Terwijl Nederland zich drukt maakte over seksspeeltjes bij de HEMA, kwam informateur Ronald Plasterk met het rapport over de geklapte formatie van PVV, BBB, NSC en VVD. De focus in de reacties lag meteen op de slagingskans van een nieuwe kabinet, terwijl de inhoud van het rapport eigenlijk zou moeten dienen als een onwerkelijke en zorgwekkende waarschuwing. We zakken namelijk door de ondergrens.
We wisten het al een beetje omdat de Tweede Kamer de informateur onder meer de opdracht had gegeven om op overeenstemming te peilen over de democratische rechtsstaat, maar nu het zwart op wit staat kun je toch niet anders dan concluderen dat we met zijn allen langzaam aan het doordraaien zijn.
Hoe zijn we in hemelsnaam op het punt gekomen dat politieke partijen moeten onderhandelen over de beginselen van de democratische rechtsstaat zelf?
Grenzen
Maar het staat er toch echt. In maar liefs zeven concrete punten hebben de vier partijen vastgelegd dat alle plannen en activiteiten van een eventueel te vormen kabinet ‘zullen bewegen binnen de grenzen van de democratische rechtsstaat’ en dat de partijen ‘zich zullen houden aan de Grondwet, wetten, verdragen, Europees en internationaal recht en rechtsbeginselen’.
Pardon?
Hoe zijn we in Nederland zo ver afgegleden dat serieuze politieke partijen na democratisch verlopen verkiezingen op schrift vast moeten stellen dat de democratische rechtsstaat en rechtsbeginselen gerespecteerd dienen te worden?
Dat plannen in de toekomst zullen voldoen aan wat feitelijk de kern van een democratische samenleving is? De belangrijkste norm in de politiek?
Dat is niet eens een open deur, dat is een gapend gat zonder drempel en kozijn.
Kurk
Het bewaken en beschermen van de grenzen van de democratische rechtsstaat is voor iedere politicus wat de Bijbel is voor een streng gereformeerde ouderling. Het is de kurk waar alles op drijft, de absolute kern van het werk van een politicus. Alles wat buiten de democratische rechtsstaat beweegt zou onbespreekbaar moeten zijn voor een integer bestuur.
Het zou niet eens in je op moeten komen om daar buiten te opereren.
Ik weet niet of u zo op het netvlies hebt staan wat de uitgangspunten zijn van een democratische rechtsstaat, maar het draait dan dus om zaken als rechtszekerheid, voorkomen van machtsmisbruik, de scheiding der machten, een onafhankelijke rechterlijke macht en grondrechten van burgers.
Wie buiten de rechtsstaat gaat staan, staat buiten wetten en regels die de burger beschermen.
Ajax
Het nietszeggende rapportje van Plasterk (‘vastgesteld kan worden dat er geen wijzigingen zijn opgetreden in de uitslag van de verkiezingen’) kun je wat mij betreft vergelijken met een ronkend persbericht van Ajax waarin de club plechtig zal beloven voortaan de bal voornamelijk met de voet te zullen beroeren en zich te zullen houden aan de buitenspelregel en de belijning op het veld. In maar liefst zeven concrete punten.
‘De club Ajax zal zich tot het uiterste inspannen om gedurende de reguliere speeltijd zich te bewegen binnen de grenzen van het voetbalveld. Als team accepteren wij bij verlies de ons toegekende nul punten, bij winst zullen wij drie punten bijschrijven op de ranglijst. Bij een gelijke stand beschermen en bewaken wij ons recht op een enkel punt. Wij zullen ons tot het uiterste inspannen om hoekschoppen bij de cornervlag te zullen nemen en de bal op de penaltystip te leggen bij een ons toegekende penalty’.
Bruidje
De open deuren in het formatierapport laten zien hoe ver we al zijn afgegleden. Alsof je je lieftallige bruidje tijdens de ceremonie smachtend in de lonkende ogen kijkt en haar plechtig de garantie geeft dat je haar niet om de week volledig in elkaar zal meppen met een honkbalknuppel voorzien van roestige spijkers.
Was er dan niemand bij die formatiegesprekken die de tegenwoordigheid van geest had om op te merken dat iedereen heel misschien wel volslagen gek was geworden zo langzamerhand? Desnoods een medewerker van een cateringbedrijf die de dag ervoor drie minuten had zitten Googlen op de principes van een democratische rechtsstaat.
