En weer was daar de voorspelbare ophef over een vonnis. Nu over de uitspraak van de rechtbank in Den Haag in de zaak tegen Malek F. De man die in Den Haag willekeurige mensen met een mes te lijf ging. Er volgt geen straf en de rechtbank ziet ook geen daad van terreur. Zeer tegen de zin in van verschillende opiniemakers, die daar natuurlijk vanaf de bank een andere mening over hebben.
Het was Geert Wilders die in een korte tweet krachtig de wereld in slingerde dat wat hem betreft ‘een terrorist een terrorist is’. Een columnist van de Telegraaf liet op zijn beurt ferm zien weinig kennis van de rechtspraak te hebben. Een woordvoerder van de Joodse gemeenschap zag vanaf de bank dat deskundigen het allemaal weer niet begrepen hebben.
Terug naar de feiten. In tegenstelling tot wat mensen denken bepalen rechters niet hoe de geest van een verdachte in elkaar zit. Ze dragen een zwarte jas, geen witte. Dat wil dus ook meteen zeggen dat ze afhankelijk zijn van het oordeel van psychiaters en psychologen die hun sporen verdiend hebben in de forensische wereld. Specialisten die zich wekelijks buigen over de psyche van verdachten en daar nog voor doorgeleerd hebben ook. Niet vanaf de bank, niet makkelijk achter het toetsenbord van een computer, maar met de poten in de klei. Het is letterlijk hun werk om de rechtbank te adviseren.
Psyche
Er is in deze zaak uitgebreid gekeken naar de psyche van Malek F. Die ontwikkelde in 2015 al grote psychische problemen. In 2017 deed hij zelfs aangifte tegen zijn ‘achtervolgers’. De spoken in zijn hoofd dus. In het jargon: een paranoïde psychotisch ziektebeeld. De rechtbank stelt op basis van de gehoorde deskundigen dan ook vast dat F. zijn daden pleegde onder invloed van zijn psychotische stoornis. Zijn handelen werd volledig door die stoornis bepaald. Dat is niet zo maar een losse aanname. Er is letterlijk door een psychiater, psycholoog en forensisch milieu-onderzoeker naar gekeken.
De diagnose liegt er ook niet om. Het betreft een uitgebreid paranoïde waansysteem, achtervolgingstype, waarvan de kern is dat hij in de gaten gehouden, belaagd en bestuurd (geleid) wordt door een geheime groep/machtige organisatie. De verdachte heeft tevens diverse mensen uit zijn directe omgeving (vrienden, familie) in zijn waansysteem betrokken en door zijn intimiderende gedrag angst bij hen ingeboezemd’
Hoewel roeptoeters anders beweren is er absoluut geen sprake van een ‘gespeelde psychose’. Malek F. werd bijvoorbeeld al in februari 2018 enige tijd gedwongen opgenomen in een kliniek met een ‘psychotisch beeld’. De aanloop naar de steekpartij in Den Haag was genomen.
De verwoestende rol van een psychose is in het strafrecht helaas geen zeldzaamheid. Met enige regelmaat duiken psychiatrische patiënten op in de rechtszalen. Zij lijden aan een vreselijke ziekte en die ziekte zorgt er voor dat ze dingen doen waar ze zelf meestal geen enkele controle over hebben. De daad wordt gepleegd door de psychose, niet door de persoon achter die psychose.
Moslim
Nu hoor ik u zeggen, maar hij was toch een moslim? Handelde hij niet vanuit zijn geloofsovertuiging? Volgens de deskundigen niet. Zijn radicale en extremistische gedachten werden namelijk ingegeven door zijn paranoïde psychose. Met andere woorden: zijn ‘denken’ werd niet bepaald door zijn religie, maar door zijn stoornis.
Hij werd volgens de rechtbank een steeds vromere moslim om tegenwicht te kunnen bieden aan de demonen in zijn hoofd. Zijn daden waren er – volgens de rechtbank – op gericht om deze demonen te steken/doden en niet op het bewust vrees aanjagen van (een deel van) de Nederlandse bevolking. Het volgt ook uit zijn levensloop. F. was jarenlang geen praktiserend moslim. Hij rookte en dronk, de religie leek hem weinig tot niets te interesseren. Pas eind 2017 ging hij naar de moskee.
