De ene crisis na de andere overspoelt ons land en het heeft er alle schijn van dat onze regering louter reactief reageert. Pas in actie komt met tijdelijke lapmiddelen als het echt uit de hand loopt. Op zich niet zo verwonderlijk met een minister-president die ooit zei dat visie een olifant is die het zicht belemmert.
De crisis in het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel is een goed voorbeeld. Al in mei zei Rutte zich te schamen voor de beelden uit het kleine plaatsje in Groningen, waar asielzoekers moesten slapen op stoelen. Maar er werd niets ondernomen. Steeds meer asielzoekers begaven zich noodgedwongen naar een grasveld bij het aanmeldcentrum om de nacht door te kunnen komen. Toen een ondernemer gedoneerde tentjes liet bezorgen, werden ze afgenomen. Een baby stierf in de sporthal van het complex.
Uiteindelijk moest zelfs Artsen zonder Grenzen, normaal actief in derdewereldlanden of conflictgebieden, in actie komen om de enorm gestegen nood te bestrijden. De organisatie liet meteen ambulances aanrukken om een man met hartproblemen naar het ziekenhuis te brengen en een asielzoeker met diabetes die al een maand geen medicijnen had.
Vier maanden na de eerste alarmerende berichten was Mark Rutte zich nog steeds in woord aan het schamen.
Beleid
De asielcrisis in Nederland is een beleidscrisis. Na een toename van Syrische vluchtelingen, gevolgd door een dip, werd de opvangcapaciteit bijvoorbeeld drastisch afgeschaald en simpelweg niet meer op peil gehouden. Terwijl bijvoorbeeld de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR had voorgesteld om buffers aan te houden. Daar komt nog bij dat statushouders veel te lang in azc’s blijven zitten door de woningnood in Nederland.
Eerdere bezuinigingen bij de IND en het COA hebben de capaciteit ook een slechte dienst bewezen. Het zorgde voor langere wachttijden in de asielprocedure en het versneld sluiten van opvanglocaties. De kink in de pijplijn van de opvangketen is een keuze geweest, geen overval.
Het kabinet kiest er nu als oplossing onder meer voor om gezinshereniging in de ijskast te zetten. Ook dat is geen visie, dat is asielzoekers afstraffen voor fouten die je zelf hebt gemaakt en bovendien in strijd met internationaal recht.
Stikstof
De stikstofcrisis staat al maanden in de volle belangstelling. Boeren protesteren omdat bedrijven uitgekocht moeten worden, de natuur piept en kraakt, bouwprojecten liggen stil. Een nieuw probleem? Nou nee. Op 8 december 1980 verscheen in Trouw al een artikel over de uitstoot van boerenbedrijven. De VVD waarschuwde boeren toen dat een drastische krimping van de veestapel nodig was als er niets werd gedaan aan de uitstoot van ammoniak, een verbinding tussen stikstof en waterstof.
1980.
In 2015 kwam de overheid met het Programma Aanpak Stikstof (PAS) om natuurgebieden te kunnen beschermen tegen de werking van stikstof. PAS klonk leuk, maar was feitelijk een list om gewoon op de oude manier door te gaan. De hoogste rechter zette er dan ook een flinke streep door omdat het programma vergunningen verleende op basis van reducties van stikstof die nog helemaal niet concreet waren. En dat terwijl er intern door ambtenaren al was gewaarschuwd dat PAS juridisch geen stand zou houden.
Nu boeren na tientallen jaren van het negeren van de problemen dreigen te worden uitgekocht en in verzet komen, gaan de eerste stemmen al op om de stikstofreductie maar naar de verre toekomst te schuiven.
Opnieuw geen visie.
Wooncrisis
Nederland heeft een enorm tekort aan woningen, naar schatting gaat het om tussen de 300.000 en bijna 400.000 huizen, afhankelijk van welke berekening je toepast. Als je kijkt naar het verleden, dan is dat tekort voor een deel ontstaan omdat de politiek de volkshuisvesting uit handen gaf.
Vanaf 1994 werden woningcorporaties verzelfstandigd en kregen ze geen subsidies of goedkope leningen meer voor de bouw van woningen. Wat de toenmalige regering betreft waren sociale huurwoningen eigenlijk niet meer nodig en corporaties werden aangemoedigd die te verkopen.
