerste instantie nog heeft ingehouden. Je zou zelfs kunnen zeggen dat hij proportioneel heeft gehandeld.
Wat de causaliteit betreft. Er moet sprake zijn van een dubbele causaliteit. De klap moet het letsel hebben veroorzaakt en het letsel de dood. Dat is hier nog maar de vraag. Sterker nog: volgens de medici is het primaire letsel NIET de oorzaak geweest van de dood.
Maar het is idd afwachten hoe de rechtbank hier over denkt. En in het verlengde daarvan hoe het Hof hier eventueel over denkt. Ook dat kan verschillen.
Om het nog ingewikkelder te maken: eventueel medisch falen staat de causaliteit weer niet in de weg (zie ook aorta-arrest)
Ik moest even Googelen op ‘causaliteit’. Snappum!
Echter, als de medici vinden dat het primaire letsel niet de oorzaak is geweest van de dood van Venema, dan vervalt dus ook de parallel met de zaak Niels Kooistra. Volgens mij. Toch?
@ Dee: ben je jurist, als ik vragen mag?
@erwin: niet helemaal, omdat de juridische causaliteit weer ander is dan de medische….
Ik ben van plan nog een achtergrondverhaal te schrijven over deze zaak waarin een en ander duidelijk(er) naar voren komt. Mijn juridische kennis is te beperkt om alles te kunnen overzien, vandaar dat ik voor dit artikel eerst even wat verdere navraag ga doen.
Gottegot, de jurdische causaliteit is weer anders dan de medische… Natuurlijk niet, dat had ik zelf kunnen bedenken (NOT!) Het zit me niet mee om het nog te begrijpen, ik zie uit naar jouw achtergrondverhaal Chris 😉
@erwin: ik ben er mee bezig. Tzt op dit weblog.
Alles op z’n tijd Chris, ik lees het vanzelf wel wanneer je het gepost hebt, haast je niet!;-)
@Erwin: je mag het vragen, het antwoord is nee, hoewel, een klein blokje kaas heb ik er wel van gegeten.
Naar mijn bescheiden mening is hier geen sprake van dubbele causaliteit. Voor zover ik kan zien is de eerste klap mogelijk een daalder waard, maar is die onvoldoende van gewicht om het dodelijke gevolg mee te kunnen betalen. Even afhankelijk van wat het publiek in de bewuste nacht heeft gedaan om de ambulancebroeders te hinderen, denk ik dat het ook nog eens een keer moeilijk is om van een te verwijten medisch falen te kunnen spreken. Maar dat is in deze strafzaak niet aan de orde. Dat komt mogelijk pas als de rechtbank oordeelt dat er geen sprake is van mishandeling met de dood als gevolg en als de nabestaanden de medici c.s. gaan aanklagen.
@ Dee: dank voor je antwoord, ik knabbel zelf ook graag af en toe aan de ‘kaas’.
@ Dee en Chris: zou het mogelijk kunnen zijn dat de rechter het mogelijk medisch falen en het tegenwerkende publiek zal zien als, in mijn bewoordingen, overmacht?
@Erwin: Ik denk niet dat er sprake is van overmacht in de betekenis die het wetboek van strafrecht daaraan geeft.
Als er sprake is van overmacht volgt ontslag van rechtsvervolging. De dader moet dan het feit hebben gepleegd onder zulke benauwde omstandigheden dat van hem in redelijkheid niet gevergd kon worden dat hij het feit niet pleegde. Een beroep op overmacht wordt slechts zelden gehonoreerd, omdat het verzamelbegrip overmacht wordt omschreven als “de op de persoon van de dader van buiten komende drang die hetzij van fysieke aard, hetzij van psychische aard is en die wordt uitgeoefend door toedoen van mensen of natuurkrachten.” Een verdere typering van overmacht is: “elke kracht, elke drang, elke dwang, waaraan men geen weerstand kan bieden.” In dit geval zal dus naar mijn mening een beroep op overmacht niet kunnen slagen. Hooguit noodweer(exces).
Overmacht kan bestaan in “gewone overmacht” en “psychische overmacht”.
In het geval van K. zal dus het (mogelijk) medisch falen en tegenwerkende publiek niet kunnen leiden tot overmacht, omdat dit omstandigheden zijn die zich na de klap hebben voorgedaan. Als de rechter vindt dat V. is overleden ten gevolge van medisch falen, kan het niet anders zijn dan dat K. wordt vrijgesproken van mishandeling met de dood als gevolg.
De officier van justitie heeft er niet voor gekozen (vzv ik weet) om ook gewone zware mishandeling ten laste te leggen en ik vraag me af of bij vrijspraak van het gevolg (de dood) nog voldoende overblijft voor een bewezenverklaring van mishandeling met zwaar lichamelijk letsel.
We’ll wait and see.
@dee: wat het laatste betreft. Justitie heeft de mishandeling zonder het gevolg zelf niet ten laste gelegd. Ook niet de zware mishandeling.
Wat de schuld aan de dood van Venema betreft: het is heel goed mogelijk om juridisch gezien tot een schuld te komen en medisch niet.
@ Erwin, fouten van derden disculperen niet, dus dat bijv. de ambulancebroeders fouten hebben gemaakt, maakt niet dat de verdachte van zijn schuld wordt ‘verlicht’.
Over causaliteit zijn veel arresten geweest, en gebleken is dat de HR van mening is dat tenzij er een te lange rij van schakels is, of de gevolgen zó buiten proportie zijn ten aanzien van de gedraging/oorspronkelijk letsel (schrammetje op been -> dood), de causale niet keten wordt verbroken.
Dat lijkt me hier niet het geval. Je weet dat wanneer je iemand heel hard tegen het gezicht slaat, je ernstig letsel kan veroorzaken.
@eva: ernstig letsel is inderdaad een risico. Maar de dood ook?
Wanneer ernstig letsel wordt opgelopen is de kans op de dood altijd groter, door fouten van derden, medische aandoeningen, etc. etc. Dat bedoelde ik. Dan liggen oorspronkelijk letsel en uiteindelijk gevolg dichter bij elkaar, en wordt de causale keten minder snel doorbroken.. (In de ogen van de HR)
@eva: tsja, dan gaat het een beetje richting kansberekening. Volgens mij moet je helemaal in het begin tot de conclusie komen dat een bepaalde gedraging (los van het letsel) een redelijk risico in zich heeft om tot een bepaald gevolg (de dood) te komen. Ik denk niet dat een enkele kale kaakslag voldoende is om die conclusie te trekken. Wellicht als je kunt aantonen dat de verdachte een ervaren bokser iets of iets in die geest, dan zou het wellicht anders zijn.
Ik denk zelf, los van de hele tragiek, dat het een te zware beslissing is om deze jongen de dood van Venema in de schoenen te schuiven. Daarvoor is er ook van de kant van Venema te veel voorgevallen en daarvoor was het primaire letsel, maar ook het feitelijke gedrag van de verdachte niet erg genoeg.
Maar ik ben geen rechter.