Het is zaterdagmiddag en in het dorp De Lier in het Westland komt Sinterklaas aan. Het dorp houdt ondanks de landelijke trend vast aan de omstreden Zwarte Piet en dat trekt de aandacht van actiegroep Kick Out Zwarte Piet, die komt demonstreren. Er volgt een confrontatie. Het is verleidelijk om onverkort de racisme-kaart te trekken om de weerstand in het dorp te verklaren, maar de werkelijkheid is zoals altijd een stuk complexer.
Voor de goede orde: ik heb zelf bepaalde gedachten bij Zwarte Piet. In mijn jeugd waren er volop donkerzwart geschminkte Pieten. De term racisme werd er niet aan gekoppeld, niemand was er mee bezig. Dat veranderde omdat een groep nieuwe Nederlanders ons erop wees dat Zwarte Piet als een racistische karikatuur wordt ervaren.
Tijden veranderen.
Het gaat hier echter niet om hoe ik er over denk, maar om de beleving van mensen die in Zwarte Piet geen racisme zien en niet de behoefte voelen om een kinderfeest te veranderen.
Hoofdstraat
Als ik om half één in de middag aankom in De Lier, is het druk. De sfeer is anders dan op een normale zaterdagmiddag.
Grote groepen jongeren, verscholen onder donkere capuchons, staan in de Hoofdstraat te wachten, velen met een blik bier in de handen. Als een groepje Zwarte Pieten opduikt, worden ze luidkeels toegezongen. Hier en daar sjouwen jongeren met dozen eieren.
Net buiten het dorp rijdt een politiebus traag achter een tractor met een giertank aan. Online is gedreigd om Kick Out Zwarte Piet te trakteren op een lading mest. En geloof mij: dat is nog de meest milde bedreiging. De sfeer in het dorp is opgefokt. De politie is nadrukkelijk aanwezig en aan het begin van de route van de intocht staat de Mobiele Eenheid te wachten op wat komen gaat.
Afrikaans
Als ik wat mensen aanspreek, is al snel duidelijk dat de actiegroep Kick Out Zwarte Piet verre van welkom is. Een man vertelt mij dat ‘ze’ van ‘onze’ tradities af moeten blijven. Een andere man, die onder een winkelpui staat te schuilen voor de regen, drukt zich kernachtig uit:
‘Als er ergens een Afrikaanse traditie is, dan bemoeien wij ons er toch ook niet mee?’
De man die naast hem staat, valt hem bij.
‘In de grote stad is veel meer diversiteit. Dan is het logisch dat er anders over gedacht wordt. Maar hier is dat niet. Hier vinden we dat Zwarte Piet gewoon onderdeel is van de traditie’.
Tegenstanders
Ik ga hier niet beweren dat ik precies weet hoe er in het dorp collectief gedacht wordt over de koppeling tussen Zwarte Piet en racisme. De mensen die ik spreek zijn de tegenstanders die zich verzamelen en zich uitspreken, en er zijn ook veel mensen vanuit bijvoorbeeld Delft en de omliggende regio naar het dorp gekomen.
Dat kleurt het beeld.
Maar de tendens op deze dag is opvallend eensgezind. Het dorp (of in ieder geval een deel) wil zelf bepalen hoe tradities worden gevierd. De actiegroep wordt gezien als een groep mensen die ‘vanuit de grote stad’ hier ‘komen bepalen’ hoe zij een feest vieren.
Agenten en toezichthandhavers worden er op straat ook op aangesproken.
‘Ga lekker naar huis, joh. Wij regelen het hier zelf wel!’ Een inwoner van het dorp (‘ik woon hier al mijn hele leven’) zegt tegen mij dat de actiegroep ‘gewoon buiten het dorp moet blijven, wij accepteren dit niet’. Hij zegt dat hij nog nooit zoveel politie op de been heeft gezien.
‘We hebben hier in het dorp niet eens meer een politiebureau’
Vlam
Als een groep van ongeveer vijftig activisten van Kick Out Zwarte Piet onder begeleiding van de politie het dorp in loopt en in een demonstratie-vak gaat staan, slaat de vlam meteen in de pan. Een groep van honderdvijftig merendeels jonge mannen, opvallend eendrachtig gekleed in het zwart, loopt tot vlak bij het vak. Er heerst een hooligan-achtige sfeer.
Eieren, blikjes, aardappels, tomaten vuurwerk en rookbommen vliegen over de hoofden van de politie-linie het vak in. De activisten van Kick Out Zwarte Piet proberen de regen aan voorwerpen af te weren met paraplu’s.
Oproep
De impasse gaat zo een tijdje door, tot de politie er genoeg van heeft. Er wordt omgeroepen dat iedereen die niet voor de intocht komt de kruising moet verlaten. Die oproep is aan dovemansoren gericht, de jongeren blijven staan. Sterker nog: de oproep zorgt voor nog meer woede.
