Het is nu twee jaar geleden dat ik als journalist volledig overgestapt ben op het donatiemodel. Tijd om eens stil te staan bij de twee modellen die nu draaien en uit te leggen waarom ik hier voor kies en wat de voordelen en nadelen zijn. En waarom het geen bedelen is.
Het is tegenwoordig bijna standaard op met name Twitter (maar ook LinkedIn kan er wat van), als ik een verhaal van mijn hand promoot en aangeef dat mensen kunnen doneren, dan zijn er altijd mensen die met de typering ‘bedelen’ komen. Of zeggen dat ik eens ‘een keer een baan moet zoeken’. Mijn verhalen en rechtbankverslagen zijn geheel gratis te lezen, maar kennelijk is dat voor sommige mensen niet genoeg.
Ik kan niet zeggen dat ik mij er veel van aantrek, maar laat ik toch maar eens uitleggen waarom ik doe wat ik doe.
Eeuwwisseling
Sinds de eeuwwisseling ben ik actief als journalist. Begonnen als vrijwilliger bij een lokale omroep, daarna gewerkt voor een nieuwe regionale ochtendkrant in Groningen en vervolgens tien jaar als rechtbankverslaggever voor RTV Noord en Dagblad van het Noorden, waar ik lange dagen verslag deed van strafzaken in de rechtbank. Ergens in de tijdlijn kwam daar het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP) bij. Uiteindelijk kwam ik via een correspondentschap terecht bij het Algemeen Dagblad in Rotterdam, waar ik twee jaar geleden na tien jaar werken afscheid nam van het nieuwslandschap.
Dus voor de mensen die menen dat ik een baan moet zoeken, ik heb ruim twintig jaar in opdracht van diverse opdrachtgevers gewerkt. Zowel regionaal als (tien jaar) landelijk. Omdat ik altijd freelancer ben gebleven en verschillende dingen naast elkaar deed, waren dat niet zelden werkweken van tachtig uur, dus ik kan gerust zeggen dat ik mijn uren heb gemaakt.
@realtwitcourt
In 2014 bedacht ik het rechtbankaccount @realtwitcourt op Twitter. In de jaren daarvoor deed ik geheel en al gratis op Twitter verslag van strafzaken en op een gegeven moment vroeg ik mij af of mensen daar misschien voor zouden willen betalen. Dat bleek te werken.
Tot mijn eigen verbazing stond er al snel 500 euro op mijn rekening en niet veel later 1000 euro. Een vaste club van een paar honderd leden bleek de bereidheid te hebben om iedere maand 3,90 euro over te maken. Een verdienmodel was geboren. Ik kan mij overigens nog herinneren dat er bij Radio1 smalend gesproken werd over een ‘wanhoopspoging’. Voor rechtbankverslagen ‘hadden we immers de krant’, aldus een oude rot in het journalistieke vak.
Reporters Online
Betalen voor online content stond nog in de kinderschoenen, maar dat veranderde met de komst van Blendle. De digitale kiosk bood betaling per artikel aan en met het journalistencollectief Reporters Online konden ook freelancejournalisten artikelen aanbieden. En dat werkte wonderwel goed. Met donaties kreeg je doorgaans meer geld dan met verhalen die je voor reguliere media schreef.
Toen Blendle aankondigde voor een abonnementsvorm te gaan, was het tijd om weer eens iets anders te bedenken. Ik poetste samen met Reporters Online mijn website wat op en we besloten om daar een donatiemodel uit te proberen. Mijn verhalen kwamen gratis op mijn site te staan en lezers konden geheel vrijwillig tot het besluit komen om een bijdrage over te maken. Dat kon en kan per verhaal, maar de mogelijkheid bestaat ook om een abonnement te nemen. Feitelijk niets meer of minder dan een maandelijks terugkerende betaling. Iets later maakte ik ook van het gesloten account @realtwitcourt (die open bleef na betaling) een vrijwillig donatiemodel.
Er zat en zit een risico aan het vragen om donaties voor verhalen en verslagen. Want waarom zouden mensen betalen voor iets wat ze ook gratis kunnen lezen? We besloten de gok toch te wagen, mede omdat door initiatieven zoals Blendle, Follow the Money en De Correspondent inmiddels wel was gebleken dat betalen voor online verhalen niet meer hetzelfde was als hartgrondig vloeken in de kerk. Steeds meer kranten zetten ook steeds meer verhalen achter een betaalmuur. Journalistiek kost geld en dat geld moet toch ergens vandaag komen.
