Het is iets waar ik mij al tijden aan erger en wat met de gestaag uitdijende populariteit van het populisme niet minder is geworden. Het eindeloos rondpompen van beweringen die nooit zijn gedaan of in een hele andere context. Mede door sociale media blijven leugens en frames oneindig hangen. Akelig veel mensen nemen kritiekloos volstrekte onzin van elkaar over. Met agressie en ondermijning tot gevolg.
Recent nog hitste PVV-leider Geert Wilders de goegemeente weer eens op door te stellen dat asielzoekers in een hotel in Kijkduin werden getrakteerd op grote televisies en een zwembad. Vlot vlogen de verhalen in het rond waarbij asielzoekers bijkans met schalen kaviaar en flessen champagne laveloos van genot in een luxe fitnessruimte hun roes uitsliepen.
Toen journalisten van Omroep West daadwerkelijk een paar dagen in het hotel zaten, zagen ze de realiteit. Het zwembad, de fitnessruimte en het restaurant waren gesloten voor asielzoekers. De kamers, waar asielzoekers met twee of drie personen hun tijd door moeten brengen, zijn sober ingericht.
Het valse frame was echter alweer stevig in toch al boze hoofden geplant. De angst voor een asieltsunami versterkt. Ook al vormen vluchtelingen maar zo’n 11 tot 14% van de totale migratie in Nederland.
Corona
Een van de bekendste voorbeelden van een zeer hardnekkig frame draait om de woorden van minister Hugo de Jonge tijdens een coronapersconferentie.
Tot op de dag van vandaag buitelen mensen over elkaar heen om te benadrukken hoe dreigend de overheid wel niet was tijdens de pandemie.
De Jonge zou immers gedreigd hebben om ‘van arm tot arm’ langs te komen bij de mensen thuis.
Gevolgen
Nog steeds zijn er mensen die De Jonge en zijn collega’s bedreigen en worden zijn woorden te pas en te onpas in de discussie gegooid. Tot aan tribunalen met de doodstraf aan toe.
Maar hoe zat het nou echt?
Op 26 november 2021 namen minister-president Mark Rutte en minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) het woord tijdens een persconferentie over de coronapandemie.
De Jonge stond stil bij het gegeven dat 88,5% van de bevolking op dat moment een vaccinatie had gehaald. Maar hij haalde ook aan dat 50% van de mensen die in het ziekenhuis terechtkwamen en 70% van de mensen op de IC ongevaccineerd was. Hij begon dus een betoog om mensen over te halen zich alsnog te vaccineren. En deed dat als volgt:
‘Het is nooit te laat om de keuze voor vaccinatie te maken en die oproep, die blijf ik doen’
‘Overal waar de vaccinatiegraad omhoog moet, zetten we alles op alles om de twijfels en drempels weg te nemen: wijk voor wijk, deur voor deur, arm voor arm. En dat werkt, want nog steeds kiezen wekelijks duizenden mensen voor een prik’
Voorlichting
Iedereen die begrijpend kan en wil lezen, moet erkennen dat het hier gaat om voorlichting. Het wegnemen van twijfels en drempels, waardoor duizenden mensen hun keuze zelf kunnen maken.
Nergens zegt De Jonge dat mensen gedwongen thuis worden gevaccineerd. Dat is ook nooit zo gegaan, voor een vaccinatie waren centra ingericht, waar mensen letterlijk vrijwillig naartoe gingen.
Debat
Merk ook op dat De Jonge het nergens heeft over de wetenschap waar de ongevaccineerden wonen. Dat is het tweede deel van het frame. De minister heeft dat namelijk helemaal niet in de persconferentie gezegd. Voor dat deel moeten we ergens anders zijn, namelijk vijf dagen later toen de Eerste Kamer bijeen kwam om te debatteren over de coronamaatregelen.
Tijdens dat debat sprak De Jonge over de groep die nog niet gevaccineerd was. Het was vervolgens senator Henk Otten die hem vroeg:
‘Kan de minister enigszins aangeven waar die groep zit die zo enorm in de ontkenning zit? Is er een bepaald cohort? Of is er een bepaalde leeftijd? Is daar iets over te zeggen?’
De minister reageerde vervolgens door te antwoorden ‘dat we per postcode weten waar ze wonen’.
‘Het zijn met name de grote steden; Amsterdam, Rotterdam en Den Haag staan bovenaan. Binnen die grote steden zijn het de oude stadswijken met veel migranten. Daarnaast zijn het de Biblebelt-gemeenten’
Postcode-niveau dus. Geen exacte adressen.
Schering
Nu kun je je schouders ophalen over dit gegeven, maar dit is wel kenmerkend voor de informatie-oorlog waar we – mede dankzij het populisme – in terecht zijn gekomen. Steeds maar weer krijg je te maken met mensen die de klok hebben horen luiden, maar niet weten waar de klepel hangt.
Het beeld van een overheid die met spuit en al de deuren langsgaat om mensen gedwongen te vaccineren, roept terecht weerstand op. Maar dat beeld klopt dus niet. In een democratische samenleving waar mensen hun wereldbeeld onder meer op sociale media opdoen, is dit een verontrustend gegeven.