De geraadpleegde psycholoog omschrijft het als volgt: De psycholoog overweegt dat de toegenomen, welhaast dwangmatige religiositeit wat hem betreft kan worden begrepen als voortkomend uit zijn psychotische toestandsbeeld en dient te worden gezien als een zekere vorm van bescherming/coping. Immers, de verdachte was tot december 2017 niet tot nauwelijks met religie bezig, maar toen hij naar zijn psychotische overtuiging door de vrijmetselarij (de rechtbank: i.e. de duivelsaanbidders) werd verleid het pad van de duivel op te gaan, werd hij voor zijn gevoel voor de keuze geplaatst om voor de duivel dan wel voor Allah te kiezen, aldus de psycholoog. Hij besloot, ingegeven door zijn paranoïde angst, te kiezen voor het pad van Allah en het Islamitische geloof.
Psychotische overtuiging dus. Een waanbeeld. Niet de vrije keuze om in naam van een religie iets te doen. Een zeer belangrijk verschil in deze strafzaak. Het verschil tussen een lange celstraf en een noodzakelijke lange behandeling.
Je kunt het met de wet eens zijn of niet, maar het ‘bewust vrees aanjagen van de bevolking’ is een belangrijk onderdeel in de wetgeving rond terrorisme. Wat je daar ook van denkt, daar moet een rechtbank aan toetsen. En dat hebben ze gedaan. In een psychose is er geen sprake van een bewust aanjagen. Het bewustzijn is nou juist heel erg ver naar de achtergrond gedrongen.
De onvrede over het vonnis heeft niets te maken met het vonnis zelf. De uitspraak is uitgebreid gemotiveerd en er is goed geluisterd naar mensen die er vanuit hun deskundigheid ook echt iets zinnigs over kunnen zeggen. Zo hoort rechtspraak te zijn, als je tenminste meent dat rechtspraak rechtvaardig moet zijn voor een ieder.
De hele zaak – en de ophef – deed mij overigens denken aan de moord op Els Borst. Gepleegd door een dader die zei te handelen in naam van God. Opvallend is dat het frame ‘terrorist’ in die zaak vrijwel geheel afwezig was. Alsof terreur vastzit aan de Islam en in no time en zonder moeite wordt losgelaten als de dader zich beroept op een God die vanuit de geschiedenis en de cultuur bezien dichter bij ons staat.
Onvrede
Dan de onvrede over het ontbreken van een straf. Daar kan ik kort over zijn. Iemand die geheel ontoerekeningsvatbaar is verklaard, mag van de wet niet gestraft worden. Punt. De verantwoordelijkheid voor het doen en laten was er niet. De ziekte pleegde de daad. Het is de psychose die het denken en handelen over had genomen. Je kunt simpelweg iemand niet straffen voor iets waar hij of zij geen eigen aandeel in had.
Moeten we dan maar niets doen? Nee, als een verdachte niet toerekeningsvatbaar is, kan er geen straf volgen, maar wel een maatregel. In de regel om de maatschappij te beveiligen tegen de wanen van de verdachte.
In het geval van Malek F. krijgt dit vorm door een ongelimiteerde tbs. Oftewel: als er geen verbetering komt in zijn ziektebeeld, dan zit hij levenslang in een tbs-kliniek. Zoiets heet een longstay. En daar hebben we zelfs speciale afdelingen voor. De langstzittende tbs’er in Nederland ging er in 1959 in (hij was toen 17) en kwam er pas in 2015 uit. Hij was toen terminaal ziek.
Het vonnis in deze zaak is weloverwogen. Er is gekeken naar de feiten en er werd geluisterd naar deskundigen die er zicht op hebben. Dan kan de samenleving nog zo hard wensen dat hier sprake was van terreur, maar dat maakt het nog niet waar.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt me ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.