Voordelen
De voordelen van werken met donatiemodellen zijn niet zo moeilijk te raden. Ik kan geheel zelfstandig bepalen waar mijn verhalen over gaan en zelf mijn tijd indelen. Het geeft mij een grote mate van vrijheid, of ik nu in de ochtend werk of in de weekenden. Ik schrijf over de onderwerpen waar ik zelf waarde aan hecht en hoef niet te luisteren naar een chef of eindredacteur die meent dat het anders moet. Korter. Of langer. Of bondiger. Ik heb niet de concurrentie voor een plekje in de naar aard altijd beperkte ruimte in een krant. Daar komt bij dat doneren op zich laagdrempelig is, voor 1,50 euro kunnen lezers al hun waardering tot uitdrukking brengen. Minder kan niet uit omdat je altijd zit met transactiekosten die wij zelf moeten betalen.
Nadelen
De nadelen zijn ook niet zo moeilijk te vinden, het is en blijft een ietwat onzeker bestaan. Als donateurs onder invloed van een economische crisis gaan besparen, dan zou het zo maar eens kunnen dat de donaties teruglopen. Iedere maand opnieuw begint de teller voor mij op nul en iedere week opnieuw moeten er verhalen blijven komen. Dan legt een zekere druk op je, zeker als de verhalen door omstandigheden niet meer zo snel komen. Er ligt aan het einde van de maand voor mij nooit een salarisstrookje in de brievenbus. Als een verhaal om wat voor reden dan ook niet zo goed loopt, verdien je er gewoon niet of nauwelijks aan. Dan zijn het uren waar weinig tot niets tegenover staat. Dat is en blijft een ondernemersrisico.
Een ander nadeel, als je het zo wil noemen, is het gegeven dat actualiteit en ophef altijd scoort. Je moet er dus voor waken om niet alleen op de ophef te schrijven. Meestal is dit echter geen probleem, omdat collectieve ophef doorgaans wel draait om wat mensen echt raakt. En dat zijn vrijwel altijd onderwerpen die er hoe dan ook toe doen.
Kritiek
Kritiek is er ook. Een direct verdienmodel zou ertoe leiden dat je gaat schrijven wat de lezer graag wenst. Ten eerste is dat een beetje lastig in mijn geval, ik heb namelijk geen idee wat mijn betalende lezers graag wensen te lezen. De donateurs vormen geen homogene, hechte groep namelijk. Ten tweede is het zo dat ik altijd zelf bepaal wat ik wil schrijven. Verhalen met nuanceringen over de daders achter kindermisbruik, in de huid kruipen van een dader of de stelling dat een strafkorting voor een verkrachter niet zo raar is, krijgen de handen echt niet collectief op elkaar. En toch schrijf ik ze omdat ik vind dat ik ze moet schrijven. Als ik mij ongemakkelijk voel bij beelden op sociale media van Russen die op beeld de dood vinden in een oorlog, dan wil ik daar iets over kwijt kunnen. Al weet ik dat best veel mensen daar anders over denken.
Waarom?
Ik heb in de loop der tijd aan een aantal donateurs gevraagd waarom ze doneren en de antwoorden zijn best verschillend. Er zijn mensen die doneren omdat ze een specifiek verhaal kunnen waarderen, anderen noemen het een ‘sympathiek verdienmodel’, weer anderen doneren omdat ze mijn werk mogelijk willen maken. En sommige mensen geven aan dat ze mij steunen omdat ik opschrijf wat zij denken, maar zelf niet zo in woorden kunnen vatten.
Bedelen
De kritiek dat ik ‘bedel’ voor wat geld, vind ik niet gepast. Ik sta niet voor de Albert Heijn om mijn handje op te houden en zonder tegenprestatie om geld te vragen. Ik spendeer veel tijd in het zoeken en vinden van verhalen waar mensen mogelijk meerwaarde in kunnen vinden. Ik zoek zo goed als ik dat kan uit hoe dingen in elkaar zitten en probeer dat op een voor iedereen toegankelijke manier op te schrijven. Ik reis af naar rechtbanken en doe verslag van strafzaken. Dat kost tijd en vereist een zekere kennis en kunde. Je vraagt aan een bakker ook niet waarom hij geld vraagt voor een brood. En een verhaal is net zo goed een dienst als een hypotheekadvies.
Daar komt bij dat een donatie nog vrijwillig is ook. Als mensen menen dat een verhaal geen meerwaarde heeft, dan doneren ze gewoon niet. Kun je alsnog het stuk in kwestie gewoon lezen.
Veel sympathieker kan ik het niet maken.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.