PVV-leider Geert Wilders kreeg recent te maken met een blokkade van Twitter. Hij kon een paar dagen niet twitteren omdat hij volgens het sociale mediaplatform de regels had overtreden. Maar is dat geen schending van de vrije meningsuiting? En hoe gaat de overname van Twitter door de impulsieve miljardair Elon Musk de regels raken?
Mensen die de mond vol hebben over de vrije meningsuiting zijn niet zelden mensen die anderen graag onbeperkt de maat nemen zonder daar verantwoordelijkheid voor te nemen. Grenzen lijken daarin ineens niet meer te bestaan. Toch zijn die grenzen er wel degelijk, de vrijheid van meningsuiting is met goede redenen niet onbeperkt.
Als mensen de dupe worden van regels van een social mediaplatform dan hoor je al snel roeptoeteren dat grondrechten in het geding zijn.
Het punt met grondrechten is dat ze buitengewoon belangrijk zijn, maar niet onbeperkt. De vrijheid van meningsuiting rust in ons land op artikel 7 van de Grondwet en daarnaast in artikel 10 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). In beide gevallen zijn beperkingen al letterlijk ingebouwd.
Artikel 7 geeft expliciet aan dat de wet grenzen kan stellen aan de vrije meningsuiting (behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet). Met andere woorden: je mag alles zeggen, maar bijvoorbeeld zaken als discriminatie, aanzetten tot haat, belediging, bedreiging, smaad en laster kunnen niet door de beugel.
Spotprenten
Geert Wilders weet daar zelf ook alles van, want hij doet (terecht) regelmatig aangifte tegen mensen die hem met woorden bedreigen. Zelf werd hij na een langdurige en miljoenen kostende rechtszaak veroordeeld voor groepsbelediging. Ondanks zijn voorliefde voor spotprenten over de Islam, eiste hij ooit verwijdering van een cartoon op de site Joop.nl. En ondanks zijn ferm uitgesproken wens om op Twitter alles te kunnen zeggen, eiste hij eens het ontslag van een politiechef om een tweet die sprak van een fascistische PVV.
Het is uiteindelijk de overheid die wettelijk weliswaar op voorhand geen censuur toe mag passen, maar wel de grenzen mag stellen. Als die grenzen worden overschreden, dan is het aan de rechter om te wegen of een beperking van de vrije meningsuiting aan de orde is. In dat geval gaat het altijd om een afweging van belangen: de vrijheid van de een tegenover het recht van de ander om niet slachtoffer te worden van bijvoorbeeld haat, belediging of bedreiging.
We hebben het hier ook niet over een dode letter in de wet, regelmatig worden Nederlanders veroordeeld omdat ze zich schuldig hebben gemaakt aan de zogenoemde uitingsdelicten.
Privaat
Het bijzondere punt in de casus van Wilders is dat Twitter niet valt onder de overheid, maar onder een private club. Twitter is een bedrijf en mag dus eigen huisregels maken en handhaven. Zoals een kroegbaas een te luidruchtige en vervelende klant de deur mag wijzen, zonder dat er een rechter of een strafbaar feit aan te pas is gekomen.
Er zijn ook al eerder rechtszaken geweest over het recht om je op sociale media te uiten. De bekende complotclub Viruswaarheid stapte eens naar de rechter omdat Facebook berichten over de coronapandemie had verwijderd. Volgens de zelfbenoemde vrijheidsstrijders was de vrije meningsuiting ernstig in het geding. Ze vingen echter bot omdat de rechter van oordeel was dat Facebook helemaal niet de plicht heeft om eenieder een podium te geven.
Sterker nog: de rechter oordeelde dat Facebook weliswaar een groot podium kan bieden, maar dat dit beslist niet wil zeggen dat de vrijheid van meningsuiting in de knel komt als berichten worden verwijderd. Viruswaarheid had immers alsnog de mogelijkheid om de boodschap via andere kanalen (de pers of de eigen website bijvoorbeeld) wereldkundig te maken.
De rechter oordeelde als volgt:
Het recht op vrijheid van meningsuiting is een fundamenteel recht dat van groot belang is in een vrije democratische samenleving, juist ook als het gaat om uitingen die strijdig zijn met de heersende opinie. Toch betekent dit niet dat iedereen overal, via elk medium of platform, per definitie zijn mening moet kunnen uiten. Private partijen, zoals ook Facebook, kunnen zonder wettelijke basis niet worden verplicht om iedere uitlating van gebruikers op haar platform te dulden.
