De grootste partij van Nederland is helaas niet vies van wat stevige retoriek als het aankomt op strafrecht. Met hardliners als Jeroen van Wijngaarden en Dilan Yesilgöz-Zegerius heeft de partij wat haviken in dienst die er niet voor terugdeinzen om even lekker hard met de vuist op tafel te slaan. Helaas gaat dit met grote regelmaat gepaard met klinkklare onzin.
Je hoeft niet lang te zoeken als het aankomt op tamelijk vreemde en ronduit onware uitingen van de VVD op het terrein van het strafrecht. Het lijkt wel alsof de partij er een sport van maakt om de burger zo verkeerd mogelijk voor te lichten.
Deze week twitterde de VVD trots dat een voorstel van Kamerlid Jeroen van Wijngaarden om de maximale straf voor doodslag te verhogen het had gehaald. Voortaan kan er maar liefst 25 jaar celstraf worden opgelegd voor deze impulsieve geweldsdaad. Op zich prima. Maar als we eens beter kijken naar de inhoud van de tweet, dan valt meteen iets op. De VVD meldt blij te zijn met de nieuwe regel omdat de straffen nu te laag zijn. Het is allemaal niet meer uit te leggen aan de nabestaanden.
De argeloze lezer zal na het lezen van de tweet ongetwijfeld tot de conclusie komen dat we in Nederland nog zwaarder gaan straffen. En dat is buitengewoon misleidend.
Papieren strafmaat
Een maximumstraf vormt een papieren strafmaat. Het is de bovenste grens aan een strafbaar feit. Zo mag een rechter in Nederland voor de diefstal van een fiets een maximale celstraf opleggen van vier jaar. Mensen die zich schuldig maken aan groepsbelediging (door bijvoorbeeld te vragen om minder Marokkanen) kun je maximaal afstraffen met een jaar cel.
Papieren maxima worden zelden tot nooit gehaald. Er is nog nooit een fietsendief veroordeeld tot vier jaar celstraf, politicus Geert Wilders werd voor groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie veroordeeld tot een voorwaardelijke boete van 5000 euro.
Met doodslag is dat niet anders. Er wordt in Nederland gemiddeld zo tussen de tien en twaalf jaar celstraf opgelegd. Ruim binnen het ‘oude’ maximum van vijftien jaar celstraf dus. De maatregel om het maximum te verhogen is op zich prima ( het geeft de rechter de ruimte om in zeer uitzonderlijke gevallen strenger te kunnen straffen) maar doe niet net alsof doodslag nu ineens zwaarder zal worden afgestraft.
Het voorstel van de VVD zal in de praktijk helemaal niets veranderen aan het overgrote deel van de strafzaken. Al helemaal niet omdat ontoerekeningsvatbaarheid (waardoor een straf in het geheel of deels niet kan worden opgelegd) ook nog een tamelijk grote rol van betekenis speelt.
Dan de toevoeging dat een straf niet uit te leggen is aan de nabestaanden. Een stokpaardje van de VVD. In de ogen van deze partij lijkt een straf louter bedoeld als vergelding voor het aangedane leed. Ook dit is misleidend. Een straf kent maar liefst vier hoofddoelen en moet bovenal rechtvaardig zijn. Voor de slachtoffers, maar ook voor de verdachte. Er moet gekeken worden naar een behoorlijke reeks factoren om tot een eerlijke afweging te komen. Nabestaanden worden daar in meegenomen, maar dat is maar een deel van het verhaal. We vragen de vele slachtoffers van het zoveelste integriteitsschandaal binnen de VVD ook niet om een strafeis te formuleren.
Bonus
Het lijkt soms wel of Jeroen van Wijngaarden een bonus van de partij krijgt als hij het woord vergelding weer eens in de media gooit. Zo haastte dit Kamerlid zich na een onderzoek over een effectieve behandeling van gedetineerden (betere behandeling in detentie om agressie en recidive te voorkomen) eens naar de microfoon van de publieke omroep om ronkend te verklaren dat we gevangenen vooral niet moesten ‘pamperen’. Waarom niet? U raadt het al; een celstraf is immers een tuchtmaatregel en ‘draait om vergelding’.
Ook hier sloeg de VVD de plank weer eens opzichtig mis. Een celstraf is een vrijheidsbenemende maatregel, de omstandigheden van een detentie behoren nadrukkelijk niet tot de straf. Sterker nog: uit alle onderzoeken blijkt dat een beter gevangenisklimaat tot minder agressie en overlast zal leiden en zelfs een positief effect heeft op het voorkomen van recidive. Uiteraard wist Van Wijngaarden dat hij de handen niet op elkaar kreeg voor dit genuanceerde geluid. En dus draaide hij de grijze plaat van de repressie maar weer eens af.
Jeugdrecht
Toen in Arnhem twee zeer jonge verdachten werden gepakt omdat het gooien van vuurwerk had gezorgd voor een dodelijke flatbrand, was een VVD-wethouder er als de kippen bij om te pleiten voor berechting volgens het volwassenenrecht. De beste man wist helemaal niets van de omstandigheden, van de mentale leeftijd van de verdachten, van dat wat rechtvaardig zou zijn voor alle betrokkenen, maar was kennelijk al meteen doodsbang dat er geen stevige straf zou volgen. Alles voor de vergelding, kijk ons eens stevig uit de hoek komen.
