Vandaag herdenken wij de mensen die hun leven gaven tijdens de Tweede Wereldoorlog en andere gewapende conflicten nadien. Maar daar zou het niet moeten stoppen. Er is een reden waarom de nazi’s het voor elkaar kregen om bijna een gehele bevolkingsgroep uit te roeien. En die reden is actueler dan ooit.
Het is al ontzettend vaak gezegd, maar daarom niet minder waar. De Holocaust begon niet met de systematische uitroeiing van Joden in concentratiekampen.
Het begon met taalgebruik.
Analyse
Onderzoekers Alexander Landry en zijn team van Stanford University lieten ooit een taalanalyse los op de nazi-retoriek. Ze gebruikten daarvoor posters, pamfletten, kranten en toespraken uit die tijd.
De onderzoekers kwamen er achter dat de propaganda van de nazi’s een tweetrapsraket was. In de propaganda werd namelijk eerst consequent benadrukt dat Joden mensen waren die niet het vermogen hadden om emoties te ervaren en voelen. Pas later werd er gewezen op de intrinsieke slechtheid van Joden. Hun kwaadaardige pogingen om macht uit te oefenen, bijvoorbeeld.
Bezorgdheid
Volgens de onderzoekers werd het latere massale geweld tegen de Joden op deze manier gerechtvaardigd. Door te benadrukken dat Joden geen emotie ervaren of moraal hebben, verdween de menselijke morele bezorgdheid bij anderen over deze groep. Door vervolgens de intrinsieke kwaadaardigheid van de groep te benadrukken werd het makkelijker gemaakt om Joden te doden.
Het waren immers kwaadaardige onmensen, die zelfs werden vergeleken met beesten.
‘Ik vraag u, Duitse broeder, u bent toch ook tegen ziektemakers en bacteriën, tegen de tuberculose die aan uw longen vreet? Wanneer u uzelf wilt beschermen, dan moet u hard zijn en het beste doen voor ons volk, de Jood is onze parasiet!’
Effectief
Deze manier van propaganda voeren was helaas buitengewoon effectief. Veel daders van de Holocaust geloofden werkelijk dat hun slachtoffers fundamenteel slecht waren. Dat geloof was zo diep ingebed dat het een rechtvaardiging vormde om mannen, vrouwen en kinderen uit te roeien. Het werd een noodzakelijke taak. Alsof je een mug dooddrukt tegen de muur om jezelf te beschermen.
De mensheid heeft de neiging buitengewoon slecht te leren van het verleden. In het conflict in Rwanda hebben we inmiddels kunnen zien hoe demonisering opnieuw leidde tot een genocide. En we gaan wat demoniseren (niet te verwarren met het leveren van kritiek) heden ten dagen gewoon door.
Genova
Onlangs werd bekend dat onder meer Geert Wilders (PVV) (maar ook Elon Musk) een X-account genaamd Radio Genova tot grote hoogte stuwt met vele retweets. In een jaar tijd werden de tweets drie miljard keer bekeken.
Het bewuste account doet letterlijk niets anders dan nieuwsberichten en video’s laten zien waarin vluchtelingen, asielzoekers, moslims en mensen van kleur in een negatief daglicht worden gezet. Zonder context, gewoon de constatering.
Niet zelden worden beelden waarop mensen geweld plegen onverkort neergezet als feitelijke constatering dat de groep in zijn geheel slecht is. Niet in staat tot empathie of gevoel. De teksten die de persoon achter het account er zelf bij zet zijn overduidelijk propaganda. ‘Ze haten ons’, of het cynische radicaalrechtse-hondenfluitje ‘cultuurverrijkers’.
Zwart
Mensen die Radio Genova verdedigen, stellen dat het account gewoon weergeeft wat er aan de hand is in de wereld. Maar dat is niet zo. Het account geeft geen context, legt niet uit wat de reden is van wat we op de beelden zien en focust puur op specifieke groepen om ze ongeremd zwart te maken.
Het is alsof je een account maakt onder de naam ‘White Violence’ en alleen maar (zonder enige context) beelden laat zien van blanken die geweld plegen. Puur om aan te tonen en zelfs letterlijk aan te geven dat blanken slecht zijn.
Onderscheid
Wat Radio Genova doet is in essentie niet heel veel anders dan wat de nazi’s in de jaren ’30 deden. Het is voortdurend de focus leggen op hoe ‘slecht’ de ander is. Hoe gewetenloos en kwaadaardig. Zonder onderscheid te maken. Zonder context te geven.
Het account staat bepaald niet alleen. Omroep Ongehoord Nederland liet al eens beelden zien van donkere mensen die geweld pleegden tegen witte mensen. Ook toen zonder context. Toenmalig presentatrice Raisa Blommestijn kirde schaamteloos over ‘negers’ en ‘zwart racisme’. Pas later bleek dat het geweld helemaal niets te maken had met kleur.
Moraliteit
En we zijn inmiddels al heel ver. Laatst zag ik zelfs dat een bepaalde groep werd weggezet als verkrachters die niet de emotionele capaciteit of de moraliteit zouden hebben om in te voelen hoe slecht seksueel misbruik is.
Denk vooral terug aan het onderzoek van de Stanford University. Het neerzetten van groepen die geen emotie ervaren. Zo begon het.
Ik ga hier niet beweren dat de manier waarop de Joden naar de gaskamer werden geleid, precies overeenkomt met hoe er tegenwoordig door akelig veel mensen tegen asielzoekers, vluchtelingen, mensen van kleur en moslims wordt aangekeken. De Holocaust is en blijft een hele andere categorie en hoewel extreemrechts inmiddels onomwonden pleit voor massadeportaties, doen ze dat niet voor concentratiekampen en vernietiging.
Maar ik stel wel vast dat een vergelijkbare vorm van ontmenselijking (de eerste stap dus) behoorlijk mainstream is geworden.
Propaganda
Lees bijvoorbeeld eens hoe de propaganda van de Duitsers in een online geschiedenismagazine werd omschreven:
´Propaganda moest zich daarom volgens de NSDAP richten op emotie. Het betoog werd dusdanig opgebouwd dat mensen verleid werden mee te gaan met de emoties die gepresenteerd werden. De eigen groep werd gepresenteerd als een vredig gezin waar warme en veilige gevoelens bij horen. Met daar tegenover het donkere en bedreigende beeld van de Ander die er enkel op uit is de wereld te vernietigen…….alleen als mensen zich verzetten tegen de Ander is de toekomst van de eigen groep veilig’
En:
‘Een andere beproefde methode om de geloofwaardigheid van de boodschap te vergroten was het toevoegen van ‘wetenschappelijke’ cijfers. Hierbij kon het bijvoorbeeld gaan over de verschillen in criminaliteitscijfers of geesteszieken binnen de Arische en Joodse gemeenschap’
Ontken maar eens dat deze retoriek en stijl inmiddels weer in overvloed rondgepompt wordt.
Misschien dat we daar vanavond ook eens over na kunnen denken.
Omdat we geen invloed meer kunnen uitoefenen op ons verleden, maar wel op onze toekomst.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.