Trial by social media

We zijn een samenleving geworden met een akelig kort lontje. Een maatschappij waar vrijwel ieder heftig nieuwsbericht polarisatie tot gevolg heeft. Waar demonstraties ontaarden in bedreigingen en mensen die in het nieuws komen te maken krijgen met intimidatie. Het mag allemaal wel een tandje minder. Vooral op sociale media.

Vorige week werd ons land opgeschrikt door de vermissing van een gehandicapt meisje van tien jaar oud en haar begeleidster. Terwijl mensen hun best deden om mee te helpen met de zoektocht, ontstond er op sociale media een andere dynamiek. De beste vriend van de begeleidster, die in de media aandacht vroeg voor de zaak, kwam in de beklaagdenbank terecht. Omdat mensen niet konden geloven dat mensen soms gewoon vermist raken (of naar later bleek door een ongeluk om het leven kwamen), ontstonden de meest wilde indianenverhalen. En dat ging heel ver.

De beste vriend kreeg de meest verregaande verwijten en beschuldigingen over zich heen. Hij zou zelfs verantwoordelijk zijn voor de gewelddadige dood van de twee. Hij en zijn gezin werden bedreigd en hij werd zonder terughoudendheid beschuldigd van seksueel misbruik, verkrachting en zelfs moord. Krantenartikelen werden er bijgehaald om aan te tonen dat de vriend niet kon deugen, omdat hij ooit werd onderzocht in verband met grensoverschrijdend gedrag. Dat het Openbaar Ministerie hem toen aanmerkte als ‘ten onrechte verdacht’ weerhield onverlaten er niet van om hem te belagen. Mensen stonden zelfs voor de deur van zijn vrouw en er was politiebeveiliging nodig om hem veilig te houden.

Losse pols

Het is helaas geen incident. Zodra een nieuwsbericht rondgaat op sociale media duiken mensen op om vanuit de losse pols meteen maar even een schuldige aan te wijzen. Lekker vanaf de veilige bank anderen ongegrond de maat nemen, het is helaas een zeer giftig bijproduct van sociale media.

Zo moest een agent die betrokken was bij de arrestatie van de boerenzoon Jouke al onderduiken en een tijd onder beveiliging leven. Toen de politie Oost-Brabant melding maakte van acht aanhoudingen in Den Bosch en omgeving wegens groepsverkrachtingen, verschenen prompt beelden van de slachtoffers in die zaak op sociale media. Beelden die rijkelijk werden gelardeerd met kwetsende en lasterlijke teksten.

Vooral als het over kinderen gaat, gaan alle remmen los. Toen in Geleen het stoffelijk overschot werd gevonden van de vermiste 9-jarige Gino en een verdachte werd gearresteerd, ging op sociale media meteen een hardnekkig gerucht rond dat een 24-jarige man uit Kerkrade de hoofdverdachte zou zijn. De man deelde dezelfde voornaam als de echte verdachte en werd overladen met doodsbedreigingen. Zijn moeder moest om erger te voorkomen notabene noodgedwongen op haar Facebook verklaren dat de opgepakte verdachte niet haar zoon was.

Roddel

De roddel werd zo massaal gedeeld dat de politie via Twitter aanvullende informatie naar buiten moest brengen over de aangehouden verdachte. Er was tot op dat moment niets openbaar gemaakt over de leeftijd of de woonplaats van de arrestant, maar om de roddel over de verkeerde verdachte de kop in te drukken werd de leeftijd en woonplaats van de echte verdachte door de politie op Twitter gezet.

‘De impact was groot. Stel je voor dat mensen het heft in eigen handen hadden genomen en mijn zoon in elkaar geslagen zou worden. Ik kreeg zelfs berichten dat ze mijn zoon maar met zoutzuur moesten bestrooien en in stukken moesten hakken’, aldus de moeder van het slachtoffer toen tegenover het Algemeen Dagblad.

Ook het zogenaamde kopschopincident in Mallorca zorgde voor een zeer ongewenste situatie op sociale media. Het Openbaar Ministerie zag zich genoodzaakt om een uitvoerige verklaring te presenteren over de dood van slachtoffer Carlo Heuvelman, nadat die door een groep jongeren uit het Gooi was mishandeld. Dit mede omdat weblog GeenStijl de volledige namen van verdachten online had gezet en op sociale media vervolgens het gerucht rondging dat de moeder van een van hen officier van justitie is en dat daarom de strafzaak naar Nederland was gehaald. Onder meer Jan Dijkgraaf twitterde die leugen door aan zijn 60.000 volgers.

Incidenten

Dit zijn geen incidenten meer. Er zijn voorbeelden genoeg. In mei kreeg een 15-jarige Limburgse jongen zeker 5000 haatberichten na een valse beschuldiging van needle spiking op een jongerenfestival. De jongen moest met zijn moeder onderduiken bij een vriend.

Het probleem speelt ook al langer. In 2017 dook rond de vermissing van Romy en Savannah ineens een foto op van twee mannen die iets met de verdwijning te maken zouden hebben. In werkelijkheid waren de twee juist vrijwillig aan het meehelpen met de zoektocht. Ook waren er geruchten over mannen in een donkere auto en ook die bleken niets met de zaak te maken te hebben.

Dat mensen overal een mening over hebben is prima. Maar het wordt wel problematisch als mensen vanuit de losse heup beschuldigd worden van vreselijke zaken. Zeker als het gaat om de vermissing of de gewelddadige dood van kinderen. Eigenrichting op basis van heftige emoties ligt dan op de loer en met duizenden mensen die naarstig speuren op het internet kan het maar zo gebeuren dat een volstrekt onschuldig iemand te maken krijgt met een lawine aan valse beschuldigingen, bedreigingen en mogelijk zelfs geweld. Beschuldigingen overigens die door de aard van het internet nooit meer verdwijnen.

Rechtspraak

Het is niet voor niets dat we een heel systeem in de benen hebben geroepen om mensen die ergens van worden verdacht rechten en waarborgen te geven. De politie kan niet zomaar iemand arresteren of vastzetten, op het Openbaar Ministerie rust de last om strafbare gedragingen te bewijzen en verdachten hebben het recht op een advocaat. Als het tot een rechtszaak komt, dan zullen de rechters het bewijs goed moeten wegen en vrij moeten spreken als de overtuiging er niet is dat een verdachte iets heeft gedaan. Rechtspraak kun je dan ook heel goed zien als geïnstitutionaliseerde wraak. Een manier om onrecht rechtvaardig af te doen.

Dat lijkt allemaal een behoorlijk theoretisch verhaal, maar er is een reden waarom zorgvuldigheid noodzakelijk is. Omdat je anders mensen wel heel erg snel en makkelijk kunt beschuldigen en dus kunt beschadigen voor het leven.

Mensen roddelen en speculeren altijd al. Maar met de megafoonfunctie van onder meer Facebook en Twitter hebben velen een podium gekregen. Het is een kleine moeite om je mening te geven op een platform dat feitelijk gemaakt is om ophef uit te lichten. Even snel een tekstje tikken en weer door. Dat kleine tekstje kan echter grote gevolgen hebben voor mensen.

Velen lijken wel vergeten te zijn dat met het recht om je mening te uiten ook de verantwoordelijkheid komt om een ander niet onnodig te beschadigen.

Waardeer dit artikel!!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.

Mijn gekozen donatie € -
Delen