Naast Van Wijngaarden trommelt Kamerlid Dilan Yesilgöz-Zegerius al een tijdje op de opheftrommel. De politica stroomt bijkans over van woorden als ‘respect voor het gezag’ en ‘keihard straffen’. Ze is een van de grote voorstanders van een verplichte celstraf voor mensen die geweld plegen tegen agenten. ,,Nu kun je een agent mishandelen en wegkomen met een taakstraf. Dat willen we veranderen. Geen papier prikken, maar meteen keihard aanpakken”.
Het voorstel om het zogenaamde taakstrafverbod (niet louter meer een taakstraf voor bepaalde misdrijven) uit te breiden voor geweld tegen agenten werd mede door de VVD ingediend.
Het zal de gemiddelde burger ongetwijfeld lekker in de oren klinken, maar voor wie wel eens een rechtszaal van binnen heeft gezien, is het eerder een gruwel. Niemand zal een celstraf voor een idioot die een agent uit het niets op zijn hoofd slaat, raar vinden. Maar geweld komt in allerlei gradaties en soms is een mishandeling gewoon het gevolg van een dronken duw of een weerspannige verdachte die zich uit ongenoegen over een onterechte arrestatie verkeerd uit.
Verplicht een celstraf opleggen omdat de wet dat nu eenmaal voorschrijft is geen teken van een gezonde rechtspraak. Het is de rechter hinderen in zijn taak om een passende straf op te leggen.
Michiel de Ridder, strafrechter en voorzitter van het Landelijk Overleg Vakinhoud Strafrecht (LOVS) wist dat prima te verwoorden tijdens een interview in het AD. ,,Stel dat iemand tijdens het uitgaan beschonken een agent duwt. Als diegene dan altijd toch kort de gevangenis in moet, verliest hij misschien wel zijn baan, of relatie. Een werkstraf is dan meer op zijn plaats. Dat is echt een straf en de gevolgen hebben de juiste proportie.’’
Zelfs het verkiezingsprogramma van de VVD kent een paar dogmatische pareltjes. Zo wil de partij dat verdachten ‘direct na hun arrestatie voor de rechter komen te staan’. Nu is het zo dat verdachten nu al behoorlijk snel voor een onderzoeksrechter staan omdat die moet oordelen over de voorlopige hechtenis, maar dat is vermoedelijk niet wat de VVD wil zeggen. Blijkbaar wil de partij dat verdachten direct na hun arrestatie beginnen aan hun strafzaak. De volgens mij tamelijk essentiële periode van waarheidsvinding, verhoor, onderzoek en tijd om je samen met je advocaat voor te kunnen bereiden op een strafzaak lijkt een bijzaak geworden.
Ander voorbeeld. Volgens de VVD heeft iemand die tbs krijgt ‘een zeer ernstige misdaad op zijn geweten’. Dat is gek. De mensen die louter worden veroordeeld tot een tbs, zijn nu juist door hun ontoerekeningsvatbaarheid niet verantwoordelijk voor de misdaad die ze hebben gepleegd. Lees de wet er maar eens op na, zou ik zeggen. Het misdrijf is gepleegd, maar de verdachte is zelf niet strafbaar. De VVD moet mij maar eens uitleggen hoe je van geweten kunt spreken als iemand in bijvoorbeeld een psychose een ernstig strafbaar feit pleegt.
Rad voor ogen
Ik kan zo nog gerust een paar duizend woorden doorgaan met het geven van voorbeelden. En ik zou hier ook voor kunnen stellen om bijles te geven aan politici die het niet zo nauw nemen met de waarheid. Maar misschien wel het meest verontrustende punt is dat politici van de VVD helemaal niet zo dom zijn. Ze weten heus wel dat ze de burger een rad voor ogen draaien.
Als op het strafrecht aankomt, is de VVD helemaal niet geïnteresseerd in wat werkt en hoe een systeem rechtvaardig is voor allen. De partij weet donders goed dat er applaus en zetels te behalen zijn door in te spelen op onderbuik gevoelens. Door de goegemeente te voeden met de gedachte dat Nederland een veiliger land zal worden als we keihard optreden.
Ik heb het hier al eens eerder geschreven, het is jukeboxpolitiek. Niet kijken wat werkt en hoe we de samenleving daadwerkelijk veiliger kunnen maken, maar inspelen op gevoelens die leven bij mensen die niet op de hoogte zijn van jaren aan onderzoek en de mening en ervaring van echte deskundigen.
Zoals Forum voor Democratie misbruik maakt van het ongenoegen bij een deel van de burgers over kostbare maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, speelt de VVD in op het ongenoegen over ‘slappe D66-rechters’. Natuurlijk, het scoort lekker bij de achterban. En het zal ongetwijfeld helpen om bij de volgende verkiezing weer de grootste te worden.
Maar een veiliger Nederland ga je er niet mee krijgen.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt me ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.