De verkiezingen zijn achter de rug en de analyses vliegen je om de oren. De een ageert tegen de ‘ongeïnformeerde boosmens´ die het waagt om op ‘een racist’ te stemmen. De ander geeft de ‘linkse elite’ de schuld. Feit is dat een deel van ons land blij is met de opkomst van de PVV en een ander deel gruwelt bij de gedachte alleen al. Laat ik ook eens een poging wagen om wat gedachten te verzamelen over de tweedeling in ons land.
Ik ben beslist geen expert in dit soort dingen, maar ik heb wel zo mijn ideeën over scheidslijnen die door de samenleving lopen. Beschouw dit verhaal maar als een verzameling gedachten, zonder de pretentie te hebben een volledig beeld te schetsen.
Ik pretendeer ook niet oplossingen te hebben, want complexe problemen laten zich zelden vatten in een enkelvoudige oplossing. Dat is wat mij betreft ook de reden dat ongeremd populisme niet werkt. Omdat je van alles kunt beloven, maar de werkelijkheid altijd complexer en weerbarstiger is.
Scheidslijnen
Scheidslijnen in de samenleving rusten op verschillende oorzaken. Arm versus rijk bijvoorbeeld. Succesvol versus buiten de boot gevallen. Maar ik wil het over een iets andere scheidslijn hebben, waar deze factoren overigens allemaal weer samenkomen.
Progressief versus conservatief.
Het valt niet te ontkennen dat het conservatieve gedachtegoed aan een sterke comeback bezig is. De roep om een Nexit, de gulden en grensbewaking wordt groter. Er wordt gelukzalig gesproken over oude tijden, waarin migratie nog niet als een probleem werd ervaren. De tijd waarin je nog een touwtje uit de deur kon laten hangen, zeg maar.
Zelfs verworven vrouwenrechten staan zwaarder onder druk, de tradwife (een gehoorzame vrouw die kinderen baart, thuisblijft en het huishouden doet) duikt ineens op en ageren tegen abortus is ook al bezig aan een comeback.
Weerzin
De weerzin tegen gelijke rechten lijkt sowieso toe te nemen. De LHBTIQ- community ligt steeds zwaarder onder vuur en mensen die de regenboogvlag zien als een symbool van haat worden in bepaalde kringen op handen gedragen, tot aan het presentatorschap van een omroep aan toe.
Kijk ook eens naar de populariteit (vooral onder jongeren, een groep waar de PVV ook populair is) van een man als Andrew Tate, verdacht van vrouwenhandel en verkrachting, maar razend populair omdat hij zich afzet tegen woke en fel pleitbezorger is van een klassiek rolpatroon tussen man en vrouw. De vrouw behoort de man toe.
Dom
Het is te gemakkelijk om conservatieve opleving weg te zetten als ongeïnformeerd of dom.
Ik besef dat ik om dit duidelijk te maken enigszins een karikatuur moet maken van de verschillende groepen, maar dat moet dan maar even. Ik heb niet de pretentie om alle nuances te kunnen vatten, binnen groepen leeft natuurlijk ook een enorme diversiteit aan gedachten en ideeën. Progressieve en conservatieve gedachten lopen uiteraard dwars door de groepen heen.
Het gaat mij om kenmerken die volgens mij meer bij de ene groep zitten dan bij de andere.
Ik heb op verschillende plekken gewoond en gewerkt (van Groningen en Arnhem tot Amsterdam, Den Haag en het diepe zuiden van het land). Ik weet wel iets van het leven van mensen die al vroeg kozen om een specifiek beroep te leren (van vrachtwagenchauffeur tot loodgieter) en van mensen die na een veel algemenere universitaire studie terechtkwamen in het ‘hogere management’.
Netwerk
In de laatste groep gaat het best vaak om mensen die al vroeg door hun omgeving werden gepusht om het ‘beste uit jezelf te halen’. Mensen die gingen studeren in een grote stad en hun netwerk vaak opbouwden via een studentenvereniging. Mensen ook die zelden om een baan verlegen zaten, enerzijds omdat ze goed zijn in hun vakgebied, anderzijds omdat er altijd wel een oude bekende is die ergens een ingang weet.
In deze groep zijn mensen volgens mij vaker progressief. Ze menen dat er dringend wat aan klimaatverandering moet worden gedaan (maar schromen niet om drie keer per jaar het vliegtuig te pakken) en spreken hun afschuw uit over hoe dieren worden uitgebuit in de intensieve veeteelt (terwijl ze wekelijks vlees eten in restaurants).
Ze maken zich geen zorgen om zaken als globalisering, omdat ze daar vaak zelf hun inkomen uit halen.
Progressief
Een deel van de mensen in deze groep is progressief omdat ze progressief kunnen zijn. Ze hebben het goed gedaan in hun leven, weten dat ze meer dan genoeg geld verdienen om zich niet druk te maken over waar de overheid miljarden in pompt en ze weten dat als het niet zo lekker loopt, er een uitgebreid netwerk is om ze op te vangen.
Zonnepanelen, elektrische auto’s en warmtepompen zijn welkom, omdat ze die dingen kunnen betalen er uiteindelijk alleen maar van profiteren. Migratie is broodnodig, want de rijkelijk bij Bol en Amazon bestelde pakketjes moeten toch uitgezocht en ingepakt worden.
