Een onlangs verschenen kritisch SCP-rapport hekelt de coronajournalistiek in Nederland. Er zou te weinig aandacht zijn geweest voor tegenstanders van de coronamaatregelen en dagbladjournalisten lieten zich tijdens de pandemie te veel leiden door hun ‘eigen ethiek’. Sceptici van het beleid zouden niet neutraal aan het woord zijn gekomen.
Vooropgesteld: het is altijd goed als er inhoudelijke kritiek is op het werk van journalisten. Maar dat moet je dan wel goed onderbouwen. Het Sociaal Cultureel Planbureau stelt dat ongeveer 20% van de Nederlanders sceptisch was over het coronabeleid en dat die mensen niet genoeg aan bod kwamen in de kranten.
Je zou ook kunnen zeggen dat 80% dan dus wel goed aan bod kwam, maar goed.
Opvallend is overigens dat uit het onderzoek blijkt dat een derde van de mensen van mening is dat media niet kritisch genoeg waren op de coronamaatregelen, maar een iets grotere groep het daar juist mee oneens was.
Kritiek
Van de weeromstuit is er de nodige kritiek op het rapport zelf. De onderzoekers gebruikten bepaalde steekwoorden om artikelen te selecteren waarin coronasceptici wel aan bod kwamen. Wetenschapsjournalist Maarten Keulemans toonde op sociale media al aan dat hierdoor nogal wat kritische verhalen niet werden opgemerkt.
De selectie van de onderzoekers met gekke steekwoorden zoals ‘discriminatie’ en ‘fuckzens’ leverde iets meer dan 240 artikelen op over een periode van maar liefst drie jaar. Een belachelijk laag aantal als je bedenkt dat de vier grote kranten die in het onderzoek betrokken worden, dat in 24 uur tijd grofweg al produceren.
Mijn probleem met het rapport is dat de onderzoekers kennelijk menen of suggereren dat iedere mening dezelfde waarde heeft en dus ook gelijkmatig door journalisten in de publiciteit moeten worden gebracht. Zo werkt de journalistiek echter niet. Als iemand stelt dat coronavaccinaties door een elitaire groep van duivelse reptielmensen zijn bedacht om de wereldbevolking uit te moorden en de liegende mainstreammedia betaald worden om daarover te zwijgen, dan is dat voor een serieus nieuwsmedium niet iets om aandacht aan te schenken. En dat geldt ook voor de vele idiote beweringen dat corona maar een onschuldig griepje is.
Deskundigen
Ik heb meer dan twintig jaar gewerkt voor regionale en landelijke media en de werkwijze is vrijwel overal gelijk. Als iets in het nieuws is en je wil weten hoe het zit, ga je op zoek naar (ervarings)deskundigen die er iets over kunnen zeggen. Mensen die ervoor gestudeerd hebben, iedere dag bezig zijn met de materie en de autoriteit hebben om er iets zinnigs over te kunnen zeggen.
Juist tijdens een enorme wereldwijde gezondheidscrisis is het van essentieel belang dat de feiten kloppen en die feiten zijn nu eenmaal in betere handen bij serieuze wetenschappers met een goed trackrecord.
Wil dat zeggen dat die mensen de waarheid in pacht hebben? Nee. Maar ze werken wel met valide en onderbouwde argumenten. Het is aan de lezer om vervolgens op basis van die informatie een mening te vormen. De journalistiek is er niet om twee tegenstrijdige meningen van willekeurige mensen tegenover elkaar te zetten en de lezer het verder maar uit te laten zoeken.
Als je last hebt van je hart, ga je ook te rade bij een cardioloog en niet bij een dansleraar.
Fluïde
Daar komt nog eens bij dat de ‘kampen’ in het coronadebat helemaal niet zo strikt gescheiden waren. In het begin van de pandemie was de publieke opinie nu juist dat Nederland veel te weinig deed en veel te langzaam handelde. Er werd gewezen naar Azië, waar het dragen van mondkapjes heel normaal is. Waarom moesten wij zo nodig weer zo eigenwijs zijn? Erkende coronacritici als Thierry Baudet, nu fel tegenstander van lockdowns, diende notabene als eerste een motie in om over te gaan tot een lockdown in Nederland. Het kabinet zelf was eerst bijvoorbeeld helemaal geen voorstander van schoolsluitingen. RIVM-directeur Jaap van Dissel was kritisch over het gebruik van mondkapjes.