Baudet
Eenzelfde lot was Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet beschoren toen hij via de rechter YouTube wilde dwingen verwijderde video’s terug te plaatsen. In de filmpjes noemde Baudet corona een ‘griepvariant’ en vaccinaties ‘experimentele injecties’. Hoewel dat geen strafbare uitingen zijn, gaf de rechter YouTube gelijk. Ook hier was de rechter van mening dat YouTube zijn eigen coronabeleid mag bepalen en niet verplicht is om Forum voor Democratie een podium te bieden.
Ook politicus Wybren van Haga ving ooit bot bij de rechter toen hij een filmpje terug wilde hebben op YouTube waarin hij sprak over de coronamaatregelen. Hier ging de rechter nog een stapje verder. ‘Het bedrijf mag zelf bepalen welke regels op het platform gelden, waaronder de regel dat content die in strijd is met het covidbeleid, wordt verwijderd. Het eigendomsrecht van Google (eigenaar van YouTube – CK) geldt als een legitieme beperking van de vrijheid van meningsuiting van anderen’.
Profeet
Of de tweet waar Wilders zijn ban aan te danken had, in aanmerking zou moeten komen voor straf is overigens maar zeer de vraag. De PVV´er richtte zich tot de Pakistaanse premier Shebaz Sharif, Wilders had het over ‘het geweld van de intolerante ideologie die de islam heet’ en hij noemde de profeet Mohammed een ‘valse profeet’. Ik durf wel te stellen dat een eventuele rechtszaak nog wel eens in het voordeel van de politicus uit had kunnen pakken. Hoewel de tweet van Wilders nogal generaliserend en provocatief van aard is, zou je prima kunnen stellen dat het nog binnen de grenzen van de vrije meningsuiting valt. Zeker omdat uit jurisprudentie al is gebleken dat provocatie is toegestaan en dat meningen op zich best mogen schokken of verontrusten.
Dat doet echter niets af aan het gegeven dat een private onderneming zelf huisregels mag opstellen om anderen te kunnen beschermen. Twitter zelf benoemt dit als ‘het bevorderen van de gezondheid van het publieke gesprek’.
Podium
Zoals al eerder gezegd: een bedrijf heeft helemaal niet de verplichting om je een podium te geven. Dat vinden we in het ‘normale’ leven ook heel normaal. Niemand zal met zijn triangel een plek op een podium in een kroeg opeisen omdat hij of zij denkt daar recht op te hebben. Niemand zal eisen dat een krant een column verplicht af laat drukken. Geen enkel bedrijf zal automatisch ruimte vrijmaken op de website omdat iemand graag zijn eigen mening wil laten horen.
We zijn met zijn allen enorm gewend geraakt aan Twitter, LinkedIn, Instagram en Facebook, maar vergeten nog wel eens dat nergens het recht bestaat op een vrij en onbeperkt podium. Hoe je het ook bekijkt; je maakt als gast gebruik van een netwerk van een private onderneming. En dus heb je je te houden aan de huisregels die zijn opgesteld.
Als je dat niet wil, dan moet je op een zeepkist gaan staan in een druk park.
Moeilijker moet je het niet maken.
Elon Musk
Met de overname van Twitter door de als impulsief bekend staande Elon Musk (voor het astronomische bedrag van 44 miljard dollar) zou er echter wel eens het nodige kunnen veranderen. Musk (zelf 81 miljoen volgers) benadrukt overal wel erg nadrukkelijk het belang van ongebreidelde vrije meningsuiting. Hij noemt dat zelf ‘de vrijheid om te zeggen wat je wil’. Wat hem betreft censureert Twitter teveel. Een maand geleden opperde Musk nog om een eigen platform te beginnen omdat Twitter in zijn ogen de vrijheid van meningsuiting teveel beperkt.
Bovendien gaf hij eerder ook al aan het niet eens te zijn met bepaalde blokkades van personen en het verwijderen van tweets. Wat Musk betreft volgt Twitter de wetgeving in de Verenigde Staten met betrekking tot vrije meningsuiting en die wetgeving is in dat land buitengewoon ruimhartig. Er is niet veel wat je niet mag zeggen. Ironisch genoeg staat Musk er zelf om bekend mensen te blokkeren als ze hem beledigen.
De tijd zal leren of provocateurs als Wilders straks nog verder kunnen gaan.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.