Het raakt pas als het raakt

Een samenleving draait om meer dan het individu, het is de som van alle spelers waardoor een maatschappij waarde krijgt. Het besef dat anderen het minder hebben en hulp verdienen is de basis van solidariteit. De toegenomen individualisering en de nadruk op hard kapitalisme slaat echter op veel fronten steeds grotere gaten in die nobele gedachte. Omdat problemen pas raken als ze raken.

´Deze uitslag is een dikke middelvinger naar alle gedupeerden. Het is alsof de mensen niet verder kijken dan hun eigen voordeur. Zolang het bij henzelf goed gaat, maakt het ze niet uit. Stel je voor dat ik mensen aanrijd op een zebrapad en doorrijd omdat ik zie dat ze nog leven. Dat is wat er nu is gebeurd´, aan het woord is Kirsty Rongen, slachtoffer van de toeslagenaffaire.

Ze vertelt beeldend hoe ze de verkiezingswinst van de VVD heeft ervaren na de affaire die haar leven voorgoed veranderde.

Voor de goede orde: ik ben geen econoom of socioloog. Ik schrijf dit verhaal louter omdat zaken mij opvallen en ik mij grote zorgen maak over de gevolgen van de tweedeling in de maatschappij. Zie het als een algemene beschouwing vanaf de zijlijn.

Werkelijkheid

De harde werkelijkheid is dat de meeste mensen pas in actie komen als ze zelf worden geraakt in hun belangen. Een energiecrisis is vervelend, maar als je de gestegen kosten maandelijks prima kunt opbrengen, dan is het slechts een hobbeltje op de weg. De mensen die niet in staat zijn om honderden euro´s extra per maand over te maken, worden snel vergeten. Alleen voor de allerarmsten is er iets van compensatie.

Hetzelfde zien we nu gebeuren in de coronacrisis. Voor de meeste mensen die gezond zijn is corona op dit moment een niet al te groot gevaar. De overheid lijkt zelfs de handen afgetrokken te hebben van coronamaatregelen en doet een beroep op de zelfredzaamheid en de eigen verantwoordelijkheid. De verwachting is dat miljoenen mensen in de komende golven besmet zullen raken.

Daar hebben we het mantra van de zelfredzaamheid weer. Wat kan er in hemelsnaam misgaan?

Onlangs werd bekend dat bedrijven werknemers onder druk zetten om ook na een positieve test gewoon op kantoor te verschijnen. Sta je dan als minister met je beroep op zelfredzaamheid.

Kwetsbaar

Je zult maar kwetsbaar zijn en kampen met een slechte gezondheid en horen en lezen dat de overheid, verantwoordelijk voor de volksgezondheid, de gevolgen op je eigen bordje deponeert. Zoek het maar uit; de gezonde, fitte mensen moeten immers door. De economie moet blijven draaien, u ziet zelf maar hoe u aan de overkant komt.

Je zult als zorgmedewerker maar al maanden letterlijk aan de kant staan met longcovid, niet meer deel kunnen nemen aan de arbeidsmarkt en moeten lezen dat wetenschappers die onderzoek willen doen naar de lange termijngevolgen kampen met geldgebrek, omdat er simpelweg niet structureel wordt gekeken naar oplossingen.

Wellicht hoor je heel erg in de verte nog een echo van het klaterende applaus van burgers voor zorgmedewerkers.

Het maakt eigenlijk niet uit naar welk onderdeel van de samenleving je kijkt, op veel gebieden worden kwetsbare mensen aan hun lot overgelaten. Omdat de urgentie en de solidariteit bij de rest van de samenleving ontbreekt. Jongeren die in de jeugdhulpverlening tussen wal en schip vallen, bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg of een overspannen woningmarkt, waarbij alleen mensen met een dikke portemonnee comfortabel kunnen wonen.

Als je er zelf niet mee te maken hebt, blijven het verhalen van anderen. Lullig voor ze, maar we moeten door.

Klimaat

Qua klimaat is het hetzelfde verhaal helaas. Hoe hard de wetenschap ook waarschuwingen de wereld in weet te slingeren, als het ons niet direct raakt komen we maar moeizaam in actie. We zetten extreem hoge temperaturen weg als ‘weer’ en bagatelliseren natuurrampen ‘omdat ze er vroeger ook waren’. De harde werkelijkheid is dat ook rampen ons pas raken als we er zelf mee te maken krijgen.