Van de journalistiek kan en moet je betrouwbaarheid verwachten, daar horen ook bronnen bij die betrouwbaar zijn. Journalisten hebben zelf geen expertise in bijvoorbeeld de virologie, we kunnen niet zelf gaan bedenken hoe het allemaal moet. De publicaties zijn dan ook niet het product van de eigen mening van de journalist, maar van mensen die op basis van onderzoek onderbouwde stellingen in kunnen nemen.
Onjuist
Volgens het SCP is kritiek op het coronabeleid niet per definitie erg, ‘zelfs als die is gebaseerd op onjuiste informatie’. Dat kun je vinden, maar het is niet aan de journalistiek om onjuiste informatie een plek te geven. Het is wel een taak om onjuiste informatie (mits redelijk) tegen te spreken en die gezonde houding lijkt het SCP nu juist te zien als een ‘aanvallende’ manier van berichtgeving. Best raar, als je aan de ene kant meent dat wetenschappers niet kritisch genoeg werden benaderd (wat een hele opgave is als je als journalist niet de specifieke kennis hebt) en aan de andere kant stelt dat tegenstanders nu juist weer te kritisch werden benaderd.
Alle ruimte
Dat gezegd hebbende hebben we ook met zijn allen kunnen zien dat criticasters van het coronabeleid wel degelijk ruimte kregen in de Nederlandse media. En zelfs nog wel meer dan dat. Willem Engel was zelfs met zes waterwerpers niet uit de publiciteit te krijgen. Een aantal van zijn rechtszaken werd door de overheid zelfs live online uitgezonden. Zijn standpunten, hoe bizar ook, vonden keer op keer een weg naar zijn volgelingen.
Coronacriticus Maurice de Hond schoof meerdere keren op landelijke televisie bij Op1 aan en ging daar onder meer over corona in debat met Ab Osterhaus en tijdens een andere aflevering met hoogleraar Infectiepreventie Andreas Voss. Hij publiceerde in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde en NRC-columniste Rosanne Hertzenberger stelde in een column dat er ‘meer mensen zoals Maurice de Hond nodig zijn’.
De Hond mocht in de dagbladen (waaronder het AD, de Volkskrant, de Telegraaf) meerdere keren zijn eigen visie ontvouwen en zo kan ik nog wel even doorgaan. Thierry Baudet en Geert Wilders deden steeds weer ongehinderd opnieuw hun zegje over de ‘dictatoriale coronamaatregelen’. De Volkskrant interviewde coronaseptici Ira Helsloot, Marli Huijer en Erwin Kompanje en het AD sprak uitgebreid met corona-activist Tinus Koops van Nederland in Opstand. De nieuwe omroep Ongehoord Nederland gaf uitgebreid zendtijd aan de meest waanzinnig coronacomplotters.
Kritisch
Dat media niet kritisch waren op de maatregelen is een hardnekkige mythe. Er verschenen wel degelijk kritische stukken over het nut van de avondklok, het effect van de mondkapjes, de lockdowns en de schoolsluitingen. Heikel punt is natuurlijk dat niemand met zekerheid kon zeggen of die maatregelen zouden werken en hoe effectief ze zouden zijn. Alles was nieuw en de tijd moest uitwijzen wat het effect zou zijn.
De journalistiek is er niet om nepnieuws wit te wassen en dat gevaar is er altijd. Uit onderzoek blijkt namelijk dat nepnieuws juist voet aan de grond krijgt als het in de gevestigde media staat.
Journalistiek is geen democratie. Het klopt dat een journalist gevoelig moet zijn voor wat er in de samenleving speelt en leeft, maar dat wil nog niet zeggen dat die gevoelens ook onverkort als waarheid moeten worden gepresenteerd. Aan één Wierd Duk hebben we meer dan genoeg.
Als bij veel mensen bijvoorbeeld het gevoel leeft dat er te mild wordt gestraft in Nederland of dat alle kindermisbruikers pedofiel zijn, dan wil dit nog niet zeggen dat het ook klopt. Goede journalistiek dient op zoek te gaan naar feiten, ongeacht hoe mensen er in de samenleving over denken.
Zoals al zo vaak gezegd: als iemand zegt dat het regent en een ander zegt dat het droog is, dan is het aan de journalistiek om feitelijk vast te stellen of het regent of niet. En als iemand beweert dat de Aarde plat is, dan laten we die onzin waar het hoort: niet in de krant
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.