In deze turbulente tijden gaat het debat opnieuw weer in alle hevigheid over het gevoelige vraagstuk rond racisme. Een onderdeel van dat debat is het etnisch profileren; de stelselmatige targeting van donkere mensen door de politie. Hoewel dit zeker een bestaand probleem is en we daar alle aandacht voor moeten hebben, is het ook zo dat ‘etnisch profileren’ in brede zin soms gewoon logisch en terecht is.
Voor u nu (wellicht) meteen in de vlekken schiet, laat mij eerst uitleggen waar ik op doel. Lees wat ik schrijf, niet wat je denkt dat ik bedoel. Dat scheelt weer een boel verontwaardiging en ophef, daar hebben we immers op dit moment in de tijd al veel te veel van.
(For the record: etniciteit is een complex en taalkundig gezien veranderlijk begrip, maar daar gaat het nu even niet over)
Etnisch profileren is een bestaand probleem, maar soms is het ook niet meer dan een gevoel. Een perceptie van de werkelijkheid. Een ‘etnisch profileren’. Dat gevoel is terecht, maar de feiten die er onder liggen ondersteunen dat gevoel niet. En als dat gevoel te heftig is, zien we (in zijn algemeenheid) de feiten niet meer. Daar komt het onterecht trekken van de racismekaart in beeld.
Een voorbeeld:
Als er in een probleembuurt waar veel drugsdealers wonen (en ja, ook donkere mensen dealen in drugs) een melding binnenkomt bij de politie van een verdachte situatie, dan treedt er een dynamiek in werking. Een systeem. Stel dat een burger meldt dat een blauwe Mercedes mogelijk betrokken is bij een dubieuze, schimmige of verdachte situatie.
Als de politie besluit om dat serieus te nemen, dan wordt er aan verschillende rondrijdende collega’s gevraagd om uit te kijken naar een blauwe Mercedes.
Als die Mercedes vervolgens in die bewuste buurt wordt gezien, dan kan het zo zijn dat de politie die auto staande houdt (dat is iets anders dan aanhouden). Omdat er immers gecontroleerd moet worden of die Mercedes iets te maken heeft met de verdachte situatie. Wat je daar verder ook van denkt en hoe je er ook over denkt, dat is hoe de politie te werk gaat en ook moet gaan.
Kerfstok
Het kan best gebeuren dat de inzittenden van de auto niets op hun kerfstok hebben en door mogen rijden. Zoals het ook kan gebeuren dat die Mercedes later opnieuw aan de kant wordt gezet omdat er nog steeds uitgekeken wordt naar een blauwe Mercedes. Als we gewoon naar deze feiten kijken en deze feiten voor waar aannemen, dan is er geen sprake van etnisch profileren.
Maar nu naar het hoofd van de inzittenden van de blauwe Mercedes. Die zullen de staande houding en mogelijk de aanhoudende staande houdingen heel anders ervaren. Zij worden namelijk voor hun gevoel voortdurend aan de kant gezet omdat ze ‘in een dure Mercedes rijden’. Hun gevoel is op dat moment ook terecht. ‘Waarom moeten ze altijd mij hebben?? Dit is racisme! Dit is etnisch profileren!’
Het probleem binnen deze dynamiek is dat het wel degelijk etnisch profileren kan zijn als agenten besluiten om zonder melding van een verdachte situatie een Mercedes aan te houden, louter omdat een donker persoon ‘toch niet in zo’n dure bak kan rijden zonder dat er iets aan de hand moet zijn’.
Maar het staande houden van een Mercedes naar aanleiding van een concrete verdachte situatie in een (probleem)wijk waar nu eenmaal donkere mensen wonen én waar gedeald wordt door donkere mensen is dat dus niet. Dat wat gezien wordt als etnisch profileren is in feite (als het goed gedaan wordt) slechts profileren, en dat is hoe je het ook wendt of keert wel degelijk een taak van de politie binnen de opsporing.
Zwart versus wit
De discussie over etnisch profileren heeft op dit moment (en dat is logisch) heel erg een lading van donkere/zwarte mensen tegenover blanke/witte mensen. Maar dat is niet het hele verhaal. Agenten die in het ‘asielzoekersdorp’ Ter Apel (het dorp heeft een groot asielzoekers/aanmeldcentrum aan de rand van de woonkern liggen) hun diensten draaien, krijgen meldingen van asielzoekers die zich misdragen. Omdat er gestolen wordt uit winkels bijvoorbeeld.
Die meldingen leveren nog geen vaststaand bewijs op van een daadwerkelijke diefstal, maar als je als agent met enige regelmaat dit soort meldingen krijgt en je er dus op moet acteren, dan is het niet zo raar dat je extra alert bent op asielzoekers. En dus is het ook niet gek als er extra controles plaatsvinden.
Daar kunnen wij vanachter onze toetsenborden wel heel erg verontwaardigd over doen, maar wij staan niet met onze poten in het bluswater (zoals dat heet) en wij hoeven niet op te treden zoals agenten dat wel moeten doen.
