Het hoge woord is er uit. Het Openbaar Ministerie (OM) wil helemaal geen straf voor de twee agenten die betrokken waren bij het overlijden van arrestant Mitch Henriquez in 2015 in Den Haag. Hoe is dat in godsnaam mogelijk? Een korte analyse.
Los van alle emotie is het juridisch op zich niet zo moeilijk, gezien vanuit het standpunt van het Openbaar Ministerie. Het OM bracht de twee agenten namelijk voor de rechter op verdenking van doodslag, dood door schuld, mishandeling met dodelijke afloop en mishandeling.
Voor de eerste drie opties moet je een helder, logisch en direct verband kunnen leggen tussen het gedrag van de agenten (fors geweld, nekklem, pepperspray in het gezicht) en het intreden van de dood van Mitch Henriquez. In het begin was dat verband er ook. Een van de agenten gebruikte de omstreden (maar niet verboden) nekklem en zou hiermee de arrestant hebben gewurgd. In dat geval is er een direct verband tussen het gedrag (de nekklem) van de verdachte en de dood.
Maar gaandeweg het proces kwam er voor die theorie een kink in de kabel. Deskundigen menen namelijk dat de omstreden nekklem vermoedelijk niet de oorzaak is van de dood van de arrestant. Twee experts menen zelfs dat Mitch Henriquez ‘ook zonder het buitenproportionele geweld van de twee agenten’ zou zijn overleden. De dood zou in dit geval namelijk veroorzaakt zijn door het zogenoemde ‘acuut stress syndroom‘.
Kort gezegd wil dat syndroom zeggen dat iemand zich zo druk maakt dat hij het leven er uiteindelijk bij laat. Men noemt het ook wel ‘een extreme opwindingstoestand’. Volgens forensisch arts Daan Botter kan het adrenalinegehalte in het lichaam tot een toxisch (giftig) niveau stijgen door een combinatie van een inspannend gevecht (meer zuurstof nodig) en de acute stress die je krijgt als meerdere mensen je in bedwang houden. Het zijn de bijnieren die uiteindelijk meer adrenaline aanmaken dan het hart kan verdragen. Deze situatie kan uiteindelijk leiden tot hartritmestoornissen en een hartstilstand.
Stress
Hoe je daar verder ook over denkt, als je deze conclusie omarmt, wil dat dus ook zeggen dat er geen direct verband meer is tussen het door de agenten toegepaste geweld en de dood van Mitch Henriquez. Het zuurstoftekort door de verwurging is immers simpel niet de oorzaak van het overlijden. En louter de stress van een rechtmatige arrestatie is niet iets wat je agenten meteen in de schoenen kunt schuiven.
Goed, we missen dus een verband. En zonder dat verband valt doodslag, dood door schuld en mishandeling met dodelijke afloop helemaal van tafel. De dood is immers geen factor meer in relatie tot het specifieke gedrag van de agenten.
Maar hoe zit het dan met de mishandeling? Zijn de agenten dan soms hun boekje te buiten gegaan door een vervelende arrestant veel te zwaar aan te pakken? Ja, zegt het Openbaar Ministerie. Het geweld was niet proportioneel. Oftewel: ze zijn veel te ver gegaan in hun streven om iemand aan te kunnen houden.
Wat proportioneel betreft: iedere burger mag geweld toepassen als hij of zij te maken krijgt met geweld. Als iemand je slaat, mag je terugslaan. Wat je niet mag doen is een atoombom op iemand gooien als die ander met een nagelknippertje loopt te zwaaien. Dat staat immers niet in verhouding.
Dat levert dus een mishandeling op en daarvoor kun je een straf opleggen. Waarom het OM dat dan toch niet doet? Volgens de officier van justitie zijn de agenten in kwestie genoeg gestraft. Ze werden al binnen de eigen organisatie disciplinair gestraft en hebben zelf ook persoonlijk te lijden van de gevolgen van het incident. Daar komt bij dat het OM ook nog meent dat het hier niet gaat om burgers die een ander zomaar mishandelen. We hebben hier immers te maken met agenten die op moeten treden als iemand de openbare orde verstoort.
Al met al zegt het OM dat een straf in deze zaak niets toevoegt.
Het is nu aan de rechter om een oordeel te vellen. En dat kan nog best boeiend worden, de Hoge Raad heeft namelijk in een eerdere uitspraak best iets interessants gezegd over causaliteit (het verband). En wel het volgende:
En dan is er nog iets wat een rol zou kunnen spelen. Stel dat de rechtbank de eis van het OM overneemt. Dan is er feitelijk niemand meer met een rechtmatig belang om in hoger beroep te gaan. Het OM zal het niet doen, de agenten zullen het waarschijnlijk niet doen en de nabestaanden kunnen het niet doen.
P.S> overigens zat ik er in 2015 nog niet zo redelijk gek naast met dit verhaal. Wil ik toch gezegd hebben.