Het vertrouwen van Nederlanders in de politiek is laag. Dat bleek onlangs uit een onderzoek van Ipsos. Zeven op de tien ondervraagden gaven aan weinig of heel weinig vertrouwen te hebben in de landelijke politiek. Hoewel dat wantrouwen vooral zit in het onvermogen om grote problemen op te lossen, zou het ook wel helpen om wat meer waardigheid terug te brengen in Den Haag.
Persoonlijke aanvallen, beledigingen en zelfs bedreigingen besmetten het debat en in de Tweede Kamer zitten populistische partijen die er een sport van maken om te ontregelen. Die regelmatig niet op de inhoud het verbale gevecht aangaan, maar bewust allerlei kwalificaties bedenken om de politieke tegenstander aan het wankelen te krijgen.
Van ‘enge ministersploeg’ en de belofte van ‘tribunalen’ en ‘opsporen en opsluiten’ tot suggesties over spionage van een minister. De meer gematigde partijen doen inmiddels helaas ook een duit in het zakje. Zo werd Wilders de ‘bedrijfspoedel van Poetin’ genoemd door D66-kamerlid Jan Paternotte. Een verwijzing overigens naar een typering (bedrijfspoedel) die Geert Wilders zelf ooit eens toebedeelde aan Job Cohen.
Al eerder maakte PVV-Kamerlid Gidi Markuszower het erg bont toen hij in een debat over het terughalen van een IS-vrouw stelde dat we ‘allemaal weten dat mevrouw Kaag heel graag terroristen om zich heen heeft’. PVV-leider Wilders deed twee weken eerder al een duit in het zakje door te stellen dat minister Kaag ‘sympathie heeft voor terroristen’.
Hakenkruis
Het lijkt wel van kwaad tot erger te gaan tegenwoordig tussen de volksvertegenwoordigers. Afgelopen weekend kwam Forum voor Democratie-kamerlid Pepijn van Houwelingen met een tweet waarbij een vlag met een hakenkruis naast ministers Kuipers en Van Gennip was gefotoshopt. Rob Jetten werd tijdens de Algemene Beschouwingen uitgemaakt voor ‘klimaatpsychopaat’.
Voor het eerst in 71 jaar werd vorige week een Kamerlid het woord ontnomen. FvD-leider Thierry Baudet werd het zwijgen opgelegd toen hij zei dat minister Sigrid Kaag haar opleiding had genoten aan een universiteit waar spionnen zouden worden geronseld. Alles om Kaag te kunnen linken aan een zogenaamde Deep State, een vermeende niet democratisch gekozen schaduwregering.
Regels
De politiek ziet zelf inmiddels ook wel in dat het zo niet langer kan en probeert nu het Reglement van Orde van de Tweede Kamer aan te passen. In die interne regels staat nu bijvoorbeeld dat leden geen beledigende uitdrukkingen mogen gebruiken, dat ze niet aan mogen sporen tot onwettige handelingen en dat Kamerleden zich moeten onthouden van gedrag ‘dat het gezag of de waardigheid van de Kamer in ernstige mate aantast’.
Mogelijk komt in het reglement straks met zoveel woorden te staan dat in Kamerdebatten ‘het bedreigen van een persoon’ ongeoorloofd is. De bedreiger kan dan door de voorzitter het woord worden ontnomen. De beoogde verandering werd zes maanden geleden al ingediend, maar is nu actueler dan ooit.
Ik weet niet hoe het met u zit, maar als je er over nadenkt dan is het toch van de gekke dat dit nodig is in het hart van de democratie. Regels om te voorkomen dat politici, gekozen om de burger te dienen, elkaar gaan bedreigen. Waar zijn we dan in godsnaam mee bezig?
Let wel: het gaat hier om gekozen volksvertegenwoordigers die zich op een manier uiten die voor iedere gewone burger gewoon strafbaar is. Burgers worden dagelijks in rechtszalen in Nederland veroordeeld wegens belediging of bedreiging. Op basis van wetten die door de politiek notabene zijn bedacht en onderschreven.
Waardigheid
Meer in zijn algemeenheid zou ik willen pleiten voor meer waardigheid in de Tweede Kamer. Terwijl de zorgen van de gewone burger door het dak gaan, zijn de heren en dames politici steeds vaker bezig met elkaar op vileine en rancuneuze wijze vliegen af te vangen. Met het ontregelen van het debat door niet op de inhoud de degens te kruisen, maar eigen stokpaardjes te berijden, louter met als inzet ophef te veroorzaken.
Dat vraagt om een voorzitter die kordaat op kan treden en de politici kan wijzen op het belang om het over de inhoud te laten gaan.
