Nederland kent sinds twee maanden een nieuwe zedenwet. Hierdoor is verkrachting niet langer louter strafbaar als er geweld of dwang wordt toegepast, maar potentieel ook als er niet goed gekeken is of de ander wel consent heeft gegeven. Het strafrecht verruimt de mogelijkheden om te vervolgen, maar de echte oplossing ligt bij de opvoeding.
Onder druk van belangenorganisatie is de zedenwetgeving aangepast en daar valt wel wat voor te zeggen. In het verleden was het lastig om tot een veroordeling te komen als het slachtoffer niet met dwang werd benaderd of niet duidelijk aangaf de seks niet te willen. Om verkrachting aan te kunnen tonen was het altijd nodig om te bewijzen dat er sprake was van dwang, door bijvoorbeeld geweld toe te passen of te dreigen met geweld.
Consent
In de nieuwe zedenwet is de persoon echter ook strafbaar die seksueel contact doorzet, terwijl er signalen zijn dat de ander geen seks wil. Dwang blijft een strafverzwarende factor, maar is niet langer een vereiste om te komen tot een veroordeling voor verkrachting (in een juridisch lichtere variant).
De nieuwe wet rust natuurlijk op juridische gronden, maar het komt er op neer dat je goed moet kijken naar de signalen van een ander. Bijvoorbeeld expliciet verbaal of fysiek afhoudend gedrag, maar ook non-verbaal zoals een passieve houding van de ander of uit angst bevriezen van het lichaam. Wie de signalen mist en toch doorgaat kan in theorie veroordeeld worden voor een verkrachting, zij het in een juridisch lichtere schuldvariant.
Opzet is zwaarder dan schuld.
Preventie
De wet voorziet op een logische wijze in een gebied dat eerder grijs was, maar strafrecht is een niet al te bijster goed preventiemiddel. We weten allemaal dat mishandeling strafbaar is, maar tijdens een hoog oplopende ruzie staan we doorgaans niet stil bij dat gegeven. Zoals we allemaal weten dat te hard rijden strafbaar is, maar er toch ieder jaar weer miljoenen verkeersboetes op de mat ploffen.
Nu is te hard rijden iets geheel anders dan iemand verkrachten, maar we moeten wel bedenken dat seksueel misbruik er niet zelden heel anders uitziet dan het beeld wat velen er van hebben. De enge man in de bosjes die met een mes op de keel vrouwen verkracht, komt (gelukkig) maar heel weinig voor. De daders van seksueel misbruik zijn niet zelden bekenden, die bijvoorbeeld na een nachtje stappen over grenzen gaan.
Ontdekkingstocht
In dit soort zaken moet ik altijd denken aan die 18-jarige jongen die tijdens een feest een minderjarig meisje ontmoet. Er werd wat gedronken, er werd gezoend en ze vertrokken samen naar een nabij gelegen recreatieheuvel. Daar ging het gelegenheidsstelletje verder met de fysieke ontdekkingstocht. Er werd gevoeld en gestreeld en op een gegeven moment ging de jongen te ver door het meisje te penetreren. Iets wat zij niet wilde.
Is dit verkrachting?
Jazeker. En het is buitengewoon afkeuringswaardig. Daar zal iedereen het wel over eens zijn. Maar verplaats je eens in dat jochie van achttien, die overmand door gevoel, hormonen, drank en geilheid op dat moment dacht dat ook zij dit wilde en onvoldoende lette op alle signalen. Zou louter een nieuwe zedenwet hier verandering in brengen?
Dat durf ik ernstig te betwijfelen.
Gevoelens
Het probleem van seksueel misbruik los je niet op met een nieuwe wet. Natuurlijk geef je de slachtoffers en Justitie meer armslag in een vervolging, maar voorkom je er seksueel misbruik mee? Ik durf wel te stellen van niet. Daarvoor zijn gevoelens (vooral van jonge mensen) te sterk. Met het klimmen der jaren is het makkelijk oordelen, ga maar eens na hoe je zelf was toen je jong was en geen seksuele ervaring had.
De oplossing ligt volgens mij dan ook veel meer in een groeiend besef van de importantie van grenzen stellen en grenzen bewaken. Van moraliteit.
Het besef bij jonge mensen moet komen dat het van essentieel belang is om heel goed te kijken naar de vrijwilligheid. Naar gelijkwaardigheid. Want dat is waar seks om draait. Het is iets om van te genieten als beide mensen genieten. En dus moet je kijken en blijven kijken of de ander ook daadwerkelijk uit vrije wil handelt.
Uiteraard geldt ook hier weer dat het tijdens het moment zelf erg lastig is om dat van een puber te verwachten en dus moet je het – zoals zo vaak als het om opvoeden gaat – in weten te slijten.
Praten
Zelf praat ik met mijn kinderen over deze dynamiek. Ik vertel ze dat het van belang is om goed in de gaten te houden of de ander verbaal of non-verbaal aangeeft wat hij of zij wil. En dat het goed is om zelf je grenzen aan te geven. Wat wil jij? Tot hoe ver wil je gaan? Wat wil de ander en tot hoe ver wil zij of hij gaan? En hoe uit je dat?
We moeten voorkomen dat we straks in een situatie zitten waarbij er een dader wordt aangewezen (met alle gevolgen van dien) waarbij velen zich afvragen wat we eigenlijk aan het doen zijn.
Waarom we het niet bijster effectieve strafrecht er bij de haren bij slepen als het gaat om onduidelijke gevallen. Daar schieten we namelijk niets mee op. Al was het maar omdat de zedenrecherche nu al scherp moet kiezen wat betreft vervolging en er nog honderden zaken op de plank liggen.
Straffen
Los van die dynamiek, lost vervolging in bredere zin ook weinig op. We veroordelen en straffen als samenleving de dader, maar dat verandert niet wezenlijk iets aan de dynamiek van twee mensen die hun seksualiteit aan het ontdekken zijn. Daarmee veranderen we niet de dynamiek in een samenleving. We veroordelen gemakzuchtig de dader en gaan over tot de orde van de dag.
Het zal ons immers allemaal niet overkomen.
De moraliteit van het strafrecht is een ingreep die we altijd achteraf maken. Als het leed al geleden is. Terwijl het zo veel belangrijker is om die ongewenste situaties voor te zijn en onze kinderen zo op te voeden dat ze die moraliteit in zich dragen. Ook als ze onder invloed van alcohol of drugs zijn. De nieuwe zedenwet op papier gaat die moraliteit niet teweeg brengen, die moraliteit moet in de hoofden van mensen zitten.
Noem het een stemmetje in het achterhoofd die zegt dat er sprake moet zijn van consent. Die controleert of dat gedurende de seksuele handelingen nog steeds zo is.
Grenzen
Dus ik zou zeggen: praat met je kinderen. Geef ze mee dat ze grenzen moeten bewaken, van zichzelf en van de ander. Die extra gevoeligheid dienen ze altijd bij zich te dragen. In eerste instantie uiteraard om een ander niet te beschadigen. Maar ook om te voorkomen dat ze straks een groot deel van hun toekomst vergooien met een veroordeling voor een zedendelict.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.