Onlangs was er ophef over het verdwijnen van de term moeder. Overal in de media was met een nauwelijks verholen ondertoon van verontwaardiging te lezen dat het kabinet de term wilde schrappen uit het bevolkingsregister. Moeder zou worden vervangen door ‘ouder uit wie het kind geboren is’. De ophef over het zoveelste voorbeeld van ‘extremistisch woke-links deuggedrag’ was snel geboren. Maar onterecht.
Toegegeven, ik deed er op X in eerste instantie ook aan mee. Maar een lezer van mijn website klom in de pen en wees mij op de feitelijke gang van zaken. En dan blijkt dat er helemaal geen sprake is van woke-gedrag, dat de term helemaal niet geschrapt gaat worden en ook al niet dat er sprake is van een fout, zoals minister Hugo de Jonge – kennelijk geschrokken van alle opgeklopte ophef – haastig duidelijk maakte in de media.
Bevolkingsregister
Vrijwel iedereen ging kritiekloos mee in het frame dat ambtenaren het woord moeder wilden schrappen uit het bevolkingsregister. Buitengewoon bijzonder, want in het bevolkingsregister (de basisregistratie personen) komt de term moeder helemaal niet voor.
Wat is er dan wel aan de hand?
De wet in Nederland stelt dat een persoon die de overtuiging heeft tot een ander geslacht te behoren (anders dan het geboortegeslacht) dat aan kan geven bij de burgerlijke stand. Als een medicus die specifieke aanvraag ondersteunt, wordt er dan alsnog een speciale vermelding aangemaakt op je geboorteakte. Dat is bepaald niet nieuw, deze mogelijkheid bestaat al ruim tien jaar.
In een dergelijk geval is de realiteit dus dat een vrouw (op papier) een man wordt. Als die vrouw vervolgens een kind baart, rijst dus de vraag hoe een en ander op papier bij de burgerlijke stand moet worden aangegeven. Wettelijk ligt er (Besluit Burgerlijke Stand 1994) een verplichting om in de geboorteakte de geslachtsnaam en voornamen op te nemen van de moeder uit wie het kind geboren is.
Medisch
In het verleden was het alleen mogelijk om een geslachtswijziging op papier te krijgen na een medische ingreep, waarbij het geslacht ook daadwerkelijk fysiek veranderde. In dat geval was het krijgen van een kind voor de als vrouw geboren persoon die man werd dus logischerwijs niet meer mogelijk en was er dus ook geen probleem.
Omdat de voorwaarde van een medische ingreep in 2014 werd losgelaten (na een wetsvoorstel uit 2012 met positieve adviezen van de Raad voor de Rechtspraak, de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, VUmc, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken, COC Nederland, Transgender Netwerk Nederland, de Commissie Gelijke Behandeling en Human Rights Watch) ontstond echter ineens de situatie dat een vrouw die op papier een man is alsnog een kind kan baren en vervolgens ook op papier moeder zou worden genoemd.
Door die nieuwe dynamiek is in 2023 op advies van belangenorganisaties aan de wet toegevoegd:
‘Deze persoon kan, indien hij ten tijde van de geboorte van het kind van het mannelijk geslacht was, in de akte overeenkomstig de akte van erkenning of op zijn verzoek worden aangeduid als ‘ouder uit wie het kind is geboren’.
Specifiek
U heeft hem denk ik al door. Het gaat hier dus niet om het volledig schrappen van de term moeder, maar om het veranderen van de term in het zeer specifieke geval van een persoon die na een eigen aanvraag en gesteund door een deskundige juridisch op papier een man is, (maar lichamelijk een vrouw) en vervolgens ook nog eens een kind heeft gekregen.
Het gaat hier dus om een zeer kleine groep die op eigen aanvraag een verandering door kan voeren.
Basisregistratie
Nu wordt het wat ingewikkelder. Naast de geboorteakte hebben we in Nederland ook nog de Basisregistratie Personen (BRP). Een register om overheidstaken zoals verkiezingen, paspoorten en het heffen van belastingen te regelen. In de volksmond het bevolkingsregister genoemd.