‘Waarom mogen die idioten blijven staat en moeten wij weg?’
Als de Mobiele Eenheid arriveert, gaat het snel. Met getrokken wapenstokken en hier en daar een rake klap wordt de kruising voor het demonstratie-vak schoongeveegd. Politiebussen gaan voor het vak staan, waardoor Kick Out Zwarte Piet voor het grootste deel aan het zicht wordt onttrokken.
De rust in het dorp keert pas terug als de activisten in bussen het dorp uit worden gereden. Uitgezwaaid door een Zwarte Piet.
Dynamiek
Voor de goede orde: ik ben bepaald geen socioloog. Maar ik weet wel iets van dorpsdynamiek, zonder overigens te beweren dat het in ieder dorp hetzelfde werkt.
Ik heb vijf jaar in Noord-Nederland gewerkt als correspondent voor het Algemeen Dagblad. En dan kom je in nogal wat dorpen terecht. Ik ken de trots, het altijd sluimerende gevoel achtergesteld te worden ten faveure van de grote stad, de gedachte dat je een speelbal bent van de ‘dikke nekken’ in Den Haag. En de wens van inwoners om het op hun eigen manier te doen.
En bovenal weet ik heel goed hoe er niet zelden tegen mensen ‘van buiten’ wordt aangekeken.
Woltersum
In januari 2012 dreigt een dijk door te breken die dwars door het dorp Woltersum loopt. De overheid kan de veiligheid niet garanderen en vraagt bewoners om te evacueren. De pers mag op een gegeven moment het gebied niet meer in, alle toegangswegen worden afgesloten. Ik heb geen zin om bij de afzetting te wachten en bel een inwoner van Woltersum die ik eerder heb ontmoet. Hij komt mij halen in een dichte bestelbus. Achterin de bus verscholen rijd ik zonder problemen langs de politieafzetting het dorp in.
Kroeg
Als ik in het dorp op zoek naar verhalen een kroeg binnenloop, zie ik drie mensen aan de bar zitten. Om het ijs te breken, bied ik ze een biertje aan. Hoewel ik een licht Groningse tongval heb, horen de mannen meteen dat ik ‘niet van hier ben’. Na een pijnlijke stilte, draait een van de mannen zich rustig om.
‘Ik ken mien eig’n bier wel betoal´n, mien jong’
Zomaar een anekdote, maar het is wel iets waar ik in mijn tijd als correspondent vaker mee te maken heb gehad. Als je probeert een verhaal te halen in een kleine gemeenschap, word je allereerst als buitenstaander gezien. Het is niet dat mensen onvriendelijk zijn, maar je moet ze ook niet komen vertellen hoe het allemaal zit of hoe het moet gaan.
Verbondenheid
Het Westland is het Noorden van Nederland niet, maar het dorp De Lier is wel een dorp waar volgens mij min of meer dezelfde dynamiek te vinden is. Hardwerkende mensen, het hart op de tong, geen woorden, maar daden. Er heerst een gevoel van onderlinge verbondenheid en saamhorigheid. Je moet ze niet gaan vertellen hoe ze moeten leven.
Wil dat zeggen dat racisme helemaal geen rol speelt? Ongetwijfeld zal het hier en daar een rol spelen. En het is ook zo dat een deel van de tegenstanders de intocht heeft aangegrepen om gewoon wat te rellen.
Maar het is wat mij betreft ook wat eendimensionaal om het daar bij te houden. Wat ik in ieder geval zelf heb ervaren en gehoord is dat hier een groep mensen in verweer is gekomen omdat buitenstaanders hen komen vertellen hoe ze een kinderfeest moeten vieren. Buitenstaanders uit de grote stad en ook nog eens uit een andere cultuur.
Dom
Je kunt het gedrag van mensen in De Lier vanuit je luie stoel hooghartig afdoen als racisme. Of als achterlijk gedrag van ‘domme dorpelingen’. Maar dan ga je voorbij aan het gevoel van mensen dat ze geen controle meer hebben of denken te hebben over hun eigen leefomgeving en gewoonten. Je gaat voorbij aan de groepsdynamiek en het gevoel dat anderen voor jou gaan bepalen hoe het moet gaan.
Zelf vind ik de roetveegpiet een prima oplossing, waar niemand verder last van heeft, laat staan de kinderen. Zelf vind ik dat Kick Out Zwarte Piet alle recht heeft om te demonstreren waar ze maar willen. Ook tijdens een intocht.
Maar ik ben niet de norm en daarom is het goed om in ieder geval te proberen om te begrijpen waarom anderen er anders over denken.
In Nederland vinden steeds meer mensen inmiddels dat Zwarte Piet een racistische karikatuur is. Daar valt veel voor te zeggen, maar het is geen vrijbrief om van de mensen die er anders over denken vervolgens weer een karikatuur te maken door ze onverkort allemaal weg te zetten als racisten.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.