Dat ontregelen van een goed debat stoort en leidt af van het werk dat politici moeten doen; namelijk wetten en beleid regelen waardoor de burger bijvoorbeeld bestaanszekerheid krijgt en het idee dat de politiek er voor hen is, in plaats van voor elkaar.
Veel debatten worden bovendien live uitgezonden, je hebt als politicus ook een voorbeeldfunctie. Burgers die bij voortduring in aanraking komen met een volwassen kleuterklas zullen de politiek zeker niet serieuzer gaan nemen, laat staan weer vertrouwen. We leren kinderen op school om respect te hebben voor elkaar en naar elkaar te luisteren, maar voor de gekozen stropdassen in Den Haag gaat die regel kennelijk niet op.
Scherp
Natuurlijk is het van het grootste belang dat politici een zeer ruime mate van vrijheid hebben en houden als het gaat om debatten. Er mag en moet op het scherpst van de snede worden gesproken over heikele onderwerpen, maar persoonlijke aanvallen en steken onder de gordel hebben niets te maken met de inhoud van een debat. De Tweede Kamer is geen kroeg waar je onder het genot van een meter bier je frustraties de vrije loop kunt laten om punten te scoren bij je aangeschoten maten.
Die frustraties frustreren niet alleen het debat, maar zorgen ook voor een giftige sfeer in de maatschappij, waarbij politici zelf inmiddels slachtoffer worden van bedreigingen en zelfs beveiliging nodig hebben. Die bedreigingen kun je niet los zien van het op de man/vrouw spelen en het voortdurend polariseren en uitvergroten. Van het bewust neerzetten van een vijandbeeld.
Bedreigde leden van de Tweede Kamer geven ook letterlijk aan dat ze bedreigingen ontvangen met teksten die 1 op 1 komen van kwalificaties van collega’s. Als je in de Tweede Kamer een collega de kwalificering landverrader meegeeft, dan krijgen die politici dat ook buiten de politieke bubbel terug.
Wie gif zaait, oogst bedreigingen.
Helaas zijn er genoeg gefrustreerde burgers die in het door politici opgeroepen vijandbeeld een legitimatie zien voor het uiten van bedreigingen. Je hoeft geen raketgeleerde te zijn om te weten dat collega’s met behulp van een nazivlag framen een buitengewoon ongewenst effect heeft op mensen die toch al de buik vol hebben van de politiek en nu vanuit de politiek zelf een voorzet op maat krijgen om gretig binnen te koppen.
Spelregels
Het lijkt soms wel vloeken in de kerk, maar een democratie is gebaat bij spelregels. Regels die ervoor zorgen dat een debat ergens naar toe gaat. Dat er goed, effectief en zorgvuldig wordt gesproken over zaken die burgers direct raken. Bij de eerste de beste cursus over debatleer leren deelnemers meteen al dat er regels zijn. Dat stellingen zonder argumenten niet valide zijn bijvoorbeeld en dat je niet op de man moet spelen, maar op de bal.
Debatteren volgens de regels vraagt om een Kamervoorzitter die bij alle sprekers strikt toezicht weet te houden op de inhoud en ingrijpt als het debat voor de zoveelste keer de verkeerde kant op gaat.
De verharding in de Tweede Kamer is niet nieuw. Voorbeelden genoeg. In januari viel de Kamer al over Geert Wilders, die onder meer stelde dat hoofddoekjes niet in de Tweede Kamer thuishoren. De kritiek richtte zich al snel op voorzitter Vera Bergkamp. Zo liet Pieter Omtzigt duidelijk merken hoe hij denkt over de rol van Kamervoorzitter.
‘De voorzitter is scheidsrechter en geen procesbegeleider. Als er op enkels wordt getrapt en een scheidsrechter telkens foei foei zegt, maar niet ingrijpt met gele of rode kaarten, gebeurt er niets’
Notitie
In diezelfde periode stuurde Kamervoorzitter Bergkamp een notitie naar de Tweede Kamer waarin ze het volgende verklaarde: ‘De verruwing van het debat is er langzaam maar gestaag ingeslopen. Er lijkt nu een moment te zijn ontstaan om de geest weer in de fles te krijgen. Ik geef u als volksvertegenwoordiging graag veel ruimte, maar dring ook aan op het besef dat u een bijzondere verantwoordelijkheid draagt’.
En zo is het. Laat het over de inhoud gaan en niet over de poppetjes. Want als je het je vak is om spelregels te bedenken voor burgers, dan dien je je minimaal aan je eigen regels te houden.
En wie dat niet wil of kan, gaat maar op een zeepkist staan in een park.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.