Die basisregistratie wordt geregeld in de Wet Basisregistratie Personen. Daarin staat ook hoe je in die registratie terechtkomt. Dat kan op grond van je eigen geboorteakte, maar soms ook op grond van de inschrijving in die registratie van ‘de moeder uit wie het kind geboren is’.
Let wel: dit is een stuk tekst uit het wetsartikel, niet uit de registratie zelf.
Raar
Hier zagen de wetgevingsjuristen iets raars ontstaan. Het kan immers zo zijn dat in een specifieke geboorteakte de term ‘ouder uit wie een kind geboren is’ staat (in immers het specifieke geval van een persoon die op papier een man is en een kind heeft gekregen). Zou het dan niet logisch zijn om dezelfde term ook in de basisregistratie op te nemen?
Zoals eerder gezegd. In de basisregistratie wordt helemaal niet opgenomen wie je vader of moeder is. Er wordt wel opgenomen wie je ouders zijn (ouder 1 en ouder 2), met de aanduiding van hun geslacht. De term vader of moeder komt verder in de Wet Basisregistratie Personen helemaal niet voor.
In de basisregistratie is er dus al helemaal geen sprake van het schrappen van de term moeder. Die stond er om te beginnen al helemaal niet in.
De louter technische wijziging waar de recente ophef over gaat ziet op een wijziging van de Wet Basisregistratie Personen (dus niet het register zelf), waarin ‘moeder uit wie het kind geboren is’ werd vervangen door ‘ouder uit wie het kind geboren is’. Hiermee werd echter louter aangesloten bij de bestaande wijze waarop in de basisregistratie ouders worden aangeduid (dus niet als vader of moeder, maar als ouder 1 en ouder 2)
Definitie
Kort en goed. De term moeder verdwijnt dus helemaal niet en dat was ook nooit de bedoeling. Sterker: in artikel 1.198 van het Burgerlijk Wetboek stond en staat de definitie van moeder. Dat is de vrouw uit wie het kind geboren is. Moeder is ook de vrouw die getrouwd is met de vrouw uit wie het kind geboren is, de vrouw die het kind erkent of geadopteerd heeft.
Om het nog wat ingewikkelder te maken:
Waar is dan de biologische vrouw gebleven die juridisch een man is? Staat die dan helemaal niet meer in familierechtelijke betrekking tot het kind?
Dat probleem heeft de wetgever opgelost in een heel ander artikel: 1:28 lid 3 BW. Daar staat dat voor de specifieke toepassing van artikel 1:198 BW moet worden uitgegaan van het geslacht van voor de geslachtswijziging.
De wetgever had er ook voor kunnen kiezen om te kijken naar het latere geslacht. Maar dan zou zich de gekke situatie voordoen dat deze persoon van een kind van voor de geslachtswijziging de moeder is en de vader van het kind van na de geslachtswijziging.
Erkenning
Het kan ook niet anders, want als het gaat om erkenning of ontkenning van het vader- of moederschap gelden er andere regels voor mannen dan voor vrouwen. De wetgever heeft daarom voor deze situatie aansluiting gezocht bij de biologische werkelijkheid in plaats van de juridische werkelijkheid.
Allemaal behoorlijk droge kost, maar de korte samenvatting is dat de term moeder helemaal niet geschrapt gaat worden uit de geboorteakte of het bevolkingsregister. Alleen in het zeer specifieke geval van een door een medisch deskundige goedgekeurde aanvraag voor een geslachtswijzing op papier EN het krijgen van een kind, kan er voor de mensen die dat zelf willen gebruik worden gemaakt van ‘ouder uit wie het kind geboren is’.
En zelfs in dat hele specifieke geval geldt (via andere wetten) nog steeds de term moeder.
De ophefkaravaan is inmiddels alweer voorbijgetrokken en aan een nieuw onderwerp verbonden.
Maar het was dus weer gedoe om niets.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.