Oostblokkers
Ander voorbeeld. Veel seizoenwerkers in Nederland komen uit landen die vroeger behoorden tot het Oostblok. Het zijn die arbeidskrachten die de oogst van best veel boeren en tuinders van de velden halen. Als je als agent in een gebied waar veel ‘Oostblokkers’ werken de melding binnenkrijgt dat je uit moet kijken naar een dronken automobilist, dan is het (vanuit de agent gezien) niet zo heel gek dat er gekeken wordt naar bijvoorbeeld Poolse kentekenplaten. Laten we zeggen dat het best nog wel eens een keer gebeurt dat een dronken Pool van de weg moet worden gehaald omdat hij of zij te diep in het glaasje heeft gekeken.
Het gebeurt ook wel eens dat een dronken Pool een fataal ongeluk veroorzaakt.
Is de staande houding van een automobilist met Poolse kentekenplaten terecht als het gaat om een individuele Pool die – minding his own business – gewoon na een dag hard werken in alle nuchterheid uit wil rusten op de camping? Nee, dat is niet terecht. Maar ik snap de agent wel die in dat gebied dagelijks zijn werk moet doen. En bijvoorbeeld een week eerder de vreselijke gevolgen heeft gezien van een dodelijke aanrijding waar een Poolse verdachte bij was betrokken.
Ook in dit voorbeeld speelt de lastige dynamiek in het verschil tussen etnisch profileren en dat wat als etnisch profileren wordt gevoeld.
Drugs
Nog een voorbeeld. De smokkel van drugs. We kunnen niet ontkennen dat Schiphol en Rotterdam gebruikt worden voor de doorvoer van cocaïne. Die lucratieve handelswaar wordt ook door ‘buitenlanders’ in ons land gebracht en daarna eventueel weer verder getransporteerd naar ons achterland (Europa). Het is niet zo gek dat de politie in de ‘drugsgebieden’ gespitst is op een bepaald profiel van een ‘drugsdealer’. En dus is het ook niet zo gek dat bepaalde ‘types’ en kentekenplaten in die gebieden de meer dan normale attentie hebben van de politie.
Goed, dat waren de voorbeelden. Op naar een conclusie. Eerst over de politie:
Ja, de politieorganisatie kent (zoals iedere organisatie) rotte appels en soms hier en daar ook een rotte interne cultuur. Daar is etnisch profileren een feit en is er sprake van racisme. Dat kan best hard klinken, maar dat moet benoemd worden en daar moeten harde maatregelen tegen worden genomen. Dat is niet acceptabel. Punt. Laat het debat op dat punt daar ook over gaan.
Nee, niet alle agenten zijn racistisch. Ik denk zelfs dat de meeste agenten oprecht en integer zijn. Natuurlijk hebben ook agenten (net als iedereen) vooroordelen, maar dat is nog geen racisme en het wil ook niet zeggen dat profileren meteen etnisch profileren is. Agenten die in probleemgebieden werken (veel drugs, overlast, geweld, seizoenwerkers, asielzoekers) moeten indien nodig en gewenst profileren. Dat wordt van ze verwacht en geëist, omdat ze moeten optreden bij verdachte situaties. Op die manier profileren is nodig, daar is de samenleving ook bij gebaat.
Dan de ‘andere kant’:
Ja, er zitten rotte appels in de groep donkere mensen, Oostblokkers en ‘buitenlanders’ (zoals in alle groepen mensen) en die moeten worden aangepakt. De politie moet de middelen en de mogelijkheden hebben om de mensen in de groepen die de wet overtreden aan te kunnen pakken. Daar is profileren een terecht middel bij. Het is aan het Openbaar Ministerie om ze te vervolgen en aan de rechter om ze al dan niet te veroordelen.
Nee, niet alle mensen in die groepen zijn crimineel. Het merendeel zelfs niet. Die mensen moeten de vrijheid hebben en voelen om zich te kunnen verplaatsen zonder voortdurend door de politie aan de kant te worden gezet. Zij dienen niet aangepakt te worden als ze niets verkeerds hebben gedaan. Zij verdienen het niet om aan de kant te worden gezet alleen maar omdat de politie het verdacht vindt dat een donker persoon in een dure auto rijdt of omdat er gezocht wordt naar iemand die kennelijk dronken is.
Profileren
Als profileren rust op slechts een zeer vaag vermoeden en er voor de staande houding prominent gekeken wordt naar afkomst, ras, etc. dan is het etnisch profileren. Als het echter rust op meer concrete informatie, in een duidelijke setting (drugs, overlast, probleemwijk) dan is het slechts profileren.
In het eerste geval past de racismekaart (omdat het gewoon terecht is). In het tweede geval is de racismekaart slechts misplaatst slachtofferschap.
Wat mij betreft hebben we hier in deze hele dynamiek te maken met twee werkelijkheden die op gevoelsniveau elkaar niet uitsluiten.
Maar als je naar de feiten kunt kijken (en dat is niet altijd mogelijk door alle emoties), zie je het verschil.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt me ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.