Het was onder activisten deze week nogal een ding. Mark Zuckerberg van Facebook verklaarde in een brief spijt te hebben van de ‘censuur’ van de Amerikaanse regering tijdens de pandemie. Hoewel de overheid Facebook feitelijk niets opdrong, bezweek het platform toch onder de druk en besloten ze om bepaalde berichten te verwijderen. De hele ophef rond dit thema was te verwachten, maar is niet meer dan wat motregen in een glas water. Het past ook wel in het meer recente nieuws over een blokkade van X in Brazilië. Ook een logisch en terecht gevolg van het fenomeen nepnieuws.
Het klinkt allemaal zo heftig: censuur door de overheid. Tot je beseft dat diezelfde overheid op vrijwel elk vlak ons leven vormgeeft. Wat we wel en niet mogen doen, hoeveel we betalen en voor welk beleid. Sterker: de overheid kan ons boetes opleggen, tot allerlei dingen dwingen en zelfs onze vrijheid ontnemen.
De wetten en regels waar wij ons aan dienen te houden worden letterlijk door de overheid gemaakt.
Alarmerend
Dat wil niet zeggen dat het niet alarmerend kan zijn als die overheid gaat bepalen hoe we ons mogen uiten. Maar dat is hier ook niet het geval. Het was de Amerikaanse overheid die nadrukkelijk aan Facebook vroeg om bepaalde berichten te verwijderen. En vragen staat nog altijd vrij.
Vergeet ook niet dat Facebook zelf regels heeft over wat wel en wat niet kan. Niemand kijkt ervan op dat er een verbod ligt om kinderporno te plaatsen. Of beelden waarin terrorisme verheerlijkt wordt of Adolf Hitler. Niemand ageert ook tegen een verbod op bedreigingen, laster of andere gevaarlijke taal. Dat een bedrijf een podium schenkt aan allen, wil nog niet zeggen dat dit podium ook misbruikt kan worden voor doeleinden waar niemand achter staat.
Desinformatie
Dan het punt van desinformatie. Want daar kan natuurlijk een glijdende schaal ontstaan. Wat is desinformatie en wat niet? Daarvoor moeten we even terug naar het jaar 2020. Toen de coronapandemie over de wereld stroomde. Iedere dag weer stierven duizenden Amerikanen in overvolle ziekenhuizen door het besmettelijke virus. Een groot deel van de wereld was lichtelijk in paniek op zoek naar manieren om de dodelijke pandemie in te dammen. De wetenschap, de politiek en de farmaceutische industrie sloegen de handen ineen en kwamen met allerlei maatregelen en oplossingen.
Hoewel nu wel is gebleken dat niet alle maatregelen even effectief waren, bleek ook al vrij snel dat de pandemie wel degelijk terug te dringen was door gewoon verstandig te zijn. Door afstand te houden, in kleine ruimtes mondkapjes te dragen, geen grote bijeenkomsten te houden en je te laten vaccineren.
Alle maatregelen bij elkaar zorgden voor een indrukwekkende afname van het aantal doden, het aantal besmettingen en de ziekenhuisbezetting. Zelfs Donald Trump, die eerder nog beweerde dat het virus ‘binnen een paar dagen’ weg zou zijn, was achteraf trots op de vaart waarmee de vaccins beschikbaar waren.
Wat corona betreft zegt Facebook er zelf dit over:
Op basis van artikelen van onze externe feitencheckers hebben we enkele van de meest voorkomende beweringen met betrekking tot COVID-19 geïdentificeerd die als onjuist zijn gemarkeerd op onze platformen.
Facebook maakt al jaren gebruik van zogenaamde overeenkomstdetectie om exacte kopieën van op feiten gecontroleerde inhoud te identificeren. Dit geldt overigens ook voor Instagram.
Maar niet iedereen was even constructief bezig. Kwaadwillenden, simpelen van geest en beroepsactivisten (waaronder zelfs enkele journalisten zoals Eva Munnik) probeerden uit alle macht – doorgaans uit eigen belang – de bestrijding van de pandemie te verstoren.
Door bijvoorbeeld te zeggen dat het coronavirus slechts een griepje was (is het niet), er andere middelen waren om de ziekte te bestrijden (die veroorzaakten zelfs sterfgevallen) en zelfs door met volle kracht te roeptoeteren dat de vaccins verantwoordelijk waren voor alle doden. Nog steeds zijn er mafklappers die zich daaraan vast blijven houden (Willem Engel en zijn kornuiten), terwijl inmiddels vaststaat dat het vaccin miljoenen doden heeft weten te voorkomen.
Brandweer
Het waren de mensen die in de weg gingen staan van de brandweer bij het bestrijden van een felle uitslaande brand. Die brandweerlieden belaagden. Omdat vuur helemaal niet heet is en er niets kan gebeuren. Omdat ze menen dat waterschade erger is dan de verwoesting van een halve straat.
‘Ik woon al mijn halve leven in dit huis en er is nog nooit brand geweest, dus vuur is niet gevaarlijk en rookmelders heb ik dan ook niet nodig. De brandweer moet voor het tribunaal worden gesleept!’
U kent de ten hemel schreiende ‘logica’ wel.
Logisch
Ik kan vanaf hier niet beoordelen welke berichten de Amerikaanse overheid graag verwijderd wilde hebben, maar als het gaat om aantoonbare en gevaarlijke nonsens dan is het wat mij betreft volstrekt logisch dat er een verzoek werd gedaan aan Facebook om ze te verwijderen.
Sterker nog: tijdens de coronapandemie had Facebook zelf het beleid dat desinformatie over corona niet toegestaan was. Desinformatie kan enorm schadelijk zijn en ervoor zorgen dat mensen de verkeerde beslissingen nemen. Verkeerd voor zichzelf, maar tijdens een besmettelijke pandemie zeker ook voor anderen.