‘Jongens, nou ff normaal doen met zijn allen. Jullie gaan dit echt niet zo op papier zetten. Een patatbakker legt ook niet plechtig vast dat ie iedere dag patat gaat bakken. Zeg tegen de Kamer dat het vanzelfsprekend is. Klaar. Een enkele regel. Zouden jullie het heel misschien nu verder over de inhoud kunnen hebben? Jullie hebben de mensen nogal wat beloftes gedaan. Over bestaanszekerheid, volkshuisvesting en migratiestromen, zet misschien even op papier hoe jullie die zaken onderling denken aan te gaan pakken?’
Baanbrekend
Maar zoals wel vaker stopt het daar niet. In hun onmetelijke wijsheid hebben de formerende partijen na een lange reeks van ontmoetingen in twee maanden tijd nog een werkelijk baanbrekende gedachte op papier gezet.
Ze kwamen tot een revolutionaire benadering van hoe een beschaafde samenleving zou moeten werken. De geschiedenisboeken zullen er op zeker diverse juichende hoofdstukken aan wijden. Aan die gedurfde insteek, waarbij Nederland ongetwijfeld tot in alle uithoeken van de wereld en tot in lengten van dagen tot absoluut gidsland van de democratie zal worden neergezet.
Ze spraken namelijk af dat ze zich instituties als wetenschap, rechtspraak en media zullen ‘beschermen en versterken’.
Godskolere zeg.
Trend
Een daverende verrassing. Buitengewoon gedurfde en wonderlijk tegendraadse uitspraken. Geheel tegen de heersende trend in van traditionele politieke partijen, mensenrechtenorganisaties en een shitload aan verdragen en regels in Nederland die allemaal staan te popelen om wetenschappers gevangen te zetten, de rechtspraak af te willen schaffen en de media de mond te willen snoeren.
Je zou bijna denken dat deze formatie plaats heeft gevonden in een duister, instabiel Zuid-Amerikaans land dat net een zesde burgeroorlog achter de rug heeft en probeert tussen de rokende puinhopen van kapotgeschoten steden weer wat op te krabbelen door iets van beschaving terug te brengen.
PVV
Natuurlijk, ik hoor het u zeggen. Het wereldkampioenschap open deuren speelt dit jaar in ons kleine polderlandje omdat de PVV de grootste is geworden. De partijen die willen regeren of gedogen, maken zich zorgen om de ongrondwettelijke standpunten die de onbetwiste leider Geert Wilders de afgelopen twintig jaar in steeds wildere en extremere varianten de wereld in slingerde.
Van het afpakken van universele rechten voor specifieke groepen en de afschaffing van de publieke omroep tot het in detentie plaatsen van mensen die nergens van worden verdacht. En van het schofferen van rechters en wetenschappers tot het betitelen van journalisten als ’tuig van de richel’.
Wilders
In dat licht bezien is het overigens wel aardig om op te merken dat Wilders op 10 januari zijn handtekening zette onder het standpunt om de media te beschermen en op 2 februari doodleuk twitterde dat de gehele NPO opgeheven zou moeten worden. Dan weet u weer even wat het woord van Wilders precies waard is.
Waarbij we overigens in een breder kader ook niet de rol van de VVD moeten vergeten, die al langer de retoriek van Wilders in iets beschaafdere taal bezigt en niet te beroerd is om hier en daar een loopje te nemen met de rechtsstatelijkheid (looking at you, Dilan).
Gewenning
We weten het allemaal. En toch sluipt er langzaam maar zeker een vorm van gewenning in. We normaliseren wat niet normaal is. We lezen een rapportje waarin zo veel dooddoeners staan dat we ons er niet eens meer druk over kunnen maken.
En toch. Het formatierapport van Plasterk mag je gerust beschouwen als een waarschuwing dat de democratische rechtsstaat niet bij iedereen in veilige handen is. Je vreest waar je zo hard voor moet waarschuwen.
Ik ben het inmiddels volledig eens met Geert Wilders als hij zegt dat Nederland stuk is.
Want als formerende partijen expliciet moeten benoemen wat voor werkelijk niemand die de democratische rechtsstaat lief heeft ooit een twistpunt zou moeten zijn, dan is er inderdaad iets grondig stuk.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.