Het is bijna een mantra geworden in Nederland. ‘Slachtoffers hebben geen rechten. We mogen ons niet eens verdedigen tegen criminelen’. Ronkende retoriek. Aardig om een gitzwart beeld neer te zetten. Maar niet waar.
Onlangs werd ik gevraagd om op de radio een discussie aan te jagen over nut en noodzaak van minimumstraffen. Luisteraars konden na mijn praatje inhaken. En dat deden ze. Kort en goed: daders moet je tegen de muur zetten. Stuur de honden er maar op af.
Een van de luisteraars kwam met een veelzeggend voorbeeld. ‘Daders krijgen bescherming in dit land en slachtoffers niet. Als ik een inbreker in mijn tuin zie, dan moet ik hem een kop koffie aanbieden en de huissleutel geven. Ik mag in dit land niets doen’.
Ik zou persoonlijk ziek worden van een rechtssysteem waarin dit mogelijk is. Misschien zou ik zelfs wel op een partij stemmen die met veel bombarie zegt hier een einde aan te willen maken.
Het is alleen niet zo.
Je mag in Nederland de wet aan je laars lappen. Straffeloos. Je mag een overvaller tegen de grond slaan. Mensen verwonden. Zelfs doden. Alles om jezelf te verdedigen. Nood breekt letterlijk wet. Eigenrichting mag. En we noemen het noodweer.
‘Niet strafbaar is hij, die een feit begaat, geboden door de noodzakelijke verdediging van eigen of eens anders lijf, eerbaarheid of goed, tegen ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding’
Nu kunt u natuurlijk zeggen. ‘Ja, de wet. Leuk voor op papier. Maar de realiteit is anders. Toch?’
Erik stak een aantal jaren geleden Hans met een mes in de buik. Zomaar op straat. ‘Schande’, zo sprak de samenleving. Zoveelste geval van zinloos geweld. Niet veel later bleek dat Erik toch niet zo’n grote boef was. Hans was namelijk niet alleen agressor, maar ook nog een geoefende kickbokser. Iemand die Erik zelfs op straat alle hoeken van de kamer liet zien. Wat Erik ook probeerde. Hij kon niet weg.
Volgens de rechter was Erik schuldig. Het mes ging immers in de buik. Daar kon hij niet omheen. Maar Erik kreeg geen straf. Omdat hij wat de rechters betreft niet anders kon. Hij werd aangevallen en met zijn blote vuisten zou hij het nooit redden tegen de boze vechtsporter. Hij moest iets doen. Noodweer.
Op 9 november schoot Jason B. rapper Rel dood. De stoere muzikant stormde met drie vrienden en -waarschijnlijk- twee vuurwapens de woning van B. binnen in Hoogezand. Jason pakte een vuurwapen en schoot. Vijf keer. Rapper Rel liet het leven.
Volgens de rechter was Jason schuldig. Doodslag. En toch mocht Jason na het uitspreken van het vonnis naar huis. Omdat hij in paniek was toen hij schoot. Hij koos weliswaar een te zwaar middel om zijn belagers weg te jagen, maar hij mocht dat doen vanwege zijn’ hevige gemoedsbeweging’. Omdat hij dacht dat hij zelf het leven zou laten. Noodweerexces.
Agressieve inbrekers of overvallers verjagen, zelfs als je dat met gepast geweld doet. Het mag. Wettelijk.
Maar het is natuurlijk veel te complex om uit te leggen als je er alle belang bij hebt om angst aan te jagen.