Asielzoekers moet je opvangen, hoewel het natuurlijk vervelend is dat bepaalde opvangcentra zoveel overlast geven. Centra die opvallend genoeg bijna altijd ver van de Randstad liggen. Voor sommige mensen is Ter Apel en Budel slechts een stip op een kaart.
Bubbel
Er zijn mensen die stellen dat deze specifieke groep in een bubbel leeft en soms is dat ook zo. Ze omringen zich met gelijkgestemden en zien de grote stad als de norm der dingen.
Het zijn ook mensen die al vroeg in aanraking kwamen met diversiteit en op de werkplek waar ze zitten (vaak internationaal) het vanzelfsprekend vinden om met allerlei culturen om te gaan. Voor die mensen is diversiteit een zegen, het verrijkt hun leven. Dit zijn de fast movers die snel van baan wisselen en genieten van verandering in het leven.
Het zijn de mensen die in de intercity van het leven met razende vaart voorbijvliegen.
Conservatief
Daarnaast heb je de mensen die conservatiever zijn aangelegd. Ik chargeer, maar dit zijn veelal de mensen die al vroeg kozen voor een beroepsopleiding. Die al snel aan het werk gingen, een huis huurden of kochten en aan een gezin begonnen. Mensen die niet automatisch de noodzaak voelen om mee te gaan met ingrijpende veranderingen en globalisering.
Want waarom moet het ineens allemaal anders? Waarom moet Nederland ‘al die vluchtelingen’ opvangen? Waarom moeten we alle autonomie aan Brussel overlaten? Miljarden spenderen aan een oorlog elders en aan klimaatbeleid? Terwijl hardwerkende Nederlanders het steeds moeilijker hebben?
Dit zijn deels de mensen die prima gelukkig zijn met het werk dat ze al jaren doen en niet zo nodig hogerop hoeven te komen om hun eigen ego te kietelen of status te updaten. Die de aanschaf van een dure elektrische auto of warmtepomp nou niet meteen hoog op hun verlanglijstje hebben staan en zich zorgen maken over woningen die er niet meer zijn voor hun kinderen. Woningen die deels worden toegewezen aan statushouders.
Bedreiging
En voor een deel zijn dit mensen die migratie wel degelijk als een bedreiging ervaren. Omdat zij soms wel concurreren om dezelfde banen en dezelfde huizen. Omdat zij niet een jubeltonnetje hebben liggen voor hun kinderen om zichzelf een voordeel te verschaffen op de woningmarkt en ook niet in staat zijn om exorbitante huurprijzen neer te kunnen leggen voor een bescheiden appartement in een goede buurt.
Omdat zij aan het einde van hun geld vaak nog een stuk maand over hebben.
Wie zelf geldzorgen heeft, kijkt doorgaans anders aan tegen waar het belastinggeld door de overheid aan wordt uitgegeven.
We zouden ons in dit land misschien wat beter kunnen realiseren dat er vaak geen gelijk speelveld is in de maatschappij. Dat waar je wieg staat en hoe je wordt opgevoed en ondersteunt een grote impact heeft op waar je later terechtkomt en hoe je over zaken denkt, maar vooral: kúnt denken.
Dat ‘succes’ soms wel degelijk een keuze is, maar niet zelden ook een kwestie van geluk en het kennen van de juiste mensen.
Faciliteren
Als je een samenleving wenst waarin iedereen mee kan komen en de onvrede beperkt blijft, dan is het niet alleen je taak om de mensen die het goed hebben te faciliteren (looking at you, VVD), maar zul je ook nadrukkelijk tegemoet moeten komen aan de mensen die – ondanks een prima baan – buiten de boot dreigen te vallen.
Verdeling van welvaart lijkt inmiddels een vieslinks woord, maar wie de koek niet verdeelt, zaait onvermijdelijk ruzie in de tent.
Bereidheid
Als de verdeeldheid in een samenleving toeneemt, vermindert ook onherroepelijk de bereidheid van mensen om mee te doen. Steeds meer mensen zetten dan de hakken in het zand. Willen niet meewerken aan veranderingen die pas veel later rendement op gaan leveren of die zij in hun eigen leven niet zien als een noodzakelijke verbetering of simpelweg zich niet kunnen veroorloven.
Dan lopen ze net zo makkelijk naar een man die ze gouden bergen voorspiegelt en meer centen in de portemonnee. Ook al weten velen wel dat teleurstelling onvermijdelijk het volgende station op de lijn zal zijn.
Zelf heb ik geen idee hoe je deze groepen weer bij elkaar brengt.
Maar heel misschien dat de progressieve groep eens wat vaker denkt aan hen die – om wat voor reden dan ook – niet in de sneltrein naar ‘succes’ zitten. Die niet het privilege hebben om zich geen zorgen te maken over grote veranderingen. Omdat die veranderingen hen namelijk wel onevenredig hard kunnen raken.
Al was het maar omdat die sneltrein onvermijdelijk op een bepaald moment stil komt te staan omdat de conservatieve stoptrein er uit op zich begrijpelijke onvrede pontificaal voor gaat staan.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.