De wet kent sinds enkele jaren het recht voor slachtoffers van ernstige misdrijven om (ten overstaan van de verdachte) mondeling (zelf) of schriftelijk (een rechter leest) een verklaring af te leggen in de rechtszaal.
Anders dan je zo op het eerste oog zou denken, mag het in een dergelijke verklaring met geen letter gaan over bewijs of schuld. Een slachtoffer mag slechts wat zeggen over de lichamelijke en geestelijke gevolgen van het misdrijf. Deze heftige verklaringen staan doorgaans bol van emotie, soms van oprechte haat. Het is voor verdachten veelal een ware martelgang om aan te horen. Soms is dat terecht. Maar soms ook niet.
Ik ben mordicus tegen de slachtofferverklaring.
Het levert mij als journalist weliswaar ‘prachtige’ quotes op en je krijgt ook wel degelijk een beter beeld van een zaak, maar de slachtofferverklaring voegt werkelijk helemaal niets toe aan het juridische proces. Sterker nog, het ondergraaft de basale werking van het recht.
Een slachtofferverklaring brengt namelijk emotie in de zaak. Heftige, herkenbare en vaak universele emotie. Doodsangst, pijn, zorgen, depressie, haat. Het komt allemaal in rauwe vorm voorbij. Inclusief doorleefde tranen en oncontroleerbaar schokkende schouders.
Rechters zijn wat dat betreft net mensen. Ze hebben, ook al tonen ze het niet of nauwelijks, zelf ook last van emotie. En emotie kleurt. Of je het nu wil of niet, een vader van een doodgereden jongen die zo kapot zit en zo oprecht, integer, kleurrijk en diepbedroefd kan vertellen over zijn zoon, die kleurt een rechtszaak. Geen mens die dat onberoerd laat. Knappe rechter die daar geen enkele rekening mee zal houden. Emotie is een verdomd sterk wapen.
En daar ligt nu net het probleem. Rechters horen niet te oordelen op basis van emotie. Emotie hoort zelfs niet thuis in een rechtszaak. Vrouwe Justitia is niet voor niets blind. Er moet altijd feitelijk, neutraal en objectief gekeken worden naar een zaak. Niet alleen naar de gevolgen voor het slachtoffer, maar ook (misschien wel juist) naar die voor de dader.
1 op 1 straffen op basis van het leed van het slachtoffer, zo zit onze rechtspraak niet in elkaar. Hoe kan een rechter de emotie terzijde schuiven als zo tastbaar pijnlijk in beeld wordt gebracht hoe heftig een misdrijf kan zijn? Schier onmogelijk.
Ik heb net iets te vaak meegemaakt dat emotie de waarheid met speels gemak verdringt. De slachtofferverklaring is er louter en alleen om slachtoffers een uitlaatklep te bieden voor hun leed. Dat is op zich mooi, maar daar leent het recht zich niet voor. Het zet de verdachte al in een vroege fase van de toch al ongelijke strijd ten onrechte op een achterstand. Een achterstand die niet met de rede goed te maken is.
En dat is een slechte zaak.
Hallo Chris,
Mijn naam is Erwin van der Wal, ik post anoniem omdat ik geen wachtwoord enzo heb.
Ik begrijp jouw redenering ten aanzien van de slachtofferverklaring heel goed, maar ik ben het niet met je eens.
De slachtofferverklaring heeft als doel om de verdachte te confronteren met wat hij(of zij) heeft aangericht.
Een slachtofferverklaring kan een rechter emotioneel raken, dat is zo, ben ik wel met je eens.
Maar rechters zijn echter mensen die veel ervaring hebben met de rechtspraak. Een rechter kan dus, hoewel misschien emotioneel geraakt door een slachtofferverklaring, tóch zijn/haar emoties opzij zetten om tot een weloverwogen vonnis te komen. Door hun juridische ervaring, ze hebben bijna alles wel eens voor het hekje gehad.
De enige verstorende factor van het oordeel van een rechter kan oprecht berouw zijn van de verdachte. Want ook dat kan het doel zijn van een slachtofferverklaring.
