Het gebeurt niet zo heel vaak dat een (misdaad)journalist een rol speelt in een strafproces.
Vandaag was dat in Groningen wel het geval.
De rol van de journalist was zelfs zo bepalend voor het proces, dat justitie het recht op vervolging kwijt is.
Althans, dat is de stelling van de advocaat van een 37-jarige Bulgaar.
Die werd in januari 2009 opgepakt op verdenking van vrouwenhandel. Hij zou acht jaar lang een Bulgaarse vrouw voor zich hebben laten werken in de stad Groningen. Onder dwang. De dame in kwestie moest dagelijks als prostituee 1000 euro voor hem verdienen. Tussen december 2000 en januari 2009 zou ze zo minstens 1,5 miljoen euro hebben gemaakt.
Het verhaal van de vrouwenhandelaar trok de aandacht van de misdaadjournalist, die contact zocht met de politie.
Tot zover niets aan de hand.
Maar dan komt het.
Volgens de raadsman van de Bulgaar gooit de journalist het vervolgens op een akkoordje met de politie. In ruil voor gedetaileerde informatie en in het belang van het onderzoek, zwijgt de journalist in eerste instantie. Er is zelfs sprake van een contract. Als dank krijgt hij een kijkje in de keuken van het politieteam dat het onderzoek naar de Bulgaar doet. Hij mag ‘embedded’ meelopen met de sterke arm der wet.
Daarna volgt een pagina-groot verhaal in de krant over de Bulgaarse zaak. Een verhaal waarin de politie met onverholen trots duidelijk maakt dat ze een grote slag hebben geslagen. Een triomf.
En daar wringt hem nu volgens de raadsman de schoen.
In Nederland is het namelijk gebruikelijk om aan te nemen dat iemand onschuldig is, tot het tegendeel bewezen is. De politie moet daarbij op zoek naar de waarheid, ook als die waarheid ontlastend is voor een specifieke verdachte. En bij die zoektocht is het niet aan de politie om de verdachte al in de media neer te zetten als de dader. Laat staan om door te schemeren dat er sprake is van een wedstrijd waarin kan worden gesproken van een triomf. Zo stelt de raadsman.
Oftewel:
Art 6 EVRM:2. Een ieder tegen wie een vervolging is ingesteld, wordt voor onschuldig gehouden totdat zijn schuld in rechte is komen vast te staan.
Maar de advocaat gaat nog een stapje verder. De actieve rol van justitie heeft het principe van een eerlijk proces de das om gedaan. De Bulgaar is al door de pers veroordeeld en dus zou het Openbaar Ministerie pas op de plaats moeten maken. De vervolging van de Bulgaar moet stoppen.
Justitie is een andere mening toegedaan. Volgens officier Johan Severs is het ook de taak van justitie om de maatschappij voor te lichten. Het door justitie mee laten lopen van een journalist om zo een algemeen beeld te krijgen van de strijd tegen vrouwenhandel past daar in.
Bovendien, zo stelt Severs, heeft de politie in deze zaak geen al te gekke uitspraken gedaan. Het is aan de journalist om in zijn eigen woorden op te schrijven wat hij heeft gezien en meegemaakt, het gaat hier niet om een hoge politiefunctionaris die publiekelijk een verdachte te kijk heeft gezet.
Ik persoonlijk denk niet dat de rechtbank over twee weken besluit om de Bulgaar in vrijheid te stellen, omdat een journalist gedetailleerde informatie heeft gekregen.
Maar ik hoop wel dat de rechtbank een aantal gedachten op papier zet over deze specifieke kwestie. Gedachten die misschien iets van een antwoord kunnen geven over de rol van de misdaadjournalistiek en de ‘samenwerking’ tussen justitie en de pers.
Dat blijft namelijk voor mij een interessant punt.
In hoeverre is een journalist in staat om een strafproces te beïnvloeden?
NASCHRIFT:
De journalist in kwestie wil graag reageren op het verhaal. Bij deze zijn kijk op de zaak:
Het lijkt nu alsof Dagblad vh Noorden is uitgenodigd om mee te lopen met het vrouwenhandelonderzoek. Als een mak lammetje dat zich door de politie laat verleiden. Dat is beslist niet het geval. Wij hebben het meelopen met het onderzoek afgedwongen. Het verzoek bestond al langer om mee te lopen met het rechercheteam dat dit soort onderzoeken doet. Om de lezer een indruk te geven hoe complex vrouwenhandelzaken zijn. Journalistiek interessant omdat de aanpak van vrouwenhandel een landelijk speerpunt is.
Toen we op basis van een eigen bron begin dit jaar lucht kregen van een politieactie in de rosse buurt van Groningen, hebben we de politie hiermee geconfronteerd. Het verzoek van de politie was om te wachten met publicatie van nieuws tot een later moment, uit onderzoeksbelang. We hebben toen de afspraak gemaakt dat we dan een tijdje mee konden lopen met het team. Een unieke kans voor een goed verhaal. De afspraak was dat ik, meelopend met het team, niets over het onderzoek zou publiceren totdat het onderzoek min of meer was afgerond. Een collega journalist mocht dat wel doen, onafhankelijk van mij.
Toen het verhaal uiteindelijk is gepubliceerd, heeft de advocaat van de Bulgaarse verdachte alle kans gekregen om te schieten op het onderzoek. Dat is ook gebeurd.
Meelopen met een onderzoek, of ‘embedded’ zijn, is een prima methode om goed verslag te doen van een proces. Je moet het niet vaak doen. Het kan, als je maar de bewegingsruimte hebt om onafhankelijk en kritisch te zijn en de zaak later ook kritisch te blijven volgen. Dat gebeurt nu mede doordat een andere journalist dan ik, namelijk collega en rechtbankverslaggever Rob Zijlstra, verslag doet van het strafproces. En daarbij de advocaat van de verdachte alle ruimte geeft. Net als bij een andere zaak.
Mick van Wely