De jaarlijkse misdaadcijfers van de overheid zijn weer binnen en we zien voor het eerst in lange tijd weer eens een stijging. Maar wat zeggen die cijfers nou eigenlijk? Is Nederland crimineler geworden? Een stuk veiliger? Of zit het allemaal wat genuanceerder?
Als ieder jaar in januari de cijfers door de politie worden gepresenteerd, moet ik altijd denken aan een opmerking van een collega-misdaadjournalist. ‘Misdaadcijfers komen niet tot stand door het gedrag van criminelen, maar door de inzet van de politie’.
En daar zit een kern van waarheid in. De gepresenteerde cijfers zien namelijk ten eerste op de geregistreerde criminaliteit. Dat wat de politie ziet of krijgt te zien en registreert (en die soms gebrekkige registratie is weer een verhaal apart). Ten tweede zeggen de cijfers – naast de activiteiten van boeven – ook iets over de inzet van de politie. Als de overheid geld en middelen verschuift naar een bepaalde tak van een criminele sport, dan is dat uiteindelijk terug te zien in de statistieken.
Wie zwaar inzet op bijvoorbeeld hennepteelt, verwarde personen of alcoholcontroles, krijgt dat vanzelf in de stijgende cijfers terug. Op het moment dat de politie het beleid inzet om van iedere bedreiging en belediging van een agent zelf aangifte te doen, stromen de rechtszalen vol met verdachten. Andersom werkt het ook. Als je prioriteit laag ligt, toont zich dat. Wie doet er immers tegenwoordig nog aangifte van de diefstal van een fiets?
Actualiteit
Goed, dan de actualiteit. Na een jarenlange daling van het aantal misdrijven, werden vorig jaar ruim 800.000 misdrijven geregistreerd. Een stijging van 4% in vergelijking met 2018. Klinkt natuurlijk best heftig allemaal, maar als we het vergelijken met bijvoorbeeld 2010, dan is er ineens een ander beeld zichtbaar. Toen zaten we namelijk nog op 1.150.000 geregistreerde misdrijven. De laatste jaren zien we alleen maar een daling van het aantal geregistreerde misdrijven. Nu is het even wat hoger, het zou heel goed kunnen dat volgend jaar weer een daling laat zien.
Maar goed, nu dus een stijging van het totale aantal. Wil dit nu ook zeggen dat het op basis van deze cijfers onveiliger is geworden in de Nederlandse straten? Dat valt nog maar heel erg te bezien. Zeker als je even wat dieper in de cijfers duikt.
Een groot deel van de algehele stijging van de politiecijfers (niet alleen misdrijven, maar alle registraties) zit namelijk in overlast en (internet)fraude. Zo blijft overlast (onder meer door zwervers en verwarde personen) door de jaren heen maar toenemen. In 2012 zaten we nog op bijna 280.000 incidenten. Inmiddels staat de teller op 366.602. Die cijfers zijn overigens ook wat dubieus. Een derde betreft daadwerkelijke overlast van verwarde personen, maar in het totaal zit bijvoorbeeld ook geluidsoverlast (van evenementen of de buren), openbare dronkenschap en baldadige jongeren.
Wat fraude betreft is er een stijging te zien van 20.000 gevallen. Het zal u niet verbazen, maar online fraude zit in de lift. In vergelijking met 2018 zien we zelfs een 64% toename van aangiften wegens cybercrime (hacken en dergelijke). Het internet is een onmisbaar onderdeel geworden van ons leven, de boeven en boefjes volgen die trend ook. De politie zet er vervolgens steviger op in, onder meer door de mogelijkheid om online aangifte te doen uit te breiden.
Top 3
Het beste bewijs voor de stelling dat het op basis van de cijfers niet per definitie onveiliger is geworden in de straten in Nederland zit in de top drie van stijgers en dalers. Wat stijgers betreft ziet die er als volgt uit: 1) fraude, 2) vernieling en 3) rijden onder invloed. De dalers: 1) diefstal uit voertuigen 2) inbraak 3) zakkenrollerij.
Als we dieper in de cijfers duiken, komen we nog meer voorbeelden tegen. Wat te denken van zedenmisdrijven bijvoorbeeld? In 2018 noteerde de politie nog 8254 gevallen. Vorig jaar waren dat er iets meer dan 7100. Kijken we naar mishandeling dan zien we een afname van 42.337 in 2018 naar 41.722 vorig jaar. Woninginbraken? Van 42.884 in 2018 naar nu 39.365.
Al eerder werd duidelijk dat de cijfers voor moord/doodslag de jarenlange sterk dalende trend volgen. Hadden we in de jaren ’90 nog gemiddeld 250 gevallen van moord/doodslag, tegenwoordig schommelen we rond de 120 gevallen.
Zorgen
Zijn er dan geen stijgers waar we ons zorgen over moeten maken? Dat valt reuze mee. Straatroven laten maar een lichte stijging zien, van 3534 naar 3777 geregistreerde gevallen. Overvallen blijven min of meer gelijk. Het ging licht omhoog van 1148 naar 1174. Is een lichte stijging dan niet zorgelijk te noemen? Ook hier kunnen we prima een vergelijking maken met het verleden. Als we bijvoorbeeld kijken naar straatroven, dan tellen we in 2012 maar liefst bijna 8000 gevallen. En in datzelfde jaar noteerden we nog 2014 overvallen.
En dan zwijg ik nog maar over het gegeven dat er door de jaren heen veel meer mensen in Nederland wonen. In vergelijking met 2012 zijn er zelfs 900.000 Nederlanders bijgekomen….
Duiding
Ik zeg het wel vaker: het is goed om cijfers te hebben, maar de getallen zeggen op zich nog maar heel weinig. Je kunt verdrinken in een meer dat gemiddeld 60 centimeter diep is en zonder duiding en historisch overzicht is er maar heel weinig over te zeggen.
De nu gepresenteerde cijfers zullen door politici en opiniemakers weer gretig worden gebruikt en misbruikt om allerlei stellingen te poneren. Stellingen die bij nadere beschouwing doorgaans niet houdbaar blijken.
Op basis van de geregistreerde misdaad door de jaren heen kun je echter prima beweren dat Nederland voor wat de meeste misdrijven betreft een veiliger land is geworden. Ook de slachtofferenquêtes (letterlijk een peiling onder mensen naar in hoeverre men slachtoffer is geworden van een misdrijf) laten die dalende lijn zien. Sinds 2012 is het slachtofferschap met 23 procent afgenomen. Die algemene daling van de misdaad is zelfs groter dan de afgenomen bereidheid om aangifte te doen (volgens de Veiligheidsmonitor -3% en volgens het CBS -8% in tien jaar tijd).
Sinds de eeuwwisseling daalt de criminaliteit als je kijkt naar langjarige cijfers. In alle categorieën, van woninginbraak tot moord. Of mensen zich ook veiliger voelen, dat is een ander verhaal. Een gevoel rust niet zelden op een eigen en per definitie beperkte interpretatie van de werkelijkheid of de simpele keuze welke krant men leest.
En wie net overvallen is of in elkaar geslagen, heeft helemaal niets aan droge statistieken. Zo is het ook weer.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt me ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.