De roep om totale vrijheid op een online podium blijft mij verbazen. Het is alsof je op het mededelingenbord van de supermarkt groteske onzin plaatst, de supermarkt in een kwaad daglicht zet en de medewerkers dood wenst. Om vervolgens vol verbazing te reageren op het gegeven dat je teksten weg worden gehaald.
Rechtszaak
In Nederland is rond deze dynamiek op een gegeven moment zelfs een rechtszaak gevoerd toen de opruiers van Viruswaarheid tot hun geveinsde ontsteltenis ontdekten dat een pagina getiteld ‘Nee, tegen 1,5 meter’ werd verwijderd. En wat was het oordeel van de Nederlandse rechter? Dat Facebook dat gewoon mocht doen, het bedrijf helemaal geen plicht heeft om je een podium te bieden en op basis van de huisregels content mag verwijderen.
Het recht op vrijheid van meningsuiting is een fundamenteel recht dat van groot belang is in een vrije democratische samenleving, juist ook als het gaat om uitingen die strijdig zijn met de heersende opinie. Toch betekent dit niet dat iedereen overal, via elk medium of platform, per definitie zijn mening moet kunnen uiten. Private partijen, zoals ook Facebook, kunnen zonder wettelijke basis niet worden verplicht om iedere uitlating van gebruikers op haar platform te dulden. De eigenaar van de Viruswaanzin-pagina kan bovendien ook langs andere wegen zijn standpunten onder de aandacht van het grote publiek brengen, bijvoorbeeld door de pers te benaderen of via een eigen website. Dat men vanwege het grote bereik liever Facebook gebruikt, is begrijpelijk maar maakt dit niet anders’
‘Facebook heeft zelfs een maatschappelijke plicht om zich te houden aan overheidsrichtlijnen’
Blommestijn
De vaste makelaars in angst, dienstmaagd Raisa Blommestijn voorop, maken zich ondertussen druk over het besluit van een Braziliaanse rechter om X te blokkeren voor zijn land. Geen losse flodder, Brazilië probeert al jaren iets te doen aan de tsunami aan nepnieuws. Het ligt wat gecompliceerder, maar feitelijk wil de vleesgeworden narcist Elon Musk niet meewerken aan effectieve moderatie van zijn platform. Het jochie in een mannenlijf is op een haar na voor onbeperkte vrijheid van meningsuiting (behalve als het om hemzelf gaat of de door hem zo geliefde Trump) en laat zich door niets en niemand wat vertellen.
Ook de Europese Unie sorteert overigens voor op maatregelen in dezelfde context.
Spinnen
Het is geen toeval dat de bekende makelaars in angst ageren tegen deze ontwikkeling. Zij spinnen garen (en geld) bij een dynamiek waarin alles gezegd kan worden, zelfs evidente leugens en schadelijke laster. Ook hier ligt de hypocrisie meteen weer op de loer, want het was Blommestijn zelf die dreigde met aangifte toen iemand iets zei over haar wat niet klopte. Hoewel ze doorgaans een schrijnend gebrek aan kennis en inzicht toont, snapte ze toen ineens en bij toverslag wel wat taal kan doen.
Het kan verkeren.
Censuur heeft terecht een slechte naam. We denken meteen terug aan tijden waarin de overheid het liefst wilde bepalen hoe burgers denken. Denk aan de voormalige Sovjet-Unie (opvallend genoeg nu ineens het geliefde verhuisland van wappies, maar goed) of de DDR.
Bibliotheek
Maar we leven nu in andere tijden. Het internet is voor verreweg de meeste mensen de voornaamste bron van informatie. Daar waar we voorheen dachten dat het wereldwijde web een betrouwbare en rijke bibliotheek aan betrouwbare kennis zou zijn, weten we nu dat het een immens gebouw is waar iedereen zijn schotschrift achterlaat.
We hebben daarnaast sociale media, waar volidioten de meest walgelijke onzin op publiceren. En we hebben de algoritmes, die ingesteld staan op sensatie, ophef en negativiteit. Elon Musk vormt daar geen uitzondering op, de tot op het bot rancuneuze miljonair plaatste recentelijk zelfs bewerkte video’s en foto’s van Kamala Harris.
Alles om zijn maatje Trump aan de macht te brengen.
Lafhartig
De makelaars in angst verschuilen zich lafhartig achter de stoplap van de vrije meningsuiting. Alle meningen moeten toch gehoord kunnen worden? Jazeker moet dat, maar er is een groot verschil tussen een mening en desinformatie.
Mening: ik vind een appel lekker.
Desinformatie: een appel een peer noemen.
Als Musk, Zuckerberg en anderen het niet voor elkaar krijgen om hun speeltjes in toom te houden, dan zal de overheid dat moeten doen. Dan is algemene wetgeving nodig en zal de rechter moeten bepalen wanneer iets goed genoeg is. Zo hebben de meeste landen dat geregeld. Bedrijven in alle sectoren hebben te maken met regelgeving, met wat ze wel en niet mogen doen. En dat vinden we allemaal heel normaal.
Misbruik
Natuurlijk is vrije meningsuiting essentieel. Iedereen moet zijn zegje kunnen doen. Maar als mensen die vrijheid misbruiken om mensen om de tuin te leiden, de democratie te ondermijnen en de bestrijding van een dodelijke pandemie saboteren, dan is het volstrekt logisch dat er ingegrepen kan worden.
Wie dat niet ziet is een makelaar in angst die alleen maar uit eigen belang en als een schaamteloze schaamlap de vrijheid van meningsuiting misbruikt voor eigen gewin.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.