Ook werd de sociale huursector beknot met een lage inkomensgrens, waardoor ook mensen met een bescheiden middeninkomen overgeleverd werden aan de vrije huurmarkt. Door de decentralisering en de liberalisering zat de rijksoverheid niet langer achter het stuur van de ruimtelijke ordening en de volkshuisvesting. In het jaar 2010 werd het ministerie van VROM (Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer) zelfs opgeheven. Volkshuisvesting werd niet langer gezien als een belangrijke overheidstaak.
Heffing
Alsof dat nog niet erg genoeg was, kwam in 2013 de verhuurderheffing om de hoek zeilen. Deze miljardenbelasting over sociale huurwoningen verdwijnt in de staatskas en kan dus niet worden gebruikt door de verhuurder voor het opknappen of isoleren van huizen. Of voor het bouwen van nieuwe betaalbare woningen. Van de politiek mochten de verhuurders de heffing bovendien deels doorberekenen in de huren, wat weer een huurverhoging tot gevolg had.
In acht jaar liep het aanbod van sociale huurwoningen terug met 100.000 stuks. Terwijl er zonder de heffing naar schatting ongeveer 90.000 woningen bijgebouwd hadden kunnen worden. Nog niet zo heel erg lang geleden zei minister Stef Blok trots dat hij een heel ministerie (van Wonen en Rijksdienst) overbodig had gemaakt. De woningmarkt was af, volgens Blok.
Right.
Dat de overheid zelf niet meer achter het stuur zat van de volkshuisvesting, wilde niet zeggen dat er geen bemoeienis was met het bouwen van huizen. Bouwers en corporaties werden opgezadeld met een woud aan regels, wat de bouwsnelheid ook nog eens temperde. En dan zorgt het op zijn beloop laten van de stikstofproblemen ook nog eens voor veel problemen in de bouwsector.
Starters
De problemen op de huurmarkt hebben ook gevolgen voor starters. Met een oplopende hypotheekrente en maatregelen die ervoor gezorgd hebben dat ze steeds minder kunnen lenen, kunnen de meeste starters kopen wel vergeten. En dus zijn ook zij met name aangewezen op huren in de vrije markt, waar 1500 euro per maand voor een bescheiden appartement in veel steden al een somber gemiddelde is.
Bedenk hierbij ook eens even dat volgens de grondwet de Staat verplicht is zorg te dragen voor voldoende woongelegenheid. Artikel 22: Bevordering van voldoende woongelegenheid is voorwerp van zorg der overheid.
Noemt u maar een crisis op en de overheid heeft er een potje van gemaakt door geen visie te tonen. Van de Toeslagenaffaire tot de bevingscrisis in Groningen, in november 2017 door minister Eric Wiebes al treffend omschreven: ‘dit is Nederlands overheidsfalen van on-Nederlandse proporties’. Het was al tientallen jaren bekend dat Groningens gevaar liepen, maar het werd letterlijk genegeerd en toen er eindelijk erkenning kwam, raakten de vele gedupeerden het spoor volledig kwijt in een bureaucratisch doolhof.
Energiecrisis
De energiecrisis is ook een voorbeeld. Energiebedrijven waren ooit nutsbedrijven in handen van de overheid, maar werden op aanjagen van de Europese Unie verkocht aan buitenlandse bedrijven. Een gouden zet, als we de reclamepraatjes mochten geloven. Nederlanders konden vrij en blij op zoek gaan naar de goedkoopste leverancier. Helaas pakte dat even anders uit: Nederland is inmiddels een van de duurste landen als het gaat om consumentenenergie en leveranciers klagen nu over een gebrek aan stabiliteit omdat klanten zo makkelijk switchen.
Ik ga hier niet beweren dat ‘overheidsenergie’ de enorme prijsstijgingen hadden kunnen compenseren, maar je hebt wel wat meer knoppen om aan te draaien als klanten hun rekeningen gewoon niet meer kunnen betalen.
Kapitalisme
Het spook van het kapitalisme waart stevig door Nederland en op veel gebieden is dat helemaal geen probleem. De markt is prima in staat om ons koffiezetmachines, auto’s of rolletjes plakband te bezorgen tegen een goede prijs.
Maar je gaat je zo langzamerhand wel afvragen of het niet een beter idee is om basisbehoeften zoals wonen en energie uit de gretige klauwen van de gulzige markt te trekken. En niet pas te reageren met allerlei tijdelijke lapmiddelen als we al lang en breed in de zoveelste crisis zitten.
Wat dat betreft komt onze overheid steeds vaker over als een voetballer die woest beschuldigend naar het gras kijkt als hij door eigen toedoen voor de zoveelste keer zelf onderuit gaat.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.