Bij de overstromingen in het zuiden van ons land bijvoorbeeld.

Het is een beetje als roken. Rokers weten allemaal dat ze uiteindelijk problemen gaan krijgen met hun gezondheid, maar zolang ze er niets van merken, drukken ze dat feit gewoon weg. Als het gaat om gedrag gaat het niet om kennis, maar hoe en wanneer je de negatieve gevolgen ervaart.

Daar komt nog bij dat mensen met geld maatregelen kunnen nemen om het beleid ten aanzien van klimaatverandering in hun voordeel om te buigen. Zij kunnen zonnepanelen of een waterpomp aanschaffen of overstappen op elektrisch rijden. Hoe je dat met een uitkering moet doen, is geen vraag meer. Dat gaat gewoon niet.

Je kunt niet groener als je al in het rood staat.

Gasbevingen

Alles wat niet direct raakt, is geen echt probleem. Kijk bijvoorbeeld naar de gasbevingen in de provincie Groningen. Voor de mensen die leven in gebroken huizen een nachtmerrie, voor de rest van Nederland een bericht in een krant. We leven soms mee en menen dat de gaskraan echt dicht moet voor de Groningers, totdat er elders een oorlog wordt gestart en we zelf per maand meer moeten betalen of in de problemen komen met de levering van gas. Dan kan de gaskraan voor de meeste mensen prima weer open.

Het raakt pas als het raakt.

In een wereld waarin burgers pas in actie komen als ze zelf worden geraakt is een sterke overheid nodig die zorgt dat ook de minder bedeelden mee kunnen komen. Een vangnet voor iedereen is natuurlijk nooit te realiseren en een zekere mate van eigen verantwoordelijkheid zal er zeker moeten zijn, maar op dit moment worden de lasten wel erg ongelijk verdeeld. De rijken worden rijker en de armen worden armer. Dat was natuurlijk altijd al zo, maar nu worden ook de middeninkomens getroffen en die hebben geen recht op allerlei toeslagen.

Volgens berekeningen van budgetinstituut Nibud worstelt een op de drie huishoudens met de maandelijkse kosten. Het zijn niet alleen de vaste lasten (denk bijvoorbeeld aan de energierekening) die flink duurder zijn geworden, maar daar komen de duurdere boodschappen nog eens bij.

Al eerder kwam het Centraal Planbureau (CPB) met cijfers naar buiten. De conclusie was dat tot wel 1,2 miljoen huishoudens moeite gaan krijgen met het betalen van de vaste lasten als de kosten blijven stijgen.

Contrast

Het contrast tussen de mensen die in de problemen komen en de rest is groot. De terrassen en restaurants puilen uit van de drukte, op Schiphol vertrekken nog altijd erg veel mensen naar zonnige oorden. De tweedeling in de maatschappij neemt ontzettend rap toe.

Exemplarisch voor het gebrek aan urgentie waren de wereldvreemde woorden onlangs van minister Sigrid Kaag van Financiën.

‘We moeten beseffen dat we collectief een stukje armer zullen worden’

Alsof iedereen gelijk getroffen zal worden door de gestegen levenskosten. Allemaal een beetje minder, komt allemaal goed. De realiteit is anders. Sommige mensen zullen zo arm worden dat ze in de schulden terechtkomen of nog grotere schulden oplopen, anderen zullen in plaats van vier keer per maand uit eten, drie keer per maand gaan.

Een wereld van verschil.

Samenleving

Zolang veel mensen het nog goed hebben, zal er weinig schot in de zaak komen. De VVD zal de grootste (of groot) blijven en het beleid zal niet wezenlijk veranderen. Mensen die financieel in de verdrukking komen, hebben geen zware landbouwmachines om de politiek onder druk te zetten, geen geslepen lobby om het anders te doen. Ze hebben niet de kracht en macht van Schiphol of Tata-Steel om regels te negeren en te blijven doen wat ze altijd deden.

Ik zie het zelf allemaal niet veranderen en dus blijven we draaien in een samenleving waar het recht van de sterkste en de succesvolste zal blijven gelden.

Je kunt je afvragen of dat nog wel een samenleving is.

Waardeer dit artikel!!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Mijn gekozen donatie € -
Delen