Er zijn mensen die vinden dat we in Nederland minimumstraffen moeten hebben. Omdat bijvoorbeeld het misdrijf doodslag nu eenmaal altijd doodslag is en dus ook altijd met een minimale ‘hoge’ straf afgedaan moet worden.
Wellicht denken deze mensen wel dat hetzelfde misdrijf door een ander gepleegd precies zo erg is.
En ik moet toegeven. Dat klinkt allemaal best mooi en stoer. Duidelijk zelfs. Gelijke monniken, gelijke kappen.
Het is alleen niet waar.
De ene moord is de andere niet. Sterker nog: zelfs hetzelfde misdrijf door dezelfde dader gepleegd kan in de praktijk wezenlijk anders zijn als je er met een open blik naar kijkt.
Ontmoet Bob.
Bob staat voor de rechter voor artikel 6 van de Wegenverkeerswet. Schuld aan een ernstig ongeluk. Voor de mensen die denken dat de Wegenverkeerswet niet echt meetelt. Artikel 6 is op papier een misdrijf. Net zoals moord op papier een misdrijf is.
Bob heeft met zijn auto een snorfietser aangereden en die heeft daardoor hoofdletsel opgelopen. Zijn strafzaak kun je op veel verschillende manieren bekijken. Hier zijn er twee:
12 september 2009
Bob is een man die het niet zo nauw neemt met de verkeersregels. Hij werd al eens betrapt toen hij 107 reed waar hij maar 70 mocht. Justitie wil dan nog wel eens zeggen dat iemand in dat geval vaker de fout in is gegaan. Iets met een kleine pakkans en hardnekkig gedrag. Bovendien wil Bob nog wel eens een shagje rollen in zijn auto. Op 12 september gaat het mis. In de verte doemt een verkeerslicht op. Bob ziet de rode kleur over het hoofd omdat hij weer eens met van alles bezig is, behalve autorijden. Hij knalt blind een kruising over.
Boem.
12 september 2009
Bob is een man die de dood van zijn vader nog niet heeft verwerkt. Hij mist hem nog elke dag. Als een soort van oplossing heeft hij in zijn auto altijd het muziekcd’tje liggen van de begrafenis. Bob heeft nog nooit een ongeluk veroorzaakt. Op papier reed hij slechts eenmaal flink te hard. Soms draait hij in zijn auto even een shagje als hij zijn normale pakje sigaretten onverwacht even niet bij zich heeft. Hij is doodmoe die dag. In de verte doemt een groen verkeerslicht op. Om de verbroken verbondenheid met zijn vader toch te voelen graait Bob even in gedachten naar het cd’tje van zijn vader. Zijn emotionele en vermoeide hoofd vergeet de tijd.
Boem.
Bob bekommert zich geschrokken en vol spijt direct om het slachtoffer. Hij belt 112 en blijft ook na het ongeluk contact met hem houden. Het slachtoffer is door het opgelopen hoofdletsel plotsklaps zichzelf niet meer en vreest voor zijn carrière. Hij heeft op het oog geen blijvend letsel, maar de klap heeft hem wel geraakt. Hij mist ineens de ideeën in zijn hoofd en dat is voor een creatieve geest vrij dodelijk.
Twee verhalen. Met dezelfde afloop. Op papier exact hetzelfde feit. Met een andere insteek. Het is maar net aan welke verklaring je de meeste waarde hecht.
Strafrecht is maatwerk. Zelfs binnen een en dezelfde gebeurtenis. Uiteindelijk is elke rechtszaak een optelsom van hele specifieke plusjes en minnetjes. Optellen en aftrekken om tot een passende straf te komen. Een dik minnetje bijvoorbeeld omdat Bob verantwoordelijk is voor het leed van een ander. En een bescheiden plusje omdat je mensen menselijkerwijs niet kunt verwijten emotioneel te zijn.
Bob krijgt waarschijnlijk een korte werkstraf. Zijn rijbewijs is hij voor een korte periode kwijt. Misschien niet eens.
Tussen nu en een overzienbare periode zal een collega-automobilist van Bob de rechtszaal binnenlopen. Voor op papier hetzelfde misdrijf. Maar met volstrekt andere omstandigheden. Wellicht met een hoop drank, te hard rijden, even de binnenbocht door driften, een dik strafblad voor verkeersdelicten. Misschien wel exit 11-jarig schoolkind. Geen enkel contact met nabestaanden. Het woord spijt krijgt hij niet over zijn lippen.
Kan zomaar een forse celstraf opleveren. En jaren geen rijbewijs.
Voor op papier hetzelfde misdrijf.
Met het invoeren van een minimumstraf vervalt de noodzakelijke speelruimte van een rechter voor een heel groot gedeelte. De opties gaan niet verder dan een zware straf of een nog veel zwaardere straf.
Het is het verschil tussen lomp kiezen voor een kaal feit op papier. Of met nuance rekening houden met de personen achter het papier.