Als een verdachte, na het aanhoren van de slachtofferverklaring, oprechte tekenen van berouw vertoont, dan kan dat het oordeel van de rechter wellicht iets beïnvloeden, ten gunste van de verdachte. Het is namelijk belangrijk dat een verdachte zich de impact van zijn daden realiseert. Toont de verdachte echter geen enkel teken van spijt, dan zal de rechter daar ook zeker rekening mee houden in zijn vonnis.
Persoonlijk denk ik dat dat een goede zaak is, en dat een rechter die marge kan en mag gebruiken, etisch is daar, vind ik, niks mis mee. Rechters zijn (zoals ik eerder al zei) zeer ervaren juristen, ze zijn echter niet voorgeprogrammeerd, zullen wel eens een steek laten vallen, maar ze zijn zich altijd bewust van hun verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij, de verdachten én de slachtoffers.
Je schreef dat je mordicus tegen de slachtofferverklaring bent, ik zou liever zien dat je de rechters het voordeel van de twijfel gunt, gebaseerd op (toch wel) het nut van de slachtofferverklaring enerzijds en de ervaring van rechters anderzijds.
Groeten,
Erwin van der Wal.
Ik was erg blij met de slachtofferverklaring, als slachtoffer zijnde, maar liet mijn emoties juist zoveel mogelijk erbuiten. ik liet alleen vertellen over de praktische gevolgen, met mijn emoties heeft de dader niets te maken, die zijn van mij. Om die emoties ook echt niet te laten doorsijpelen en omdat ik geen zin had om nog een minuut meer van mijn tijd aan de dader vuil te maken, liet ik het voorlezen, ik was er zelf niet bij.
Daarnaast ging ik er van uit dat de rechters zich aan zo’n verklaring niet teveel gelegen laten liggen, wat Erwin dus ook hoopt.
En laten we vooral niet vergeten dat de slachtoffers ook een verhaal hebben, zoals jij elders ook aanhaalt
(Elders= http://rechtbankverslaggever.wordpress.com/2007/10/19/de-ultieme-straf/)
@erwin: rechters zijn mensen en mensen laten zich in de regel erg leiden door emoties. Vaak nog meer dan men denkt of een veronderstelde professionaliteit toelaat. Voor de goede orde: ik denk dat rechters in Groningen in de regel goed werk afleveren. Maar dat ze door hun veronderstelde objectiviteit door een emotionele slachtofferverklaring heen kunnen prikken….dat betwijfel ik. Een emotionele slachtofferverklaring gaat onder je huid zitten. Dat kan niet anders.
@sleutel: slachtoffers hebben zeker een verhaal en een hele belangrijke ook. Ik betoog ook slechts dat een dergelijk verhaal niet thuishoort op zitting. Puur vanuit zuiver juridisch oogpunt gezien.
Ik ben ook van mening dat de slachtofferverklaring uit de rechtspraak moet worden gehouden. Volgens mij maakt het namelijk helemaal niet uit wie het slachtoffer is. Het gaat om het misdrijf dat hem/haar is overkomen. En het probleem is dat de ene persoon beter onder woorden kan brengen wat hem/haar is overkomen dan de ander. Sommige slachtoffers kunnen het misschien niet eens opbrengen om wat te zeggen. Het zou erg zijn als dat invloed zou hebben op de rechtspraak… Wellicht dat we in plaats van de slachtofferverklaring de OvJ een objectief verhaal kunnen laten vertellen over de toestand van het slachtoffer.
Misschien een late reactie, maar nu ik in de ongelukkige omstandigheid ben dat ik een slachtofferverklaring mag indienen (jeuj, wat een mooi iets! Wat fijn…), ben ik eens gaan zoeken naar ervaringen mbt dit onderwerp. Ik kan en moet gewoon dit kwijt: wacht maar tot je zelf zoiets mee maakt. Ach, die arme verdachte. Die heeft het al zo moeilijk. Dát is nu net het gevoel dat meeste mensen niet hebben. En terecht. Ik geloof nooit dat een dader het net zo moeilijk met zijn daad (daden?) heeft als slachtoffer/nabestaanden. De verklaring doet daar nog in een bepaalde, zij het minimale, mate recht aan.
Wellicht ben je als rechtbankjournalist afgestompt voor het leed achter de zaken?