Als mensen niet goed op de hoogte zijn van hoe zaken gaan of zijn gegaan, is het een koud kunstje voor populisten om de goegemeente om de tuin te leiden.
Tribunalen
Ander voorbeeld:
Een paar dagen voor de verkiezingen presenteerde FvD-politicus Marcel de Graaff samen met onder meer beroepsactivist Willem Engel een ‘baanbrekend’ rapport. Het grote bewijs dat overheden ons massaal hebben bedonderd.
Uiteraard moeten deze ‘misdrijven’ leiden tot tribunalen.
De Graaff en Co sloegen in een kolderiek toneelstuk in een gehuurd zaaltje in het Europees Parlement (met een handvol verveelde toeschouwers) hard op de trom met informatie die niet alleen al lang bekend is, maar ook al talloze malen onderuit gehaald. Volgens de antivaxxers had de EMA, de toezichthouder op medicijnen, in een rapport aangegeven dat vaccins nooit de bedoeling hadden om verspreiding van het virus tegen te gaan.
Wat hen betreft een enorm schandaal, ‘want de overheid heeft gezegd dat vaccins de verspreiding zouden stoppen!!’
Vragen
Ten eerste gaat het hier helemaal niet om een rapport, maar om beantwoording van vragen die door notabene Marcel Graaf zelf zijn gesteld aan de EMA.
Het gaat meteen in het begin al fout met de claim dat de samenleving voorgelogen is omdat vaccins bij toelating ‘helemaal niet zijn getest!!’ op het voorkomen van verspreiding van het virus. Dat klopt ook, maar voor toelating van het vaccin was dit ook helemaal geen vereiste en dit is ook nooit beweerd.
De EMA toetste de vaccins (logischerwijs) op veiligheid en effectiviteit. Het doel was immers om ziekenhuisopnames en sterfgevallen het liefst te voorkomen, maar in ieder geval te verminderen. De geschiedenis leert inmiddels dat dit grandioos geslaagd is.
Data
Het effect op de verspreiding van het virus kon ook helemaal niet getest worden, omdat je voor die effecten eerst op grote schaal moet vaccineren om te kijken hoe de effecten uitpakken voor een grote groep binnen een samenleving. In de periode van de toelating waren er logischerwijs nog geen data beschikbaar over deze overdracht .
Was het dan de overheid die allerlei maatregelen er door heeft gedrukt met de bewering dat het vaccin verspreiding zou voorkomen? Ook al niet. Op de website van het RIVM stond in april 2021:
‘Vaccinatie beschermt jou tegen ziekte door corona, maar we weten nog niet of iemand die gevaccineerd is toch het virus kan verspreiden’
Op twee persconferenties begin 2021 (vlak na de start van de vaccinaties) sprak minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge van een ‘onzekere factor’. Nog diezelfde maand stelde hij dat niet bekend was in hoeverre de vaccins verspreiding tegen zouden gaan.
‘Iedere keer dat we denken dat we het in de smiezen hebben, moeten we toch constateren dat we ook heel veel nog niet weten. De onbekendheden van nu zijn: welke nieuwe mutaties we te verwachten hebben, hoe goed de vaccins ons daartegen beschermen en in welke mate de vaccins ook de verspreiding van het virus zullen remmen’
De tijd
Hoe komen antivaxxers er dan toch bij dat de overheid zo hard drukte op de bescherming van anderen? Ze ‘vergeten’ hier even de sprong in de tijd. Uitspraken die stelliger waren kwamen namelijk veel later pas.
Pas in november 2021 zei minister-president Mark Rutte bijvoorbeeld:
‘Haal die prik en bescherm jezelf en ook de mensen om je heen’
Dat zei hij niet voor niets, want in die maand bleek uit meerdere onderzoeken, gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften, dat vaccineren wel degelijk de verspreiding kon afremmen.
De ‘spraakmakende en schandalige’ onthullingen blijken dus een losse flodder en alleen effectief bij mensen die de voorgeschiedenis niet kennen en graag ergens in willen geloven. Ook als het onzin is.
Dynamiek
Zoals al eerder gezegd: je kunt je schouders ophalen over deze dynamiek. Laat de mensen maar lullen. Het probleem is echter dat als je een frame maar vaak genoeg herhaalt, mensen het als de waarheid gaan zien. En er ook op die manier naar handelen. Op die manier worden asielzoekers neergezet als onderdeel van een ‘criminele tsunami’ (terwijl de groep procentueel minder crimineel is dan Nederlanders) en politici als corrupte bedreigers.
Vergeet hierbij ook vooral niet dat de mensen die het Capitool in de Verenigde Staten bestormden na de verkiezingswinst van Biden oprecht dachten dat de verkiezingen gestolen waren.
Woorden hebben gevolgen in het echte leven. Mensen gaan er namelijk naar handelen. Ze reageren op de informatie die ze krijgen.
Misschien is dat een overweging waard als iemand weer eens een frame rondpompt en zo bijdraagt aan de ellende voor anderen.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.