Lucia de Berk

 

De regiopolitie in Groningen zet in persberichten standaard het woord verdachte, maar rept vervolgens wel altijd over de oplossing van een misdrijf.

‘Met aanhouding jeugdbende 30 misdrijven opgelost’

Dat stoort mij enorm. 

 Nog één keer dan: de politie lost geen misdrijven op. De politie pakt een verdachte op. Het is aan de rechter om te oordelen.

Dat lijkt een kleine en strikt theoretische ergernis van een rechtbankverslaggever, maar deze dynamiek heeft veel grotere gevolgen. Wie denkt een dader te hebben gepakt, zal die dader ook als dader behandelen. Alles wat hij/zij zegt komt in dat kader te staan.

En het is niet alleen de politie.

Justitie kan er zelf ook wat van. Vandaag werd duidelijk dat het OM een bij een poging tot doodslag gebruikt mes na onderzoek door de technische recherche niet verder had onderzocht op sporen ‘omdat het niets zou zeggen over het daderschap’.

De advocaat in deze zaak, Mr Boone, sprong vandaag terecht uit zijn vel. Het OM moet helemaal niet op zoek naar een dader. Het OM moet duidelijk maken wat er precies aan de hand is geweest en wie waarvoor verantwoordelijk is.

Je kunt immers een mes ook verder onderzoeken om te kijken of de verdachte het uberhaupt wel gedaan kan hebben.

Waarheidsvinding. Daar gaat het om.

In de zaak tegen Lucia de Berk speelt een soortgelijke dynamiek. In een van de vonnissen komt een rechtbank tot het oordeel dat de omstandigheden zo verdacht waren en de aanwijzingen zo sterk, dat Lucia het wel gedaan moest hebben. Daar kwam bij dat de dood van het eerste kind (Amber) diende als opmaat voor de dood van de andere kinderen.

Oftewel: als Lucia Amber om het leven heeft gebracht, dan heeft ze de anderen ook gedood.

Ik geef toe. Ik zeg het hier wat kort door de bocht, maar volgens mij geeft dit al goed aan in welke valkuil je stapt als je denkt vanuit het daderperspectief. Als je gaat zoeken naar een specifieke dader, dan zul je altijd aanwijzingen vinden voor zijn daderschap. De bekende hond en de stok.

In mijn eigen rechtbankwerk zie ik dat met grote regelmaat terug. Dat wat een verdachte doet of heeft gedaan staat altijd in het teken van de verdenking. Logisch, maar even goed gevaarlijk.

In die dynamiek is geheugenverlies bij een slachtoffer altijd een logisch gevolg van het opgelopen trauma en geheugenverlies bij de verdachte een teken van zijn schuld. Een slachtoffer die liegt kan het zich wellicht niet goed meer herinneren en een verdachte die de waarheid niet spreekt, die zal het wel gedaan hebben.

De hier geschetste gang van zaken dreunt door in de hele strafketen.

Zo worden verdachten vaak door deskundigen weggezet als anti-sociaal. Niet zo gek, denk ik dan. Diezelfde deskundigen lezen eerst de heftige verwijten die Justitie de verdachte maakt. Er zijn advocaten die mede daarom pleiten voor een blind onderzoek. Laat de verdachte maar eens beoordelen zonder inzage in zijn dossier.

De dwaling in de zaak Lucia de Berk noopt velen er toe na te denken over ons systeem. Is de rechtspraak in Nederland wel in staat om dit soort excessen te voorkomen?

Hoewel ik denk dat het beter kan (wat overigens neerkomt op meer rechten voor verdachten/daders), denk ik ook dat de hierboven geschetste dynamiek niet makkelijk uit een systeem weg te halen is.

Denken in schuld zit stevig besloten in het werk van de politie en justitie. Geef een mens de opdracht boeven te pakken en je zult boeven krijgen.

Of ze het nu zijn of niet.

Delen

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *